Voorman Agractie: We hebben laten zien dat het ons heel hoog zit
In het Gelderse Stroe waren duizenden boeren aanwezig om te protesteren tegen de stikstof- en natuurplannen van het kabinet. Volg het laatste nieuws in dit liveblog.
Advertentie
De politie heeft rond het boerenprotest woensdag enkele honderden boetes uitgedeeld. Dat laat nationaal commandant bij de politie Willem Woelders weten. Vele boeren gingen op verschillende plekken in het land de snelweg op met tractoren en overtraden daarmee de regels.
Volgens Woelders is er bij excessen ingegrepen door de politie. „Dat alle weggebruikers veilig thuiskomen is en was ook vanavond prioriteit.”
Voorman Bart Kemp van boerenactiegroep Agractie kijkt met een goed gevoel terug op het protest tegen de stikstofplannen woensdag in het Gelderse Stroe. „Met de mega-opkomst hebben de boeren duidelijk gemaakt dat het ze erg hoog zit en dat ze niet met zich laten sollen.” Volgens de organisatie van het protest waren er tienduizenden boeren en andere tegenstanders van het stikstofbeleid naar Stroe gekomen.
Kemp zei dat de actiedag zonder incidenten is verlopen, maar dat de organisatie wel was verrast door de gevolgen van de massale opkomst. Het officiële programma van het protest tegen de stikstof- en natuurplannen in Stroe zou eigenlijk om 12.00 uur beginnen, maar dat werd ruim een uur later omdat veel mensen nog onderweg waren naar het terrein waar actie werd gevoerd.
Kemp zei dat er na het protest in Stroe nog vele andere acties tegen het stikstofbeleid zullen volgen. „Daarbij kun je onder meer denken aan protesten bij provinciehuizen en ministeries. Het hoeven niet per se landelijke acties te zijn. Ook regionaal kunnen we veel doen.”
De demonstratie in Stroe werd gehouden naar aanleiding van een plan dat minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) onlangs naar de Tweede Kamer stuurde. De ammoniakuitstoot van de landbouw moet wat haar betreft gemiddeld met 40 procent omlaag, zodat de natuur niet langer wordt overbelast. In beschermde natuurgebieden zelf mag volgens de plannen vrijwel geen uitstoot meer plaatsvinden, direct daaromheen is volgens de minister een vermindering van 70 procent noodzakelijk. Alleen dan gaat het volgens haar lukken om de stikstofbelasting op de natuur genoeg te verminderen.
De snelweg A1 is rond Barneveld in beide richtingen gedeeltelijk weer vrijgegeven door Rijkswaterstaat. Het verkeer kan daardoor zowel richting Apeldoorn als Amersfoort weer rijden.
Rijkswaterstaat opende als eerste een rijstrook naar Apeldoorn, de laatste afzettingen worden weggehaald bij Beekbergen. De gehele snelweg werd woensdag afgesloten vanwege het boerenprotest. Tractoren waren in de middenberm achtergelaten en die moesten daar eerst weg, voor de rijbanen open konden, aldus een woordvoerder van Rijkswaterstaat. Hij beloofde dat er „alles aan werd gedaan” om andere rijstroken ook zo snel mogelijk open te krijgen, „maar het moet wel veilig zijn.”
Wanneer alle rijstroken weer vrijgegeven worden, kan de woordvoerder niet inschatten. De aanbevolen omleidingen haalt Rijkswaterstaat van de borden. Weggebruikers komen op de A1 wel trekkers tegen en vanaf Stroe rijdt het verkeer langzamer.
De eerdere wegblokkades door tractoren bij Emmeloord en Lelystad zijn weg en de rijstroken in beide richtingen zijn weer vrij. Vertragingen nemen overal af, maar Rijkswaterstaat waarschuwt dat op veel plekken nog tractoren op de weg zijn en raadt daarom aan de rijstijl aan te passen.
Boeren die tijdens het stikstofprotest „de regels aan hun laars hebben gelapt” door met trekkers de snelweg op te gaan, en daarmee andere weggebruikers in gevaar hebben gebracht, komen daar wat justitieminister Dilan Yeşilgöz betreft niet zomaar mee weg. Zo veel als mogelijk zullen zij achteraf worden beboet. „Mijn belangrijkste boodschap aan hen: onze wetten gelden voor iedereen.”
„Regels zijn er voor iedereen en er zijn verschillende manieren om op te treden”, zegt Yeşilgöz tegen het ANP. Een daarvan is het achteraf beboeten. Dat is deels lastig omdat een kenteken op een trekker nog niet verplicht is. Boeren riepen daarnaast woensdag collega’s mét kenteken op dat van hun trekker te halen. Mogelijk kan ook met camerabeelden de identiteit van boeren worden achterhaald, maar dat is aan de politie.
„Er zijn veel boeren geweest die zich aan de regels en afspraken hebben gehouden en toch hun geluid hebben laten horen. Veel boeren hebben er misbruik van gemaakt. Waarschijnlijk denken zij dat ze er mee wegkomen. Ik hoop dat we in een land leven waar dat niet zo is”, aldus de minister.
Ze vindt het „echt niet oké” dat boeren de politie zo onder druk hebben gezet, door met zoveel trekkers de snelweg op te gaan. „Ik snap dat de politie dan vooral kijkt hoe de situatie kan worden gede-escaleerd en hoe de situatie zo veilig mogelijk wordt gehouden voor andere weggebruikers.” Wel vindt de minister het belangrijk dat de politie laat zien dat de boeren die in overtreding zijn, dat niet ongestraft kunnen doen.
Per gebied heeft de driehoek - politie, justitie en burgemeester - afspraken gemaakt hoe zou worden opgetreden, aldus de minister. „Daar ga ik niet over. Vanuit Den Haag ga ik niet opleggen wat zij moeten doen.”
Yeşilgöz vindt het vreselijk dat een aantal Kamerleden niet naar de demonstratie kon, omdat niet kon worden ingestaan voor hun veiligheid. „Volksvertegenwoordigers moeten overal vrij en veilig hun werk kunnen doen. Wat we vandaag zien, is het tegenovergestelde van wat je zou willen.”
De politie zou ook met zwaarder materieel en meer mensen niet in staat zijn geweest de door de boeren veroorzaakte drukte op de snelwegen te voorkomen. Dat zegt een woordvoerder van politievakbond ACP. De actie van de boeren was daar volgens de bonden te massaal voor. Ook de korpsleiding stelt dat verder opschalen en bijvoorbeeld zwaardere voertuigen inzetten geen oplossing was geweest. „Je kunt niet alle op- en afritten op alle snelwegen afzetten”, zo klinkt het.
De boeren kwamen woensdag in het Gelderse Stroe bijeen om te demonstreren tegen de stikstofplannen van het kabinet. Duizenden boeren kwamen per tractor en zorgden voor grote vertraging op snelwegen richting en rond het weiland waar gedemonstreerd werd. Tegen de regels in gingen landbouwvoertuigen de weg op. De politie zette opritten af, maar kon niet voorkomen dat boeren alsnog de snelweg op draaiden.
De woordvoerder van de ACP stelt dat politiemensen niets te verwijten valt wat het dichtslibben van de snelwegen betreft. De bond zegt dat met de boeren was afgesproken dat ze binnenwegen zouden nemen om naar Stroe te komen. „Als afspraken massaal genegeerd worden, dan is het ondoenlijk voor de politie om te handhaven. Wij hebben geen duizenden mensen om afritten af te zetten, dan krijg je een capaciteitsprobleem.” Ook zouden er kentekens van tractoren zijn afgeplakt, waardoor bekeuren lastig is. „De politie heeft alles gedaan om meer mensen op te trommelen. Ze had niet meer kunnen doen.”
De landelijke korpsleiding laat via een woordvoerder weten dat er tot dusver tientallen mensen op de bon zijn geslingerd in het kader van het boerenprotest. Ook woensdagavond worden problemen op de snelwegen verwacht, nu veel boeren weer op de tractor zijn geklommen om huiswaarts te gaan vanuit Stroe. „Waar mogelijk gaan we handhaven en zorgen dat ze er niet op komen, maar door de massaliteit zal dat niet overal lukken.”
Van machteloosheid is volgens de korpsleiding geen sprake. „Het is wat het is. Waar het kan, zie je dat collega’s handhaven. We houden verder toezicht.”
Stroe is vandaag het decor voor een protest van duizenden boeren en burgers. Zij zijn het niet eens met de stikstofplannen van het kabinet. Toch zijn er ook boeren die thuisblijven en principiële bezwaren hebben tegen demonstraties, zoals (pluim)veehouder Dick de Koning. Hoe maakt hij die overweging en welke duit doet hij in het zakje als het om de stikstofproblemen gaat?
Een ruime meerderheid van de Provinciale Staten in Gelderland is voor eigen beleid op het gebied van stikstofreductie. Gelderland heeft daarvoor met allerlei betrokken partijen dit jaar een plan gemaakt, dat afwijkt van de aanpak die minister Christianne van der Wal bijna twee weken geleden presenteerde. Met het eigen plan wordt de door de minister gevraagde stikstofreductie gehaald zonder van het landelijk gebied „een reservaat” te maken, zoals verantwoordelijk gedeputeerde Peter Drenth (CDA) het uitdrukte.
