De afgelopen weken stonden er in deze krant verschillende bijdragen over dromen, in het bijzonder over dromen van moslims (RD 29-8, 31-8 en 3-9). Om te begrijpen hoe en waarom de Heilige Geest juist gebruikmaakt van dromen om moslims tot bekering te brengen, is het goed te weten welke status dromen hebben in de islam. Ik geef een korte samenvatting.

Profeten

De islam leert dat in de loop van de geschiedenis God boodschappers en profeten gezonden heeft naar elke menselijke gemeenschap om deze mensen te onderwijzen in de goddelijke waarheid en te waarschuwen voor het komende oordeel. Mohammed, als ”zegel der profeten’, sluit deze reeks af. Met zijn dood in 632 komt er een eind aan de goddelijke openbaring door profeten. Als richtlijn voor hun leven hebben de gelovigen vanaf dat moment zowel de goddelijke openbaring van de Koran als de soenna, het geheel van tradities en gezegdes (hadith) van Mohammed en zijn biografie (sira).

Sjiieten en soennieten hebben verschillende opvattingen over de opvolging van Mohammed en over de autoriteit en inhoud van de soenna, maar men is het eens over de status van dromen: een droom is een middel dat God kan gebruiken om de gelovigen –individueel of als gemeenschap– te leiden.

De status van dromen in de islam wordt in de eerste plaats onderbouwd door teksten in de Koran. Zo ontvangt ook in de Koran Abraham in een droom de opdracht om zijn zoon te offeren, terwijl Jozef meerdere symbolische dromen ontvangt over zijn toekomst en die van anderen.

Ook in de hadith en de sira worden dromen gezien als een middel waardoor God de gelovigen kan leiden. Als Mohammed aangeeft dat er met hem een eind komt aan de profetie reageren de omstanders geschokt. Mohammed troost hen echter met de belofte dat „goede tijdingen” zullen blijven. Deze goede tijdingen, zo legt hij uit, zijn de dromen van de gelovigen.

Oorsprong

Volgens islamitische geleerden dient men van een droom wel de oorsprong vast te stellen. Een droom kan namelijk van God komen, van de duivel, of voortkomen uit het innerlijk, de ziel, van de mens. Dromen van het laatste type bevatten geen diepere betekenis. Dromen ingegeven door de duivel zijn ‘kwade’ dromen om de gelovige te beangstigen of op het verkeerde pad te brengen. ‘Goede’ of ware dromen daarentegen komen van God. Een kwade droom moet men voor zich houden, maar over een ware droom moet men vertellen. Liegen over een droom is een ernstige zonde die worden op de dag van het oordeel bestraft zal.

Dromen, zolang ze waar zijn, zijn een blijk van genade van God, een teken van Zijn blijvende betrokkenheid bij de moslimgemeenschap, ook nu Hij geen profeten meer zendt. Juist tegen het eind van de tijden, als de gelovigen ver afstaan van de tijd van de profeten, zullen ze vaker dit soort dromen ontvangen, volgens een hadith.

Een ware droom kan letterlijk of symbolisch zijn. In het eerste geval is de betekenis helder, in het tweede geval moet men de symbolen interpreteren. Begrijpelijkerwijs is droomuitleg een populair non-fictiegenre in de moslimse wereld; in talloze boeken en websites kan men de betekenis van allerlei symbolen nazoeken.

Genade

Hoe bepaalt een moslim nu de oorsprong van een droom? Als iemand droomt over datgene waar hij zich overdag mee bezighoudt of wat hem zorgen baart, kan men dat over het algemeen afdoen als een droom ingegeven door het eigen innerlijk. Nachtmerries en andere kwade dromen laten iemand verward en bang achter.

Een ware droom is nooit onaangenaam of angstaanjagend. Nog belangrijker: als iemand in een droom Mohammed ziet, is de droom waar. De duivel kan niet de gedaante van de profeet aannemen. Moslimse geleerden lijken het erover eens te zijn dat dit ook geldt voor dromen over andere profeten, zoals Adam, Mozes of, inderdaad, Jezus.

Voor moslims zijn dromen over een profeet altijd een bijzondere genade van God, hoewel de betekenis redelijk aards kan zijn en betrekking kan hebben op bijvoorbeeld iemands gezondheid, werk of huwelijk. Dit geldt ook voor dromen over Jezus. Vaststaat dat een droom over Jezus afkomstig is van God, en serieus genomen moet worden.

De Heilige Geest heeft toegang tot ons aller hart en maakt gebruik van ieders persoonlijke en culturele identiteit om hem of haar te leiden. We horen uit de hele wereld getuigenissen van moslims die door de Heilige Geest door middel van dromen bewogen worden tot het lezen van de Bijbel en tot geloof in de Heere Jezus komen.

De auteur is promovenda islamstudies aan de faculteit theologie en godsdienstwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen.