De huidige generatie jongeren groeit op in een klimaat van angst en leegte. „We hoopten zelf de rol van God in te nemen”, analyseerde psychiater Esther van Fenema. „De paradox is dat we deze verantwoordelijkheid helemaal niet aankunnen en kwetsbaar zijn geworden.” Daarbij komt dat gevoel tegenwoordig belangrijker lijkt dan verstand. De wereld is een dorp geworden. Onze hechte zuil is geperforeerd. Van porno tot oorlogsgeweld, van alles dringt tot onze kinderen door.

We praten liever over de buitenkant, de regels, dan over ons binnenste

Deze ontwikkelingen nopen ons om onze opvoedingsstijl te actualiseren. Aanvankelijk was die vooral gericht op het overdragen van sociologische regels, vaak zonder onderliggende waarden te expliciteren. En die regels lijken bij de vorming van onze reformatorische zuil strakker geworden en meer bepalend voor onze identiteit dan de inhoud van ons geloven. Er zitten relatief veel mensen in onze achterban die voldoen aan alle uiterlijke normen, maar van wie het de vraag is of ze innerlijk zijn aangehaakt.

Met onze zuil is bovendien iets aparts aan de hand: ons geloofsleven zien we als iets persoonlijks. Over ons binnenste praten we niet (gemakkelijk); we praten liever over de buitenkant, de regels.

Gaven

Het opvoedingsdoel van onze scholen is (ik zeg het wijlen ds. M. Golverdingen na): „De vorming van de mens, in afhankelijkheid van de zegen des Heeren, tot zelfstandige, God naar Zijn Woord dienende persoonlijkheid, geschikt en bereid om al de gaven, die hij van Hem ontving, te besteden tot Zijn eer en tot heil van het schepsel, in alle levensverbanden, waarin God hem plaatst.” De oud-VGS-voorzitter wees vaak op onze grote opdracht: jeugdigen opvoeden in de lering en vermaning des Heeren. Die opdracht staat nog steeds.

Wereldgelijkvormigheid trekt onder ons zijn sporen, maar de afstand tot de samenleving groeit

De wereld om ons heen is de laatste decennia echter sterk veranderd. De vrijheid om persoonlijke keuzes te maken, is onbegrensd. Tegelijk: als je niet succesvol bent, heb je dus de verkeerde keuzes gemaakt. Voor zingeving zijn mensen teruggeworpen op zichzelf.

Polarisatie is onze kring binnengedrongen. We stoppen graag iedereen in hokjes. Veel van onze discussies gaan over vormen. De dialoog verslapt: vooroordelen nemen het over van het onderlinge verstaan.

Wereldgelijkvormigheid trekt onder ons zijn sporen: denk aan afnemend eeuwigheidsbesef, gerichtheid op het hier en nu, resulterend in materialisme. Tegelijk groeit de afstand tussen ons en de seculariserende samenleving.

Fundament

Nu ook de politiek explicieter van scholen verlangt dat ze kinderen ín die maatschappij laten participeren, wordt de vraag naar een op de (seculiere) samenleving toegesneden opvoeding en vorming, passend bij en met behoud van ons fundament, steeds belangrijker. Wat staat ons in die context te doen?

1. We moeten blijven staan op het beproefde fundament: vanuit de Bijbel richting wijzen en houvast bieden. Die vertelt ons dat we met God verzoend moeten en kunnen worden door bekering en vergeving van zonden. Onze opvoeding en ons onderwijs moeten op Christus zijn georiënteerd. Dit vraagt van ons als opvoeders niet alleen voorhóúden, maar vooral ook voorléven.

2. Ouders zijn en blijven primair verantwoordelijk voor de opvoeding. School en kerk helpen en ondersteunen daarbij en hebben daarin hun eigen rol. Ik roep school en kerk op om samen in de lokale gemeenschap ouders hierbij heel praktisch te helpen. Bijvoorbeeld door opvoedingsavonden te houden.

3. Als we onze jongeren willen leren welke principes onze regels en gebruiken schragen, moeten we daarover met hen in gesprek gaan. Leg uit dat onze waarden –denk aan barmhartigheid, gerechtigheid, eerbaarheid, trouw– wortelen in de Bijbel. Vraag hun mee te denken over wat die waarden nú concreet betekenen, hoe we die in deze tijd kunnen vertalen naar normen. Als we er richting onze jongeren in slagen om onze normen te koppelen aan Bijbelse waarden, zorgt dit hopelijk voor diepere doorleving daarvan. Én voor meer bereidheid om zich onze gebruiken eigen te maken. Waarbij de traditie niet voortgezet wordt omwille van de traditie, maar –soms misschien iets anders gevormd– omwille van doorleefde waarden.

4. Opvoeders thuis, op school en in de kerk moeten samen het gesprek voeren over opvoeding anno nu. En ja, dat kan heel spannend zijn bij onderlinge (liggings)verschillen. Juist nu is het cruciaal om echt naar elkaar te luisteren, elkaar te blijven bevragen – in gezamenlijke verbondenheid en onderworpenheid aan de Schrift.

Welzijn

De wettelijke ruimte voor een voluit christelijke opvoeding op school en zelfs in de kerk staat onder druk. Laten we de ruimte die we hebben daarom maximaal benutten. Om te laten zien wat die ruimte ons waard is. Om, tot welzijn van de héle samenleving, met onze kinderen een lichtend licht en een zoutend zout te zijn.

Hoewel de tijd en de trends mij zorgen baren, ben ik optimistisch over de opvoeding van onze nieuwe generatie. Ouders, onderwijsgevenden en catecheten werken daar met hart en ziel aan. Maar bovenal: de Heere gaat door met Zijn kerkvergaderende werk. Zijn Koninkrijk komt.

De auteur is bestuurder van de VGS. Dit artikel is een bewerking van de lezing die hij op 14 mei hield tijdens de algemene ledenvergadering van de VGS.