Twaalf van de zestien fracties in de Gelderse Provinciale Staten gaven woensdag hun mening over het eigen plan van de Gedeputeerde Staten. Vier eenmansfracties ontbraken. De Provinciale Staten nemen begin juli een definitief besluit. Bijna alle fracties willen dat er vaart wordt gemaakt met de aanpak van de stikstofcrisis. Ze denken dat het Gelderse plan sneller van start kan gaan dan het kabinetsplan, hoewel er woensdag ook over het Gelderse voorstel nog vrij veel vragen waren die in juli beantwoord moeten zijn.
Volgens Drenth heeft minister Van der Wal beloofd dat ze provincieplannen waarmee hetzelfde doel wordt bereikt als dat van haar, niet zal blokkeren. „Gelderland moet de grootste bijdrage leveren aan de stikstofreductie, omdat het grootste natuurgebied van Nederland, de Veluwe, in de provincie ligt. Deskundigen van de Wageningen Universiteit hebben berekend dat ons plan voldoende oplevert. We kijken niet naar de uitstoot per bedrijf, maar naar de impact op de natuur. En alle sectoren moeten meedoen, zodat we vitale dorpen met een gezonde landbouw overhouden”, aldus de gedeputeerde. Drenth is met zijn stellingname populair bij de boeren.
De Statenleden willen weten hoeveel het Rijk moet bijdragen aan het Gelderse plan. De provincie heeft zelf al 60 miljoen euro uitgegeven. Een aantal kalverhouders is al gestopt en 250 Gelderse boeren zouden schoner willen gaan werken, aldus de provincie. Maar het geld is op en het Rijk moet bijspringen.
Veel politici waarschuwden woensdag dat Gelderland nu geen problemen moet gaan oplossen die op het bordje van de minister thuishoren. Maar bewindsvrouw Van der Wal verdient ook wel wat steun, aldus D66 en de Partij voor de Dieren, aangezien ze het stikstofprobleem voortvarend heeft aangepakt.
Drie inzittenden van een tractor zijn gewond geraakt door een aanrijding met een vrachtwagen op de A12 bij Ede. De politie meldde dat de gewonden naar het ziekenhuis zijn overgebracht.
De weg is richting Utrecht dicht tussen de afrit Oosterbeek en Veenendaal, meldt de ANWB. Richting Arnhem is ook een rijstrook afgesloten. Omrijden kan via de A50 en A15 maar automobilisten kunnen de omgeving voorlopig beter mijden.
Het was op de A12 al zeer druk vanwege de afsluiting van de A1. Die weg was van en naar Stroe afgesloten vanwege het boerenprotest in de Gelderse plaats. Rond 16.00 uur trokken de boeren met hun landbouwvoertuigen huiswaarts.
Rijkswaterstaat houdt de A1 tot in de loop van de avond dicht en adviseert weggebruikers de wegen van en naar Stroe te mijden. Met name rond Arnhem, waar de omleidingsroutes lopen, is het druk op de wegen.
Ook op de wegen richting het zuiden van het land rijden nu tractoren, meldt Rijkswaterstaat.
Na afloop van het boerenprotest in het Gelderse Stroe zijn op meerdere plekken in Nederland snelwegen geblokkeerd met tractoren. Dat gebeurde onder meer op de A6 bij Emmeloord in de Noordoostpolder. Die blokkade is inmiddels opgeheven, maar kort erna werd het verkeer stilgelegd bij Lelystad.
De politie en Rijkswaterstaat sluiten niet uit dat er op meer plekken zulke acties zullen komen.
Volgens de politie stonden de tractoren bij Emmeloord deels op de snelweg geparkeerd. Andere verkeersdeelnemers konden langs de tractoren rijden, maar het leidde wel tot opstoppingen. Daarom worden de boeren „aangesproken, gesommeerd om te vertrekken en bekeurd”, aldus een politiewoordvoerster. Zij kon niet zeggen hoe hoog hun boete wordt.
De politie had al signalen gekregen dat er mogelijk wegen zouden worden geblokkeerd. Daarom hield de politie de Ketelbrug bij de Noordoostpolder extra in de gaten, op de weg en op het water eronder. Maar daar is het volgens Rijkswaterstaat nog rustig. Twee belangenverenigingen van vissers sloten zich vorige week aan bij het boerenprotest tegen de stikstofplannen van het kabinet.
Advertentie
Na afloop van het boerenprotest in Stroe gaan de boeren weer massaal met trekkers de snelweg op. Volgens de politie veroorzaakt dat „gevaarlijke situaties en enorme hinder”, maar is het niet altijd mogelijk alle trekkers van de snelweg te halen. De politie zegt wel in te grijpen als de boeren de snelweg willen blokkeren of als ze de vluchtstrook blokkeren.
De politie laat weten dat met de organisatoren van het boerenprotest is gedeeld dat het verboden is om met trekkers op de snelweg te rijden.
De politie heeft woensdagmiddag een blokkade bij de Ketelbrug door boeren uit Flevoland verijdeld.
Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt heeft de aanwezigen bij het boerenprotest in Stroe opgeroepen het gesprek gaande te houden, „ook met mensen met wie je het totaal niet eens bent”.
In Stroe demonstreren vele duizenden boeren en sympathisanten tegen de stikstofplannen van het kabinet. Boeren zijn boos over de plannen omdat de stikstofuitstoot drastisch omlaag moet om de natuur te beschermen en dat ten koste zou gaan van de boeren.
Bij de demonstratie waren vertegenwoordigers van onder anderen SGP, PVV, Forum voor Democratie, JA21 en BBB. Caroline van der Plas (BoerBurgerBeweging) kreeg een groot applaus. „Lid van de twijfelbrigade word ik genoemd. Ik wou dat heel de Kamer daarvan was, dan was dit plan allang van tafel.” Joost Eerdmans (JA21) hield de aanwezigen voor: „Stem deze coalitie weg bij de verkiezingen voor Provinciale Staten, dan help je het kabinet-Rutte in grote problemen”.
Eerder woensdag zei premier Mark Rutte dat hij het „niet goed” vond dat een aantal Kamerleden niet bij het boerenprotest kon zijn. Hij stelde: „We moeten er met elkaar voor zorgen dat iedereen in staat is die daar het woord wil voeren, dat te doen.”
Onder anderen Tjeerd de Groot (D66), Thom van Campen (VVD) en Derk Boswijk (CDA) kregen van de NCTV (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid) het advies niet naar de betoging te gaan omdat hun veiligheid niet gegarandeerd kon worden.
„Dit was de aftrap van een lange reeks betogingen.” Dat zei voorman Mark van den Oever van Farmers Defence Force (FDF) bij het afronden van het sprekersprogramma tijdens het protest in het Gelderse Stroe tegen de stikstofplannen. „We zijn nog lang niet klaar”, aldus Van den Oever.
Na het afronden van het sprekersprogramma verliet een aantal betogers het terrein. Enkele duizenden blijven wachten op de band die nog gaat spelen.
Volgens de organisatie waren er 60.000 mensen met 20.000 trekkers naar de betoging gekomen. De gemeente Barneveld, waarvan Stroe deel uitmaakt, kan dat niet bevestigen.
Het officiële programma van het protest tegen de stikstof- en natuurplannen van het kabinet was omstreeks 13.15 uur begonnen. Eigenlijk zou het programma om 12.00 uur van start gaan, maar op dat moment waren nog veel mensen onderweg naar het terrein waar actie wordt gevoerd.
Tijdens de protestmiddag riep Van den Oever de tienduizenden mensen op het terrein op om in de zomerse temperaturen goed voor elkaar te zorgen. Hulpverleners bij de EHBO-post op het terrein zeiden dat er „enkele onwelwordingen” waren, waarschijnlijk door de hitte, maar dat er niets ernstig is gebeurd. Niemand is naar het ziekenhuis vervoerd.
„Een gekkenhuis” is het woensdagmiddag bij restaurant De Landing in Stroe. Rond half vier rijden tractoren af en aan. De Veluwe is toneel van een verkeersinfarct. „Er staan nog 700 tractoren in de wachtrij”, zegt restaurantuitbater Adriaan van der Zande. „Wij dragen de boeren een warm hart toe, mooi dat het protest bij ons in de achtertuin is.”
Buiten kunnen mensen een patatje eten. De normale kaart hanteert het restaurant deze razend drukke uren even niet. De ijsverkoop in De Landing loopt als een tierelier. Tallozen zoeken verkoeling. „Dit zijn heel bijzondere tijden”, zegt Van der Zande.
Het reisje van de basisschool in Stroe viel door de verkeersdrukte in het water. Daarop besloot Van der Zande de kinderen een ijsje cadeau te doen. Ze kunnen zich ook vermaken in een ballenbad.
De afsluiting van snelweg A1 zorgt voor flinke hinder voor het verkeer op de A30. Op die weg, die aansluit op de A1, staat tussen Barneveld-Noord en Barneveld het verkeer vast. Bestuurders in die file moeten op minstens een kwartier vertraging rekenen, melden ANWB en Rijkswaterstaat.
De A1 is afgesloten tussen Amersfoort en Apeldoorn vanwege drukte door het boerenprotest in het Gelderse Stroe, dat aan de snelweg ligt. Het verkeer op de snelweg staat vast en de politie wil dat die mensen eerst kunnen wegrijden voordat er nieuwe mensen de snelweg op komen. De afsluiting wordt opgeheven wanneer de opstopping is opgelost.
De A1 blijft volgens Rijkswaterstaat tot zeker in de avond afgesloten.
