Wanneer het einde van het leven nadert, zijn nabijheid, liefdevolle aandacht en hoogwaardige zorg van onschatbare waarde. Hospices spelen hierin een cruciale rol. Naast de inzet van betrokken vrijwilligers zijn het juist de gespecialiseerde verpleegkundigen die dag en nacht klaarstaan voor mensen in hun laatste levensfase. Deze vorm van zorg staat echter ernstig onder druk.

Vrijwilligers kunnen veel, maar zijn geen vervanging voor professionele zorg

Sinds 1 januari 2025 is de financiering van deze verpleegkundigen, via urendeclaratie, gewijzigd in een systeem van dagtarieven. 2025 is een overgangsjaar. In de praktijk blijkt dit systeem echter ontoereikend om de noodzakelijke verpleegkundige 24 uurszorg te continueren. Sommige zorgverzekeraars hebben in dit overgangsjaar extra middelen beschikbaar gesteld, waardoor acute problemen deels zijn afgewend. Maar structurele oplossingen blijven uit. De toekomst van veel hospices is daarmee onzeker geworden.

Onzekerheid

Tijdens een bezoek aan Hospice Huizen, dat vijf jaar geleden ontstond vanuit een burgerinitiatief en wordt gesteund door lokale kerken, werd de impact van deze wijziging pijnlijk duidelijk. Dit hospice biedt ruimte aan vier gasten en draait mede op de inzet van honderd toegewijde vrijwilligers. Door de aangepaste financiering zal er vanaf 2026 geen continue verpleegkundige aanwezigheid meer zijn. Dit betekent dat patiënten mogelijk langer moeten wachten op hulp, vrijwilligers zich onzeker voelen over hun rol, en verpleegkundigen te maken krijgen met versnipperde roosters en onzekerheid over hun toekomst.

Liefdevolle aandacht en goede palliatieve zorg dragen bij aan het verkleinen van een latente euthanasiewens

Deze ontwikkeling is buitengewoon zorgwekkend. In de terminale fase is continue deskundige zorg essentieel. Verpleegkundigen bieden niet alleen medische ondersteuning, maar ook emotionele nabijheid en coördinatie in complexe en onvoorspelbare situaties. Hun aanwezigheid maakt het verschil tussen angst en geborgenheid, tussen lijden en verlichting. Goede palliatieve zorg draagt bovendien bij aan de rouwverwerking van nabestaanden. In de laatste levensdagen draait het om meer dan medische handelingen – het gaat om aanwezigheid, troost en vertrouwen.

Sluipende zorgverschraling

De impact van het nieuwe financieringsmodel is groter dan op het eerste gezicht lijkt. De dagtarieven houden onvoldoende rekening met de werkelijke kosten en het noodzakelijke personeelsbestand. In theorie lijkt de zorg beschikbaar, maar in de praktijk moeten er keuzes gemaakt worden die de kwaliteit en continuïteit van de zorg ernstig aantasten. Vrijwilligers kunnen veel, maar zij zijn geen vervanging voor professionele zorg.

Staatssecretaris Maeijer (Langdurige en Maatschappelijke Zorg) heeft in een brief aan de Kamer erkend dat er zorgen zijn. Zij roept op tot overleg tussen zorgprofessionals, zorgverzekeraars en aanbieders. Dat is een stap in de goede richting, maar zolang verpleegkundigen afhaken en hospices hun 24 uurszorg niet meer kunnen bieden, blijft er sprake van een sluipende zorgverschraling.

Ruimhartig dagtarief

De gevolgen reiken verder. We weten uit ervaring dat liefdevolle aandacht en goede palliatieve zorg bijdragen aan het verkleinen van een latente euthanasiewens. Angst voor pijn, eenzaamheid en het anderen tot last zijn vormen immers nog altijd de belangrijkste motieven om euthanasie te overwegen. Als deze zorg wegvalt, vrezen wij dat het aantal euthanasieaanvragen verder zal stijgen. Juist daarom is het essentieel dat hospices hun werk kunnen blijven doen met voldoende professionele ondersteuning.

Mijn oproep aan zorgverzekeraars en beleidsmakers is dan ook helder: heroverweeg het nieuwe financieringsmodel of zorg voor een ruimhartig dagtarief. Kom met een structurele oplossing die recht doet aan de waarde van menswaardige zorg en die de onrust wegneemt bij hospices en zorgmedewerkers. Kijk niet slechts naar kosten, maar ook naar de kracht van nabijheid, liefdevolle aanwezigheid en deskundige ondersteuning. Want ieder mens verdient in zijn laatste levensfase liefdevolle zorg en professionele hulp die recht doet aan zijn of haar waardigheid.

De auteur is bestuurder RMU.