Waarom lijkt kerkelijke cultuur in Nederland zo belangrijk?
Je hebt zo veel verschillende landen en verschillen in christelijk en kerkelijk leven. Waarom wordt er zo veel waarde gehecht aan de kerkelijke cultuur in Nederland?
Misschien herken je het wel: tijdens een (vakantie)reis kom je in contact met buitenlandse christenen of je leeft mee met zendingswerk of christelijke hulporganisaties. Je neemt dan als het ware een kijkje in de keuken van een buitenlandse kerkelijke cultuur. En dan valt je wellicht op dat er in de basis veel overeenkomsten zijn met je eigen kerkelijke cultuur, maar ook (zichtbare) verschillen. Hoe kan dat?
Bescherming
De definitie van cultuur is: „het geheel van normen, waarden, tradities, regels, kunstuitingen enz. van een land, volk of groep” (Van Dale). Het is dus een breed begrip. Het gaat over de manier waarop mensen samenleven; in een land, als volk, maar ook als groep. In Nederland is er sprake van een nationale Nederlandse cultuur, maar daarbinnen zijn er ook allerlei groepsculturen, zoals de Nederlandse kerkelijke cultuur, waar de vraagsteller naar verwijst. Voor het beantwoorden van de vraag ga ik er overigens van uit dat met het begrip ”kerkelijke cultuur” wordt verwezen naar de kerkelijke cultuur binnen de gereformeerde gezindte; de reformatorische subcultuur.
Wanneer onze reformatorische cultuur functioneert als de bedding waarin Gods Woord centraal staat, is dat zeer positief
En daar is inderdaad iets bijzonders mee. Want in Nederland is onder andere door ”eigen instellingen”, zoals de reformatorische scholen, een sterker ontwikkelde kerkelijke cultuur ontstaan dan in veel andere landen het geval is (of waar de instandhouding ervan minder goed is gelukt). De organisatiekracht van onze gezindte was en is groot!
Daar komt bij dat de secularisatie in westerse culturen, waaronder de onze, hard heeft toegeslagen; in ieder geval op het oog. Jarenlang daalde het aantal kerkgangers. In de kerk zijn mensen daar bezorgd over en daarom spannen we ons des te meer in om zo veel mogelijk te behouden wat we nog hebben.
Dit kan resulteren in de behoefte aan duidelijke kaders en het ontwikkelen van een nog sterkere ”tegencultuur”. Die eigen cultuur wordt daarmee ook gezien als een vorm van bescherming, een manier om afstand te houden van de wereld en te voorkomen dat we meegezogen te worden met alles wat er om ons heen te zien en te doen is. Met name alles wat ons bij de Heere vandaan trekt en houdt.
Betekent dit dan dat er ook meer wáárde aan de kerkelijke cultuur in Nederland gehecht wordt dan in andere landen, zoals gesteld wordt door de vraagsteller?
Kerkelijke cultuur mag nooit een onnodige drempel opwerpen voor mensen om het Evangelie te horen
Zoals gezegd ontstaan culturen overal, dus ook in andere landen is er sprake van een kerkelijke cultuur met bijbehorende uitingen. Van kleding tot invulling van de eredienst. Of wij dat in Nederland altijd belangrijker vinden dan in andere landen het geval is, weet ik eigenlijk niet. Wél is het zo dat onze kerkelijke cultuur vaak sterker (of uitgebreider) ontwikkeld is en daardoor een groter deel van het leven beslaat. Wanneer onze reformatorische cultuur functioneert als de bedding waarin Gods Woord centraal staat, is dat zeer positief.
Struikelblok
Bij al het goede wat een sterk ontwikkelde kerkelijke cultuur als de onze kan brengen, wil ik wel twee kanttekeningen plaatsen. In de eerste plaats is er een verschil tussen culturele uitingen die direct vanuit de Bijbel te herleiden zijn en culturele uitingen die menselijke inzettingen zijn. Op het laatste is niets tegen, dat hoort ook bij de ontwikkeling van een cultuur, maar het is wel een valkuil om die op gelijke hoogte te zetten met de geboden uit Gods Woord.
En dan kom ik gelijk bij mijn tweede kanttekening: een kerkelijke cultuur –en dan noem ik met name de menselijke aspecten ervan– mag nooit een onnodige drempel opwerpen voor mensen om het Evangelie te horen en om zich aan te sluiten bij een kerk. Want dan wordt de kerkelijke cultuur een struikelblok en schiet die haar doel voorbij! Laat onze subcultuur, onder Gods onmisbare zegen, niet alleen een vruchtbare bodem zijn voor onszelf, maar laat het ons aansporen om degenen die (ver)vreemd zijn van God en Zijn Woord te bereiken met het Evangelie.
Christelijk geloof is niet aan een bepaalde cultuur gebonden
Eenheid
Tot slot, kerkelijke culturen ontstaan niet op zichzelf, maar binnen bestaande (volks- of nationale) culturen. En dat laat ons iets heel bijzonders zien: namelijk dat het christelijk geloof niet aan een bepaalde cultuur gebonden is. De kern is overal gelijk, maar daarbuiten kunnen verschillen zichtbaar zijn tussen christenen uit verschillende werelddelen. Eenheid in verscheidenheid.
Het christelijk geloof is immers geen set van buitenaf opgelegde leefregels waar je je stipt aan moet houden om zalig te worden, zoals bij het jodendom en de islam. Nee, wij geloven en belijden dat de Heere Zélf mensen verandert, van binnenuit, en daarmee ook hun manier van samenleven bínnen de cultuur waarin ze zijn opgegroeid of een plaats hebben gekregen. En als de Heere Jezus dan terugkomt, zal ook de heerlijke belofte uit Openbaring 7:9-10 waar worden:
„Na dezen zag ik, en ziet, een grote schare, die niemand tellen kon, uit alle natie, en geslachten, en volken, en talen, staande voor den troon, en voor het Lam, bekleed zijnde met lange witte klederen, en palmtakken waren in hun handen. En zij riepen met grote stem, zeggende: De zaligheid zij onze God, Die op de troon zit, en het Lam.”