Voorman Mark van den Oever van Farmers Defence Force (FDF) heeft de vele duizenden betogers tegen de stikstofplannen opgeroepen „goed voor elkaar te zorgen”. Hij zei dat de EHBO het in de zomerse temperaturen erg druk heeft op het terrein in het Gelderse Stroe waar actie wordt gevoerd.
Mede door de hitte is er grote drukte bij de bar op het terrein. Ook de ijsjes die door een bedrijf worden uitgedeeld, vinden gretig aftrek.
Duizenden boeren protesteren woensdag in Stroe massaal tegen het stikstofbeleid. Wie zijn die demonstranten? Zes verhalen.
De A7 tussen Drachten en Heerenveen is door Rijkswaterstaat weer vrijgegeven. Er was forse vertraging in beide richtingen omdat de weg enige tijd door boeren werd geblokkeerd.
De boeren reden ook tegen het verkeer in. De politie sprak van een „zeer onveilige situatie” en meldde dat de zware voertuigen niet meer tegen te houden waren.
Het is niet bekend of er boetes zijn uitgedeeld.
De boeren en burgers die zijn gestrand op de A1 krijgen water vanwege de hitte. Politie, brandweer en gemeente delen het water uit, laat de politie weten. Het is ter plekke ongeveer 25 graden.
De A1 is afgesloten tussen Amersfoort en Apeldoorn vanwege drukte door het boerenprotest in het Gelderse Stroe, dat aan de snelweg ligt. Het verkeer op de A1 is vastgelopen en de politie wil dat die mensen eerst weer kunnen wegrijden voordat er nieuwe mensen de snelweg op komen. De afsluiting wordt opgeheven wanneer de opstopping is opgelost.
De gemeente Barneveld adviseert iedereen dringend om niet meer naar het boerenprotest in Stroe te komen. „Het verkeer op alle wegen staat volledig vast en de parkeerterreinen zijn vol”, meldt de gemeente. Die verwacht ook veel drukte als de demonstrerende boeren weer naar huis willen gaan.
Vele duizenden boeren en andere tegenstanders van de stikstofplannen van het kabinet hebben zich in Stroe verzameld. Door de drukte begon het officiële programma al ruim een uur later dan gepland. Veel deelnemers waren nog onderweg naar het protestterrein. Vanwege de drukte is de snelweg A1 tussen Amersfoort en Apeldoorn afgesloten.
De A1 tussen Apeldoorn en Amersfoort blijft woensdag zeker tot de avond in beide richtingen dicht. Dat meldt Rijkswaterstaat. De weg werd eerder afgesloten wegens de drukte rondom het boerenprotest in het Gelderse Stroe.
Rijkswaterstaat verwacht vooral in het midden en het oosten van het land een zeer zware avondspits omdat de boeren na de demonstratie naar huis gaan. De dienst adviseert automobilisten om zich goed voor te bereiden voor ze de weg op gaan en de actuele verkeersinformatie goed in de gaten te houden.
Weggebruikers in de richting van Apeldoorn kunnen omrijden via de A28 en de A50 langs Hoevelaken en Zwolle, of via de A30, A12 en A50 langs Barneveld. Het verkeer richting Amersfoort en Amsterdam kan omrijden vanaf Beekbergen, over de A50 en A28.
Het is volgens minister-president Mark Rutte „niet goed” dat een aantal Kamerleden niet bij het boerenprotest in Stroe aanwezig kan zijn. „We moeten met elkaar ervoor zorgen dat iedereen in staat is die daar het woord wil voeren, dat te doen.”
Een aantal Kamerleden, onder wie Tjeerd de Groot (D66), Thom van Campen (VVD) en Derk Boswijk (CDA), kreeg van de NCTV het advies niet naar de betoging te gaan omdat hun veiligheid niet gegarandeerd kon worden. Boswijk is desondanks wel naar Stroe gegaan.
De boeren zijn boos over de stikstofplannen van het kabinet. De uitstoot moet drastisch omlaag om de natuur te beschermen. Volgens de premier staan de doelstellingen en wordt daaraan niet getornd. „Anders komt Nederland echt volledig op slot te zitten de komende jaren.”
In de provincies wordt verder gesproken over de invulling van de stikstofplannen van minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof). „Over het hoe moet het gesprek plaatsvinden. Dat zullen we de komende tijd doen”, aldus Rutte. Van der Wal zei eerder dat in de provincies maatwerk mogelijk zal zijn.
De boeren gingen ook weer massaal met tractoren de snelweg op om in het Gelderse Stroe te komen. Daardoor ontstonden lange files. „Je moet je houden aan de aanwijzingen van het openbaar bestuur”, zei Rutte daarover.
De Staat der Nederlanden is in oorlog met de boerenrepubliek. Er is een staat van beleg afgekondigd om onze grond en eigendommen af te nemen.” Dat zei voorman Bart Kemp van boerenorganisatie Agractie kort na het begin van het officiële programma van het protest tegen de stikstof- en natuurplannen van het kabinet in het Gelderse Stroe.
Kemp benadrukte wel dat niet zal worden opgeroepen tot strafbare feiten. „We zullen de strijd zonder wapens moeten voeren.” Op de vraag van Kemp aan de boeren of ze willen blijven vechten reageerden de actievoerders instemmend. Kemp riep de boeren op massaal in actie te komen, ook in hun eigen regio’s.
Aanleiding voor de demonstratie in Stroe is een plan dat minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) onlangs naar de Tweede Kamer stuurde. De ammoniakuitstoot van de landbouw moet wat haar betreft gemiddeld met 40 procent omlaag, zodat de natuur niet langer wordt overbelast. In beschermde natuurgebieden zelf mag volgens de plannen vrijwel geen uitstoot meer plaatsvinden, direct daaromheen is volgens de minister een vermindering van 70 procent noodzakelijk. Alleen dan gaat het volgens haar lukken om de stikstofbelasting op de natuur genoeg te verminderen.
LTO-voorzitter Sjaak van der Tak zei tijdens de protestactie tegen de vele duizenden boeren en andere tegenstanders van de stikstofplannen dat „het dictaat van Van der Wal” van tafel moet. „Het vitale platteland waar Nederland rijk van is geworden, verdient geen kaalslag maar steun”, aldus Van der Tak.
Henk Bleker, interim-voorzitter van de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV) en voormalig staatssecretaris van Landbouw, zei dat als de stikstofplannen worden doorgevoerd, de boeren hun manier van leven wordt afgenomen. „De overheid is er om recht te doen. Het kan niet zijn dat je een derde deel van een sector terzijde schuift.” Verder zei Bleker dat als er inderdaad een stikstofprobleem is boeren best willen meewerken. Maar oplossingen daarvoor kunnen het best via innovatie worden gezocht, vindt hij.
Geesje Rotgers van de stichting Agrifacts stelt dat het huidige beleid en de wetgeving voor de stikstofuitstoot weinig meer met het beschermen van de natuur te maken hebben. Volgens haar hoeft het strikte beleid ook niet van de Europese Commissie. Ook is ze kritisch over de stikstofkaart van minister Van der Wal. Door „bufferzones” waar de uitstoot 70 procent omlaag moet te ruim in te tekenen, zou de hoeveelheid natuur in één keer verdubbelen, stelt zij.
Het officiële programma van het protest tegen de stikstof- en natuurplannen in Stroe zou eigenlijk om 12.00 uur beginnen, maar dat werd ruim een uur later omdat veel mensen nog onderweg waren naar het terrein waar actie wordt gevoerd. Ook ruim een uur na het begin van de toespraken waren er nog veel mensen lopend of met voertuigen op weg naar het terrein.
Hoewel ook CDA-Kamerlid Derk Boswijk van de NCTV het advies had gekregen om niet naar het boerenprotest in Stroe te gaan, is hij er toch. „Het was voor mij geen optie om niet te gaan”, laat hij desgevraagd weten aan het ANP.
Het CDA-Kamerlid vindt het „wel waardeloos” dat dit advies moet worden gegeven door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid. „Je wil dat Kamerleden altijd en overal bij bijeenkomsten of demonstraties aanwezig kunnen zijn, ook als de boodschap niet welgevallig is bij de organisatoren.”
Boswijk vindt dat „we met elkaar in gesprek moeten blijven. Daarom ga ik vandaag toch met de boeren in gesprek. We moeten polarisatie voorkomen.”
Hij heeft diverse „pittige gesprekken” met boeren in Stroe gevoerd, maar is niet door hen geïntimideerd, zegt hij. Het Kamerlid heeft zich niet onveilig gevoeld. Diverse boeren zijn geschrokken dat er dusdanige dreigementen zijn geuit, dat de NCTV volksvertegenwoordigers dringend heeft geadviseerd niet naar de demonstratie te gaan, vertelt Boswijk.
Voor zover bekend zijn twee Kamerleden van D66 en VVD niet naar het boerenprotest gegaan na een waarschuwing van de NCTV dat hun veiligheid niet kon worden gegarandeerd.
Johan Veenstra (24) uit Burum (Friesland) vindt dat het beleid nu veel te veel draait om stikstofuitstoot van boeren. Je moet breder kijken, vindt hij. „Mensen willen ook massaal goedkoop op vliegvakantie. We moeten kijken naar onze algehele ecologische voetafdruk”, zegt hij. De natuur vindt hij zeker belangrijk, maar „daar kun je niet je brood mee verdienen”. Veenstra wijst ook op de oorlog in Oekraïne en de groeiende wereldbevolking. Nu een voedselcrisis dreigt, is het volgens hem wel een erg slecht moment om in te grijpen in de Nederlandse landbouw.
Marc de Vries (26) vult aan dat ook de industrie en Schiphol een bijdrage moeten leveren aan het terugdringen van de uitstoot van stikstof. Het kabinet heeft aangegeven in de komende maanden plannen te maken om de uitstoot van stikstofoxiden door de industrie en het vervoer terug te dringen, maar veel vertrouwen heeft De Vries daar niet in. „Daar hadden ze eerder mee moeten komen.”
Een groep boeren heeft woensdag tegen de rijrichting ingereden op de oprit van de A7, zo meldt een woordvoerder van de politie. De politie probeerde te handhaven door een toegangsweg in de buurt van het Friese Drachten te blokkeren, maar dit werd omzeild door de trekkers. De woordvoerder spreekt van een „zeer onveilige situatie” en meldt verder dat de zware voertuigen niet meer tegen te houden waren.
De politie gaat nu in gesprek met de boeren. Er is forse vertraging in beide rijrichtingen op de weg.
Volgens Omrop Fryslân hadden trekkers zich in de ochtenduren verzameld om langzaam te gaan rijden over de A7, als protest tegen de stikstofplannen van het kabinet. Volgens de politie is van tevoren gezegd dat ze zouden handhaven „waar we kunnen”. Toen de politieblokkade werd omzeild door de boeren is echter besloten deze op te heffen. „Er was echt een groot veiligheidsrisico”, meldt de politiewoordvoerder.
De woordvoerder kan nog niet melden of er boetes zijn uitgedeeld.
Het officiële programma van het protest tegen de stikstof- en natuurplannen van het kabinet in het Gelderse Stroe is omstreeks 13.15 uur begonnen. Eigenlijk zou het programma om 12.00 uur van start gaan, maar op dat moment waren nog veel mensen onderweg naar het terrein waar actie wordt gevoerd.
Vele duizenden boeren en andere tegenstanders van de stikstofplannen hebben zich verzameld op het terrein. Ook staan er duizenden tractoren rond het veld, waar een podium is neergezet. De sfeer is gemoedelijk. Uit de speakers schalt non-stop boerenrock. Veel betogers nuttigen een drankje, vooral alcoholvrij bier. Ook friet en ijsjes zijn in trek. Verder vlogen er vliegtuigjes met teksten erachter als ‘no farmers no food’ en ‘proud to be a farmer’.
Het programma is nog steeds niet begonnen. Nog altijd stromen de trekkers toe. Een boer uit Eemnes, die zojuist is gearriveerd, zegt dat hij meer dan een uur over de afrit heeft gedaan. „En ik hoor dat de helft van de boeren er nog steeds niet is”, zegt hij.
Zeker duizenden trekkers staan woensdag rondom het open veld en in weilanden in de omgeving van het terrein in het Gelderse Stroe waar woensdag het landelijke boerenprotest is. De duizenden actievoerders komen uit verschillende delen van het land. Nog lang niet iedereen is overigens gearriveerd, de wegen in de omgeving staan nog altijd vol.
Onder de aanwezigen zijn ook veel kinderen. Er staat onder meer een springkussen, waar ze zich kunnen vermaken.
Onder anderen de Zeeuwse neven Daniël de Koeijer (15) en Diederik de Koeijer (17) zijn naar Stroe gekomen. Zij komen uit Waarde, bij Yerseke. De vader van Daniël is boomkweker. Die heeft zelf minder last van de stikstofregels dan veehouders, maar hij is het roerend met de veehouders eens. Volgens hem slaat het stikstofbeleid, waar woensdag tegen wordt geprotesteerd, nergens op. De cijfers hierover gelooft hij niet.
Ondertussen zijn er veel protestuitingen te zien, zoals "Waar Den Haag voor kiest, is voor de boer diep triest” en "Politici zijn net luiers. Als je ze niet regelmatig vervangt, zit je tot over je oren in de stront”.
Het is „verontrustend” dat mensen met een „onwelkome boodschap” van het publieke debat worden uitgesloten, vindt minister Robbert Dijkgraaf (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap).
Daarmee reageert hij op het advies van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), die Kamerleden en landbouwwoordvoerders Tjeerd de Groot (D66) en Thom van Campen (VVD) afraadde naar boerenprotesten te gaan, omdat hun veiligheid niet gegarandeerd kon worden. Eerder kon viroloog Marion Koopmans niet naar het festival Oerol, om dezelfde reden.
Elk Kamerlid moet vrij zijn om te gaan en staan waar hij of zij wil. Dat zegt BBB-voorvrouw Caroline van der Plas woensdag in Stroe in een reactie op het bericht dat Tweede Kamerleden Tjeerd de Groot (D66) en Thom van Campen (VVD) niet naar het boerenprotest in dat dorpje gaan. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid adviseerde hen niet te gaan omdat hun veiligheid niet gegarandeerd kan worden.
Van der Plas zegt het heel vervelend te vinden als dat zo is. „Maar als ik even naar mezelf kijk, persoonlijk, en er zou een demonstratie zijn van Extinction Rebellion bijvoorbeeld of een hele activistische milieugroep, dan zou ik denken, nou, daar ga ik niet heen. Wat is mijn meerwaarde daar? Ik ben het toch niet met ze eens en misschien worden ze wel boos op mij.”
Van der Plas zegt als Kamerlid altijd en overal haar werk te willen kunnen doen. „Maar ik maak ook keuzes waar ik wel en niet naartoe ga.”
In reactie op een man met een hooivork die rondliep met de tekst ‘Wie niet luisteren wil, moet maar voelen’, zegt Van der Plas: „Kijk eens wat er op de Black Lives Matter-protesten wordt gedaan. Kijk eens wat er bij de Greenpeace-protesten wordt gezegd. Kijk eens wat er bij de Extinction Rebellion-protesten wordt gezegd. Op een protestdag ga je altijd een soort van de randen opzoeken.”
Volgens de BBB-voorvrouw, die de nacht doorbracht op de boerderij waarbij het protest woensdag plaatsvindt, is het zo dat als een boer even iets doet, het meteen is van „ja, dat kan toch allemaal niet”. „Kom op zeg. We zijn ook geen sneeuwvlokjes hoor.” De wet overtreden kan niet, vindt Van der Plas. „Maar dat er een actiegroep de randen opzoekt, dat is volstrekt normaal, dat doen alle actiegroepen in Nederland.”
Op de A7 bij Drachten in Friesland is een flinke file ontstaan door een blokkade. Op een foto is te zien hoe een voertuig over de hele weg is geschaard. De politie weet niet of het gaat om een bewuste actie die te maken heeft met het boerenprotest, meldt een woordvoerder.
Volgens Rijkswaterstaat is er in de richting van Heerenveen tussen Drachten en Tijnje 75 minuten vertraging. In de richting van Groningen is tussen knooppunt Heerenveen en Beetsterzwaag 70 minuten vertraging.
Verslaggever Tiemen Roos is samen met Oldebroekse boeren aanwezig bij het boerenprotest in Stroe.
„Ik ben in de buurt van het podium. Het programma zal wel wat uitlopen. Ik zag veel trekkers onderweg tijdens mijn wandeltocht van onze parkeerplaats naar hier. De bebouwde kom van Stroe hangt vol vlaggen en borden met steunbetuigingen aan de boeren. Het demoterrein loopt intussen vol. Er zijn boeren en sympathisanten, van jong tot oud. Langs de weg staan vrachtwagens van voerfabrikanten, veehandelaren, mestdistributeurs en transportbedrijven. Overal hangen vlaggen met de blauwe baan boven - als teken van protest - en steunbetuigingen aan de boeren.
We zijn hier overduidelijk op boerenterrein. Een deel van het veld is maandag gemaaid, op een ander deel liep kort geleden nog vee, getuigen de vele koeienvlaaien.
Ik heb nog nooit zoveel trekkers bij elkaar gezien. Geen honderden maar duizenden. Dit is ongetwijfeld het grootste boerenprotest in de Nederlandse geschiedenis.”
Op de A1 staat het verkeer in beide richtingen tussen Amersfoort en Apeldoorn vast. Er is ruim een uur vertraging, meldt Rijkswaterstaat. Talloze trekkers rijden over de weg richting het boerenprotest in Stroe.
Eerder op de ochtend riep Rijkswaterstaat al op de weg te vermijden. Op beelden van de Gelderlander is te zien hoe trekkers massaal vaststaan.
Op het terrein in het Gelderse Stroe waar woensdag het landelijke boerenprotest is, zijn inmiddels vele duizenden mensen. Ook staan er duizenden tractoren rond het veld waar het podium is en mensen zich kunnen verzamelen.
Er hangt een goede, festivalachtige, sfeer. Het is mooi weer, er schalt muziek over het veld en er zijn foodtrucks aanwezig.
Rijkswaterstaat heeft meerdere meldingen ontvangen van trekkers die onderweg naar het landelijke protest pech hebben. Zo is er een trekker op de A1 bij knooppunt Beekbergen gestrand. Op de A30 bij Ede heeft een berger een landbouwvoertuig meegenomen vanwege een klapband.
Verslaggever Tiemen Roos is samen met Oldebroekse boeren aanwezig bij het boerenprotest in Stroe.
De stroom tractoren houdt aan. Weilanden in de omgeving van het demonstratieterrein vullen zich met honderden tractoren. Intussen staan op de A1 aan beide kanten lange files tractoren die langzaam de afritten afrijden.
Minister van der Wal van Stikstof kan geen goed meer doen, de boeren in Nederland worden zwaar gedupeerd. Dat is grofweg de teneur van de reacties op de massale boerendemonstratie deze woensdag.
Morrende politici van coalitiepartijen in de provincie, dwarse partijleden en boze boeren: is een kabinetscrisis over het stikstofbeleid aanstaande? Zo ver lijkt het voorlopig niet te komen, maar politieke moeilijkheden liggen wel op de loer.
Rond 10.30 uur zijn er in Stroe ongeveer vijfhonderd tractoren gearriveerd voor de landelijke demonstratie van boeren. Volgens een belangstellende die met een drone werkt, is te zien dat het vanaf het manifestatieterrein tot op de snelweg A1 volstaat met trekkers. Rond Stroe zouden er nog honderden trekkers staan.
Onderweg naar Stroe zijn her en der in de weilanden langs de snelweg protestborden te zien. In dorpen staan mensen langs de kant van de weg, die applaudisseren en zwaaien naar de voorbijrijdende trekkers. Ook daar zijn langs de straten borden met leuzen te zien.
Garderen. beeld RD
Uddel. beeld RD
Elspeet. beeld RDVerslaggever Tiemen Roos was aanwezig bij een ontbijt bij het gemeentehuis in Oldebroek. Op dit moment is hij samen met de Oldebroekse boeren op weg naar Stroe.
„Overal in dorpen waar we doorheen rijden staan groepjes mensen te zwaaien.”
Woensdagochtend, half acht. Drie trekkers van loonbedrijf Korenberg uit Oosterwolde draaien het Raadhuisplein van Oldebroek op. Het zijn de eerste van zo’n 35, die straks in colonne op weg gaan naar het grote boerenprotest in Stroe.
Minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) snapt dat boeren massaal protesteren tegen de stikstofplannen van het kabinet. Ze benadrukt opnieuw dat niet wordt getornd aan het doel - 50 procent stikstofreductie in 2030 -, maar dat provincies echt voor maatwerk kunnen zorgen.
De minister is niet uitgenodigd om bij het protest in Stroe (Barneveld) aanwezig te zijn. „Dat mag en dat snap ik ook.” De agrariërs willen vooral hun zorgen en de onzekerheid waarin ze verkeren uiten. „Het is alleen maar fijn dat we in een land leven waarin je mag protesteren”, zei de minister.
Ze veroordeelt de boeren niet direct die met de tractor de snelweg op zijn gegaan. „Ik vind daar even niets van.” Maar het mag niet en er is niet voor niets opgeroepen om dat niet te doen, voegt ze daaraan toe. „Ook vanwege de overlast en files voor andere weggebruikers.”
Van der Wal is bereid „altijd en overal” met de boeren in gesprek te gaan. „Ook om het uit te leggen.”
Het landelijke doel aanpassen gaat niet gebeuren. Maar per provincie kan er echt nog heel veel, benadrukt de minister. „Het kaartje is richtinggevend. Dat is echt het vertrekpunt.” Hiermee kunnen de provincies aan de slag om per gebied te kijken hoe de verlaging van het stikstof kan worden bereikt.
Er is een jaar tijd om samen met de provincies, per gebied te kijken of het de juiste gebieden zijn waar maatregelen moeten worden genomen en welke maatregelen, stelt Van der Wal. „Moet het groter, moet het kleiner, kunnen we slimmer met die percentages schuiven? Dat gaan we komend jaar doen. Er is alle ruimte voor maatwerk mogelijk.”
Het kaartje waarop per gebied staat aangegeven met hoeveel het stikstofgehalte per 2030 moet zijn afgenomen, is richtinggevend. In een gebied kan worden geschoven, „mits de optelsom per gebied maar leidt tot de helft minder stikstof uitstoot in 2030.”
Het weiland in het Gelderse Stroe waar woensdag het landelijke boerenprotest plaatsvindt, begint steeds voller te raken. Iets na 10.00 uur stonden er al meer dan driehonderd trekkers.
De een na de andere tractor rijdt inmiddels het terrein op. Dat gebeurt onder luid getoeter.
Bij knooppunt Grijsoord bij Arnhem is woensdagochtend een tractor achterop een personenauto gereden. Dat meldt een woordvoerder van Rijkswaterstaat. De tractor kwam vanaf de A50 en reed naar de A12.
Volgens de zegsman was sprake van een kop-staartbotsing, die rond 09.00 uur plaatsvond. Of er mensen gewond zijn geraakt, is niet bekend. Een politiewoordvoerder wist niets van het ongeval.
Rijkswaterstaat maakt verder melding van gevaarlijke situaties op de weg door de tractoren daar. Die rijden woensdagochtend op verschillende plekken op snelwegen naar Stroe, waar een landelijk boerenprotest plaatsvindt. De gevaarlijke situaties ontstaan volgens de zegsman door het grote snelheidsverschil en „door de afleiding die de tractoren veroorzaken. Het veroorzaakt veel hinder.”
D66-Kamerlid en landbouwwoordvoerder Tjeerd de Groot gaat woensdag niet naar het boerenprotest in Stroe, meldt zijn partij. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid adviseerde hem niet te gaan, omdat de veiligheid van het Kamerlid niet gegarandeerd kan worden, aldus D66.
De Groot en zijn partij worden volgens de NCTV gezien als vertegenwoordigers van het stikstofbeleid, waar de boeren tegen demonstreren. De situatie bij demonstratie zou „lokaal onvoorspelbaar” zijn.
Volgens De Groot was hij toch niet welkom bij de demonstratie, terwijl hij eerder wel was uitgenodigd. Het Kamerlid schrijft op Twitter dat „iemand met een andere mening” volgens de eigenaar van het terrein waar de demonstratie plaatsvindt niet welkom is.
De Groot deed eerder aangifte nadat hij in Facebookgroepen van radicale boerenclubs werd bedreigd. Zo schreven ze onder meer over hem „dit ongedierte moet je uitroeien, en voor deze wolf in schaapskleren is geen afschotvergunning nodig, gewoon een propje lood geven”, aldus het Reformatorisch Dagblad dat inzage had in de groepen.
Het Kamerlid pleitte in 2019 namens zijn partij voor het halveren van de veestapel, zodat de stikstofdoelen gehaald konden worden. Mede door deze uitspraak kwamen grootschalige boerenprotesten op gang. Tijdens een demonstratie op het Malieveld, waar De Groot het publiek toesprak, draaiden toeschouwers hem massaal de rug toe en staken ze hun middelvinger op.
Verslaggever Tiemen Roos was aanwezig bij een ontbijt bij het gemeentehuis in Oldebroek. Op dit moment is hij samen met de Oldebroekse boeren op weg naar Stroe.
„In Doornspijk staan tientallen trekkers en enkele vrachtwagens op ons te wachten op het verzamelpunt, een weiland aan de Oude Molenweg. Er staan teksten op de borden, waaronder het bekende „No farmers, no food”. De sfeer is gemoedelijk; de zon schijnt en er wordt gelachen. Onderweg staan overal burgers de boeren toe te zwaaien en filmpjes of foto’s te maken.”
„De helft van Den Haag zit nu zwetend achter zijn bureau.” Dat zei Geert Wilders woensdagochtend in het Gelderse Stroe, waar het landelijke boerenprotest plaatsvindt. „Ze luisteren echt wel naar jullie”, liet Wilders de boeren die er al waren weten.
De PVV-voorman is woensdagochtend in Stroe. De politicus is ervan overtuigd dat het stikstofplan, waartegen de boeren protesteren, niet door zal gaan.
Volgens Wilders hebben de boeren „groot gelijk dat ze niet kapot moeten worden gemaakt door die stikstofregels”. Er is zoveel verzet in Nederland, stelt de PVV-leider. „Het kabinet zal óf doorgaan met de plannen, en dan valt het want dan is er geen draagvlak meer. Dan verliezen ze al hun kiezers. Óf ze passen de plannen fors aan.” Wilders houdt woensdag overigens geen toespraak in Stroe. Naar eigen zeggen moet hij weg.
In onderlinge communicatie roepen boeren elkaar op om de kentekens van de tractoren te verwijderen. Dit is vermoedelijk ingegeven door de wens om een boete voor het rijden op de snelweg achteraf te voorkomen.
„Nogmaals, kentekens van de trekkers afhalen. Ik herhaal kentekens van de tractoren afhalen”, meldt een boer. „Ja dat hebben ze hier op de A28 goed gedaan”, zo antwoordt een andere actievoerder. „Hier draagt niemand een kenteken.”
Het is overigens nog niet verplicht voor trekkers om kentekens te voeren. De regel om dit wel te doen ging weliswaar met ingang van 1 januari in, maar tot 1 juli geldt een coulanceperiode om dat daadwerkelijk in te voeren. Op Twitter refereert BBB-voorvrouw Caroline van der Plas hier ook aan door te stellen dat landbouwvoertuigen weliswaar geregistreerd moeten zijn, „maar kenteken is pas verplicht vanaf 1 juli”.
De politie handhaaft daar waar het kan als tractoren de snelwegen opgaan, maar gezien de massaliteit waarmee dit woensdagochtend gebeurt zal die handhaving zeer beperkt zijn. Dat zei nationaal commandant bij de politie Willem Woelders woensdagochtend in het NOS Journaal.
Volgens Woelders blijft het uitgangspunt dat mensen niet op snelwegen mogen rijden met trekkers. „Daar zijn we natuurlijk ook op voorbereid in het hele land. Alleen wat we zien is dat er heel massaal met tractoren toch richting snelwegen wordt gegaan.”
Daar waar de politie kan, zijn mensen hier ook op aangesproken, aldus Woelders. „Sommigen hebben zich er inderdaad aan gehouden, maar de aantallen zijn dusdanig groot dat ze toch de snelwegen opgegaan zijn. Dan is bij ons de afweging: ‘wat kun je er op dat moment aan doen’”, vertelt de nationaal commandant.
Van belang is dan vooral de verkeersveiligheid en de veiligheid van de mensen die moeten handhaven, zegt Woelders. „Daar waar we kunnen zullen we handhaven, maar dat is gezien de massaliteit zeer beperkt.”
Vanuit heel Nederland gingen boeren al vroeg de weg op, met name in Zeeland, Limburg en Noord-Nederland. Volgens Woelders, die nog geen concrete aantallen kon noemen, gaat het om duizenden tractoren. Hij spreekt van een grote opkomst.
Woelders gaf verder aan dat de politie zich er samen met Rijkswaterstaat op concentreert dat het veilig blijft. In de loop van de ochtend wordt gekeken wat het boerenprotest gaat betekenen voor de avondspits. „Want ze moeten ook weer terug en ook daar is veiligheid dan een groot issue.” Verder herhaalde Woelders het advies dat eerder al door Rijkswaterstaat werd gegeven: „Daar waar je in Midden-Nederland de weg niet op hoeft, blijf dat vooral ook niet doen. Mensen moeten straks massaal weer terug en dan heb je enorme opstoppingen.”
Rijkswaterstaat roept woensdagochtend op de A1 in beide richtingen te mijden tussen Amersfoort en Apeldoorn vanwege het boerenprotest. Tientallen trekkers rijden in de richting van Amersfoort, waardoor de vertraging flink oploopt.
Vele boeren hadden zich in de vroege ochtenduren verzameld in een weiland vlakbij de oprit naar de A1. Volgens Martijn Vorkink, die namens actiegroep Voll Gass voorop rijdt in een stoet van zeker tweehonderd trekkers, is de maat bij veel boeren vol. „Niemand heeft er zin meer in, niemand weet waar hij aan toe is. We zijn er helemaal klaar mee.”
De politie kan achteraf handhaven als trekkers bijvoorbeeld verkeersregels overtreden door op de snelwegen te rijden, zo meldt een woordvoerder van de korpsleiding woensdagochtend. De korpsleiding kan nog niet melden hoeveel boetes er tot nu toe zijn uitgedeeld.
Volgens de woordvoerder gaat het lokale gezag, de driehoek van burgemeester, politie en officier van justitie, over de handhaving, en zal het steeds van de situatie afhangen wat er gaat gebeuren.
De A12 bij Prins Clausplein is weer open in de richting van Den Haag, zo meldt Rijkswaterstaat. Ook worden de afzettingen op de verbindingswegen weggehaald, zodat deze open kunnen voor weggebruikers.
De weg was inclusief de verbindingswegen in de ochtenduren gesloten om te zorgen voor „veilige doorstroming”. Dit zorgde voor vertragingen. Het verkeer kon omrijden vanaf afrit Leidschendam (A4) via de N14.
Ruim vijftig boeren hebben woensdagochtend samen ontbeten in het gemeentehuis in Oldebroek (Gelderland) voorafgaand aan het boerenprotest in Stroe. Het ontbijt werd aangeboden door burgemeester Tanja Haseloop, aldus een woordvoerder van LTO Noord. Ook gedeputeerde Peter Drenth (CDA) van de provincie Gelderland was daarbij aanwezig.
Volgens de woordvoerder is het heel goed dat de boeren van zich laten horen. „Waar we ons zorgen over maken is de leefbaarheid op het platteland. Boeren moeten perspectief geboden krijgen.”
Na het ontbijt vertrokken de Oldebroekse boeren naar de gemeentehuizen in Elburg, Nunspeet, Harderwijk, Heerde en Epe. Hier worden zij ontvangen door verschillende burgemeesters en halen zij andere boeren op. Gezamenlijk vertrekken ze daarna naar het boerenprotest in Stroe in de gemeente Barneveld.
Naast innovatie is een reductie van de veestapel „noodzakelijk”. Dat betoogde eerder prof. dr. Wim de Vries, hoogleraar Milieu-systeemanalyse aan de Wageningen Universiteit, in deze krant. Volgens hem is de bijdrage van de boerensector aan het stikstofprobleem „veruit het grootst”. Maar er moet „zeker meer aandacht komen” voor het evenredig verdelen van de pijn, vindt de hoogleraar. „Want daar steekt het bij de boeren. Het gevoel dat men gewoon kan blijven vliegen en rijden, terwijl zij alle pijn lijden.”
De ANWB ziet dat de files op de snelwegen rond 08.45 uur iets afnemen. „Het lijkt erop dat de meeste boeren zo langzamerhand Stroe hebben bereikt”, zegt een woordvoerder. De verkeersdienst schat dat de ochtendspits tot nu toe twee keer zo druk was als een reguliere woensdagochtendspits.
Wel is het nog druk op de A27 in Noord-Brabant, op de A50 richting Arnhem en op de A28 richting Zwolle. En ook bij Den Haag is nog veel vertraging, ook omdat uit voorzorg de A12 vanaf Prins Clausplein naar Den Haag is afgesloten. Ook de dagelijkse files nemen af, stelt de ANWB.
Bij het weiland in het Gelderse Stroe, waar woensdag het landelijke boerenprotest wordt gehouden, druppelen woensdagochtend de eerste tractoren binnen. Omstreeks 08.15 uur staan er zo’n twintig tractoren. Verder is er onder meer muziek en staan er foodtrucks.
Langs de randen van het weiland staan vrachtwagens met teksten als: „Met de kaalslag die op ons wacht, verliest de leeuw zijn kracht” en „No farmers, no food, no future”.
De organisatie van de boerenprotesten zegt dat het aan boeren zelf is of ze wel of niet op de snelweg gaan rijden. Mark van den Oever, voorman van Farmers Defence Force, noemt dat „de keuze van elke boer zelf”. En volgens Bart Kemp van Agractie hebben plaatselijke afdelingen in overleg met de lokale politie afgesproken dat rijden via de snelweg „toch het snelste en het veiligste was”.
Dinsdag nog meldde de politie „waar het nodig en mogelijk is” actief te gaan optreden tegen trekkers op de snelweg. Dat is namelijk wettelijk verboden. Farmers Defence Force had dinsdag nog opgeroepen niet met trekkers op de snelweg te komen. Van den Oever woensdagochtend: „In principe ja. Maar wat de boer zelf doet, dat moet hij zelf weten.” En: „Hoe sneller we via de snelweg kunnen, hoe sneller we er ook weer af zijn. Als we via kleine weggetjes rijden wordt de vertraging nog veel groter.” Bart Kemp stelt overigens dat zijn organisatie niet heeft opgeroepen niet met de trekker de snelweg op te gaan.
Van handhaven leek woensdag nog niet veelvuldig sprake. Volgens Kemp verloopt een en ander tot nu toe „zonder bijzonderheden”. De landelijke politie kon nog niet reageren.
Kemp zegt verder rond 08.30 uur dat hij signalen heeft dat er 110.000 trekkers en andere voertuigen naar Stroe komen, voor het grote boerenprotest. Er zijn vanuit het hele land tractoren de snelwegen opgegaan, wat voor veel vertraging zorgt.
Vele tientallen trekkers zijn woensdagmorgen de A1 bij Bathmen opgereden. De boeren zijn op weg naar de landelijke protestbijeenkomst in Stroe.
De boeren uit Overijssel en Gelderland zouden op weg naar Stroe anders dwars door Deventer en Apeldoorn moeten. Onverantwoord, zo vindt actiegroep Voll Gass. De route is wel vooraf besproken met Rijkswaterstaat die de stoet met auto’s begeleidt.
Volgens Martijn Vorkink, die namens de actiegroep voorop rijdt in een stoet van zeker tweehonderd trekkers, is de maat bij veel boeren vol. „Niemand heeft er zin meer in, niemand weet waar hij aan toe is. We zijn er helemaal klaar mee.”
De boeren hadden zich verzameld in een weiland vlakbij de oprit naar de A1. De vele trekkers, netjes in rij opgesteld, waren uitgerust met vlaggen en protestborden. „Laten we het niet vergeten, onze boeren zorgen iedere dag voor ons eten” en „Mark verrader” stond er onder meer op te lezen.
Ook jonge boeren waren aanwezig. Een 25-jarige veehouder uit Haarle is de derde generatie boer op zijn land. Zijn boerderij staat op 1,2 kilometer van een natuurgebied. Het is hem onduidelijk welke gevolgen de stikstofcrisis voor hem heeft. En daarmee ook voor het hele dorp. „Dit raakt meer dan de boeren alleen. Dit raakt het hele platteland”, zegt hij.
Boeren hebben op de A12 van Den Haag naar Utrecht met hun tractoren het verkeer korte tijd stilgelegd. Ter hoogte van Nieuwerbrug blokkeerden ze de weg enkele keren. Inmiddels rijdt het verkeer weer, meldt een woordvoerder van de ANWB.
De stops duurden ongeveer tien minuten, zegt de woordvoerder. Het is woensdag druk op de snelwegen, vanwege tractoren die op weg zijn naar het boerenprotest in Stroe. Volgens de woordvoerder van de ANWB springt omstreeks 08.15 uur vooral de A27 van Breda naar Utrecht eruit, met een totale extra reistijd van 70 minuten. Maar ook op de A50 van Eindhoven naar Arnhem is het druk, met in totaal 80 minuten vertraging op het hele traject.
Onder meer op de A4 richting het zuiden en de A27 richting Brabant vonden woensdagochtend ook ongevallen plaats. Vooralsnog ziet de ANWB geen verband tussen die ongevallen en de tractoren die her en der op de snelwegen zijn. „De boeren zijn onderweg naar het midden van het land, deze ongevallen vonden plaats de andere kant op”, aldus de zegsman.
Stroe is op de hand van de protesterende boeren, althans afgaand op de borden in het dorp. Beeld RD
Stroe is op de hand van de protesterende boeren, althans afgaand op de borden in het dorp. Beeld RD
Stroe is op de hand van de protesterende boeren, althans afgaand op de borden in het dorp. Beeld RD
Stroe is op de hand van de protesterende boeren, althans afgaand op de borden in het dorp. Beeld RD
Stroe is op de hand van de protesterende boeren, althans afgaand op de borden in het dorp. Beeld RD
Verslaggever Tiemen Roos is aanwezig bij een ontbijt bij het gemeentehuis in Oldebroek. Hier vandaan zullen de Oldebroekse boeren naar Stroe rijden.
Gedeputeerde Peter Drenth zegt tijdens het ontbijt in Oldebroek dat Gelderland een eigen koers vaart. „De stikstofdoelen van Van der Wal waren geen verrassing. Maar de kaart wel. Die laten we liggen. De minister geeft ons de ruimte om met eigen aanpak dezelfde doelen te bereiken. Dat gaan we doen, samen met de landbouw, natuurorganisaties en allerlei betrokken sectoren.”
Verslaggever Tiemen Roos is aanwezig bij een ontbijt bij het gemeentehuis in Oldebroek. Hier vandaan zullen de Oldebroekse boeren naar Stroe rijden.
Om 7.35 rollen de eerste trekkers het Raadhuisplein in Oldebroek op. LTO-bestuurder Harold Zoet verwacht 50 tot 75 trekkers uit de omgeving van Oldebroek. Na het ontbijt rijden de boeren over Elburg richting Harderwijk en daarna naar Stroe. Onderweg haken naar verwachting nog eens honderd trekkers aan.
Rijkswaterstaat raadt weggebruikers aan hun reis uit te stellen. Dat geldt zeker voor mensen in het midden van het land. Reden is de drukte op de weg, die is ontstaan doordat op verschillende plekken in het land tractoren op de snelwegen rijden. „We verwachten dat het zeker in het midden van het land nu snel gaat vollopen.”
Rijkswaterstaat gaf eerder een thuiswerkadvies af, maar heeft dat nu dus iets aangescherpt, geeft een woordvoerder van Rijkswaterstaat aan. „We zien dat het steeds drukker op de weg is.” Iets voor 08.00 uur telt Rijkswaterstaat bijna 200 kilometer file, terwijl normaal op het hoogtepunt van de woensdagochtendspits 90 kilometer file staat.
Op verschillende plekken in het land rijden tractoren op de snelweg, bijvoorbeeld op de A2 richting Utrecht vanuit het zuiden, op de A6 bij Sint Nicolaasga richting Emmeloord, op de A16 bij de Drechttunnel richting Rotterdam, de A27 bij de Merwedebrug richting Gorinchem en op de A32 bij Wolvega richting Meppel. „Dat levert hinder op voor het verkeer”, aldus de woordvoerder.
Tot wanneer mensen er het beste aan doen hun reis uit te stellen, kan Rijkswaterstaat nog niet aangeven. „We raden aan de verkeersinformatie goed in de gaten te houden.”
Voor mensen die nu op pad zijn of toch echt de weg op moeten, adviseert Rijkswaterstaat rekening te houden met tractoren, ook op de snelweg. „Pas je snelheid aan en houd afstand.”
Tientallen mensen zijn woensdagochtend aangesloten bij het boerenprotest op het Malieveld In Den Haag. De groep protesteert tegen de stikstofmaatregelen. „De agrarische sector wordt van de kaart geveegd”, zo zegt boer Jaap Zegwaard uit Maasland.
Zegwaard staat er uit solidariteit naar zijn collega’s uit andere plekken in Nederland, die volgens hem harder getroffen worden door de maatregelen dan hij. Even na 07.00 uur overhandigde Zegwaard als onderdeel van de protestactie een ontbijt aan politicus Wybren van Haga (Groep Van Haga). Deze zei alles te gaan doen „om te voorkomen dat het land van de boeren wordt afgepakt”.
Ook Gideon van Meijeren (Forum voor Democratie) ging in gesprek met de demonstrerende mensen. „Ik heb ze gezegd in verzet te blijven”, aldus Van Meijeren. „Sommige boeren zakt de moed in de schoenen, maar de actiebereidheid is gelukkig nog groot.” Een deel van de demonstrerende mensen is van plan rond 08.30 uur richting Stroe te gaan, waar talloze boeren zullen demonstreren.
Er komen steeds meer tractoren de snelwegen op. Boeren zijn uit het hele land al vroeg op weg naar Stroe voor hun manifestatie tegen de stikstofplannen van het kabinet. Dat zorgt voor files en vertraging.
Vooral in het zuiden van het land is het erg druk, zegt de ANWB. „Op heel veel plekken is het langzaam rijden doordat er tractoren op de weg rijden”, zegt een woordvoerder. Op de A2 naar Utrecht en op de A50 naar Arnhem is het langzaam rijden door het boerenprotest. Ook op de A16 van Breda naar Rotterdam is het druk, net als op de A27 van Breda naar Utrecht.
De organisatie van het protest had juist opgeroepen om niet over de rijkswegen te komen. De politie kondigde dinsdag aan te zullen optreden tegen tractoren op de snelweg.
Op de A2 bij knooppunt Ekkersweijer (bij Eindhoven) rijden volgens Rijkswaterstaat ook een paar honderd tractoren. Uit Vlagtwedde is rond 05.00 uur een stoet van 90 tractoren vertrokken. Vanuit de Achterhoek zijn een paar honderd trekkers onderweg, meldt De Stentor.
Omdat Rijkswaterstaat rekening houdt met een zeer zware ochtend- en avondspits, krijgen mensen die woensdag thuis kunnen werken, het advies dit te doen.
Om te zorgen voor een veilige doorstroming heeft de politie de A12 afgesloten bij knooppunt Prins Clausplein naar Den Haag. De politie houdt rekening met eventuele boerenprotesten. Rond de stad staan politiebusjes opgesteld, vooral boven de Utrechtsebaan. „We zijn voorbereid op acties vandaag in Den Haag”, aldus een politiewoordvoerder.
De afsluiting is in verband met de boerenprotesten. De burgemeester had eerder al aangegeven geen trekkers in de stad te willen, geeft de politiewoordvoerder aan. Verkeer kan omrijden vanaf afrit Leidschendam via de N14.
Van heinde en verre komen boeren naar het protest in Stroe. Willem Meestringa en zijn zoon Gerben (18) vertrokken dinsdag vanuit het Friese Wijnjewoude. Meestringa heeft 250 vleeskalveren. Hoewel de stikstofplannen zijn bedrijf niet hard lijken te raken, laat hij toch zijn gezicht zien in Stroe. „Ik wil mijn collega’s een hart onder de riem steken.”
Op camping De Solse Berg in Garderen, nabij Stroe, halen vader en zoon dinsdagavond kampeerspullen uit een Volkswagen Caddy. „We zouden in een tent slapen, maar hebben de verkeerde tentstokken meegenomen. Dus gaan we maar in een chaletje op de camping slapen”, lacht vader. Thuis neemt Willems vrouw even de honneurs waar.
Hij is niet bijster optimistisch over de toekomst van de agrarische sector. Boeren in zijn omgeving gaan mogelijk het loodje leggen door de stikstofplannen van de regering. „Wij zijn alle regels een beetje zat. Ik ben nu haast zover dat ik zeg: Hupsakee, laat ze ons maar uitkopen.”
Zoon Gerben: „Het lijkt mij wel mooi om melkveehouderij te hebben.”
Zijn vader: „We raden je dat sterk af.”
Wat vader Meestringa vindt van de stelling dat een overmaat aan stikstofuitstoot de natuur kapot maakt? „Tja, zeg het maar. Ik twijfel aan de berekeningen. Hoeveel stikstof komt er uit het Duitse Ruhrgebied naar Nederland gewaaid?”
Het Tilburgse stel Martin en Marjel van der Meijs steunt het boerenprotest. „Wij gaan voor hen woensdag een duim omhoog steken”, zegt Martin van der Meijs dinsdagavond op camping De Reebok in Garderen. Hij vindt dat de overheid voor het terugdringen van de stikstofuitstoot te veel op boeren focust. „Boerenbedrijven hebben al best geïnvesteerd om de stikstofuitstoot te verlagen. Toch worden de boeren iedere keer gepakt. Vliegverkeer, zeevaart en industrie zouden meer moeten bijdragen aan het indammen van de stikstofuitstoot.” Zijn vrouw: „Bedenk dat het de boeren zijn die voorzien in ons voedsel.”
Het begrip voor boze boeren neemt toe, terwijl Nederlanders zich minder zorgen maken over de impact van stikstof op de natuur, blijkt uit onderzoek van I&O Research in opdracht van Trouw.
Bijna de helft (45 procent) van de respondenten in het onderzoek zegt ‘volledig’ achter de boerenprotesten te staan. In oktober vorig jaar was dit nog 38 procent. Woensdag staan opnieuw grote boerenprotesten gepland, in het Gelderse Stroe. Donderdag debatteert de Tweede Kamer over de plannen van stikstofminister Christianne van der Wal.
De steun voor de boeren is vooral groot bij kiezers van rechtse partijen als Forum, BBB, PVV, SGP en Ja21. Opmerkelijk is dat ook bij veel linkse partijen, zoals de Partij voor de Dieren, GroenLinks en de PvdA het begrip voor de boze boer de afgelopen maanden iets is toegenomen. Maar bij deze partijen heeft de overgrote meerderheid nog altijd géén begrip voor demonstrerende boeren.
Boeren vanuit heel het land zijn onderweg naar Stroe om in de middag te demonstreren tegen de stikstofplannen van het kabinet. Op sommige plekken rijden de boeren over de snelwegen, ondanks dat de organisatie van het protest vooraf heeft opgeroepen juist niet over de rijkswegen te komen. In Zeeland is een groep boeren in de nacht dinsdag op woensdag tegengehouden toen ze met tractoren over de A58 reden.
Iets voor 06.30 uur zag Rijkswaterstaat geen tractoren meer rijden over de A58. De Zeeuwse politie was niet bereikbaar voor commentaar.
Ook is een stoet van 90 tractoren vanuit het Groningse Vlagtwedde om 05.00 uur vertrokken. Henk Wortelboer meldt dat ze naar verwachting rond 12.00 uur zullen aankomen in Stroe. Tijdens de tocht zullen nog meer boeren met trekkers bij hen aansluiten. Wortelboer laat weten dat ook zij een deel over de A28 zullen rijden. Hij zegt dat veiliger te vinden dan binnendoor. De politie is dat ook meegedeeld volgens Wortelboer, al heeft die volgens hem geen toestemming gegeven.
Op de A2 bij knooppunt Ekkersweijer (bij Eindhoven) rijden volgens Rijkswaterstaat ook een paar honderd tractoren. Die zijn op weg naar de A50 richting het noorden. Het einde van de A12 richting Den Haag is daarnaast op last van de politie ook afgesloten, geeft een woordvoerder van Rijkswaterstaat aan. Weggebruikers wordt aangeraden een andere route te nemen, via de A4.
„Waar tractoren rijden, zien we wel hinder. Het verkeer stroopt zich dan op en rijdt er langzaam”, aldus een woordvoerder van Rijkswaterstaat. Mensen die op de weg tractoren tegenkomen wordt geadviseerd de snelheid aan te passen en afstand te houden.
Omdat Rijkswaterstaat rekening houdt met een zeer zware ochtend- en avondspits, worden mensen die woensdag thuis kunnen werken, aangeraden dit te doen. Rond 06.30 uur telde Rijkswaterstaat zo’n 24 kilometer file, wat normaal is voor een woensdagochtend. Of veel mensen zich hebben gehouden aan het advies thuis te werken, is wegens het vroege tijdstip nog niet te zeggen, vertelt de woordvoerder.
Tienduizenden boeren verwacht Stroe woensdag bij de actie tegen de stikstofplannen van het kabinet. En een groot aantal burgers die het protest ondersteunen. „Het zit ons hoog.”
Voorbij de zuiveringsinstallatie heeft verkeer op de Heetkamperweg het niet breed. Dat is symbolisch voor de veehouders die hun bestaan bedreigd zien door de rigoureuze beperkingen die de regering hun dreigt op te leggen.
Even verderop, waar de weg wat minder smal is, voert een hobbelig klinkerpad naar boerderij De Steeg. Rechts ervan ligt het grote veld waarop de boeren zich woensdag gaan verzamelen. Op de valreep wordt het gemaaide gras er weggehaald.
De staldeuren staan wijd open. Koeien staren goedig naar buiten. Stikstofproducenten, zo worden ze gezien. En het zijn er veel te veel, volgens de rekenmeesters van de overheid.
”Stroe-Oost”, meldt een olijk bordje op het erf. Maar in de boerenwoning van de familie Brouwer is geen reden tot vrolijkheid. „Wat de overheid de landbouw aandoet… Ze komen aan m’n ziel”, zegt de boer in ruste verontwaardigd.
De politie heeft in Zeeland een groep boeren tegengehouden die met tractoren vermoedelijk onderweg is naar het boerenprotest in Stroe op de Veluwe. De boeren reden met hun trekkers over de snelweg A58. Nabij ’s-Heerenhoek zijn ze door de politie tegengehouden. De politie is met de boeren in gesprek, meldt een agent op Twitter.
De organisatie achter het protest in Stroe had eerder de boeren opgeroepen niet over de snelweg te komen, maar in regionale media gaven Zeeuwse boeren al aan dat de snelweg vermijden onmogelijk is. Ook is de snelweg volgens hen een veiligere route dan door dorpen te moeten rijden.
Martijn en Gerdie van Laar hebben een gemengd boerenbedrijf zoals dat op de Veluwe vanouds voorkwam: weinig grond, meerdere takken. Maar wel aangepast aan de moderne tijd. Moeten ze misschien weg om stikstof? „We wachten wel tot ze op de stoep staan.”
Actiegroep Farmers Defence Force (FDF) heeft de eigen achterban opgeroepen zich goed te gedragen, aanwijzingen van de autoriteiten op te volgen en niet met trekkers over de snelweg te komen. Dat is overigens ook wettelijk verboden. Toch kan de actie voor verkeershinder zorgen, alleen al door de omvang. De organisaties die meedoen aan het protest, waaronder ook LTO Nederland, verwachten een grote opkomst.
Op het programma staan diverse toespraken van boeren, bestuurders van boerenorganisaties en politici als Caroline van der Plas (BBB) en Roelof Bisschop (SGP). De actiedag wordt afgesloten met plattelandsrock van de Drentse band Mooi Wark.
Aanleiding voor de demonstratie is een plan dat minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) onlangs naar de Tweede Kamer stuurde. De ammoniakuitstoot van de landbouw moet wat haar betreft gemiddeld met 40 procent omlaag, zodat de natuur niet langer wordt overbelast. In beschermde natuurgebieden zelf mag volgens de plannen vrijwel geen uitstoot meer plaatsvinden, direct daaromheen is volgens de minister een vermindering van 70 procent noodzakelijk. Alleen dan gaat het volgens haar lukken om de stikstofbelasting op de natuur genoeg te verminderen.
Provincies moeten het komende jaar plannen maken om de doelen te halen. Vooral voor veehouders die in of pal naast beschermde gebieden een bedrijf hebben, is het zeer de vraag of ze daar kunnen blijven als de eisen van de minister blijven staan.
In de wet is vastgelegd dat 74 procent van de natuur die als ‘stikstofgevoelig’ is aangemerkt in 2035 niet meer overbelast mag worden. Wetenschappers hebben zogeheten Kritische Depositiewaarde (KDW) vastgesteld. Als de hoeveelheid ammoniak en stikstofoxiden die waarden overschrijdt, bestaat het risico dat de natuur „significant wordt aangetast”. Boze boeren vinden die waarden onrealistisch en willen dat ze uit de wetgeving worden geschrapt.
Verder pleiten de betogers voor „evenredige opgaves voor alle sectoren”. Die zegt het kabinet zelf ook te willen. Voor de industrie en het verkeer worden in de komende maanden plannen gemaakt om de uitstoot van stikstofoxiden te verlagen.
Veehouder Dick de Koning uit Woudenberg wil zich best laten horen over het stikstofbeleid. Maar actievoeren gaat hem te ver.
Een groep boeren heeft dinsdagavond met een lichtjesactie bij Schermerhorn (Noord-Holland) alvast een voorschot genomen op het grote boerenprotest dat voor woensdag gepland staat. Ze stelden hun tractoren, met verlichting, zo op dat ze de tekst „NH #Wij blijven!” vormden.
De actie was bedoeld om de landelijke manifestatie die in Stroe (Gelderland) wordt gehouden „nog meer in de schijnwerpers te krijgen”. Net als boeren in veel andere regio’s zijn de deelnemers aan de actie in Schermerhorn niet te spreken over de kabinetsplannen om de hoeveelheid stikstof die in de natuur terechtkomt drastisch te verminderen. Op Facebook spreekt de lokale actiegroep ‘Boeren in actie Noord-Holland’ over „het uitroeien van de boer”.
Het kabinet wil vooral in en rond beschermde natuurgebieden de uitstoot van ammoniak sterk terugdringen, zodat de concentraties waaraan de natuur wordt blootgesteld dalen. Ammoniak is een verbinding van stikstof en waterstof en wordt vooral gevormd als mest en urine van dieren met elkaar vermengd raken, wat met name in stallen volop gebeurt. In natuurgebieden zelf moet de uitstoot met 95 procent omlaag, direct daaromheen met 70 procent. Dat laat weinig ruimte voor veehouderijen.
„Dit laten wij uiteraard niet gebeuren. Wij doen ertoe en laten ons zeker niet verjagen”, stellen de Noord-Hollandse boeren. „Iedereen staat hier voor zijn bestaansrecht”, zegt boer Ingrid de Sain uit Schellinkhout tijdens de lichtjesactie tegen NH Nieuws. „Iedereen is verdrietig en machteloos. We willen gewoon blijven boeren.”
Advertentie