Wie is de mens? Je denkt misschien aan Genesis. Daar lezen we dat de mens geschapen is naar Gods beeld, met de opdracht zorg te dragen voor de dieren, de aarde te vervullen en haar te onderwerpen (Genesis 1:26-28). We leren God kennen als een kunstenaar, een perfecte ontwerper. Vanaf het begin, maar ook na de zondeval, lezen we hoe Gods oog op ons is: Hij wil dat we leven, wij zijn van Hem en Hij wil dat we zalig worden (bijvoorbeeld Deuteronomium 30:19, Ezechiël 16:6, 18:4a, 32 en 1 Timotheüs 2:4). Aan de hand van drie invalshoeken laat ik zien dat door de geschiedenis heen dit Bijbelse mensbeeld invloed had én uitgedaagd werd.

Verhongeren

Na Christus’ komst en opstanding ontstond een nieuwe beweging die men christenen ging noemen (Handelingen 11:26). Hun leefstijl werd merkbaar in het Romeinse Rijk. Vóór die tijd leek het leven van weinig waarde. Abortus was een gangbare praktijk, je kind te vondeling leggen ook. Zwakke baby’s of ongewenste kinderen werden naar het bos of de bergen gebracht om ze door wilde dieren te laten opeten of ze te laten verhongeren. Meisjes trof dit lot nog vaker dan jongens, in een cultuur die vrouwen als minderwaardig beschouwde. De zorg voor kwetsbaren (bijvoorbeeld Lukas 10:30-37) kwam uiteindelijk tot bloei in ziekenhuizen, weeshuizen en door zorg voor armen, hongerigen en daklozen. Vaak op initiatief van christenen.

Het recht op leven is een van de meest fundamentele rechten van de mens

De gekerstende samenleving bleef echter een harde en ruwe kant kennen in de omgang met menselijk leven. Denk aan brandstapels, onthoofdingen, ophangingen en andere terechtstellingen. Ook de heksenvervolging is een zwarte bladzijde. Bij deze beruchte processen, die van de vijftiende tot de achttiende eeuw plaatsvonden in Europa, zijn naar schatting zo’n 50.000 tot 60.000 mensen als heks vermoord, 75 tot 80 procent daarvan was vrouw.

Ongeboren persoon

Volgens Calvijn kunnen we niet over onszelf of over de mens in het algemeen denken zonder God erbij te betrekken. Door filosofen als Descartes en Kant veranderde dat. Nu is de brede opvatting dat we alleen over God kunnen nadenken als we beginnen bij de mens en de menselijke ervaring. Zo ontstond de idee van rechten voor het individu, waar de huidige mensenrechten een uitvloeisel van zijn. Iedereen kan daar aanspraak op maken, ongeacht herkomst, nationaliteit, overtuiging, geslacht, wettelijke status of andere kenmerken. Het recht op leven is een van de meest fundamentele rechten van de mens.

Vreemd genoeg zien we een paradox. Hoewel de mens en de menselijke ervaring centraal zijn komen te staan, is de menselijke beschermwaardigheid niet toegenomen. Kijk naar onze omgang met het ongeboren leven. Wetenschappers zijn het erover eens dat menselijk leven begint bij de bevruchting. Daar ontstaat een nieuw wezen, dat alleen gezien kan worden als menselijk leven, in het eerste stadium van zijn ontwikkeling. Zo ben jij een embryo, foetus, peuter en kleuter geweest terwijl je nu misschien een tiener of een volwassene bent. Jouw DNA (alle genetische informatie die nodig is voor jouw unieke leven) is al aanwezig vanaf je prilste begin. Je bent veel meer dan je cellen, je bent al een persoon. Toch zien velen dit ongeboren wezentje nog niet als kind en valt het niet onder de bescherming van de mensenrechten.

Dierenrechten

We zien nog een andere beweging. Er worden ook rechten opgeëist voor niet-mensen, zoals dieren en planten. Zorgvuldige omgang met de héle schepping is zeker onze opdracht. Dus bepaalde rechten kun je ze toekennen, maar die zijn van een andere categorie dan mensenrechten. Voorvechters van dieren- en plantenrechten zijn vaak sterk geworteld in het denken van Charles Darwin en zijn evolutietheorie. En hier wordt het spannend.

Veel mensen om ons heen –misschien jij ook wel– zijn beïnvloed door deze theorie. Schiep God werkelijk Adam en Eva of waren apen onze voorouders? Denk maar aan een belangrijke overtuiging van evolutionisten: complexe leefvormen zijn ontstaan dankzij selectie waarbij het sterke overleefde en het zwakke sneuvelde. Lijden, lijden en nog eens lijden dat noodzakelijk is voor ontwikkeling. Onderlinge barmhartigheid om te overleven ontbrak. Maar wat nu als deze evolutie waar zou zijn en nog steeds doorgaat? Waarom zouden we dan menselijk leven beschermen – ook als het ziek, oud, onaangepast of beperkt is? Het gaat immers om survival of the fittest? Dit is een huiveringwekkende vraag.

Wie mensenlevens beschermt wordt een boodschapper van het Evangelie in deze wereld

Wie de mens als beelddrager uit het oog verliest, kan zomaar het menselijk leven gaan relativeren. Vasthouden aan Gods goede schepping helpt ons niet alleen om de mens als beeld van God te zien. Nog veel belangrijker: het helpt ons Christus te zien. Hij is de God Die Mens werd. Hij is de Eerstgeborene en alles –de héle schepping– drukt de hoop van het Evangelie uit (Kolossenzen 1:13-23). Wie mensenlevens beschermt en barmhartigheid laat zien, wordt zo een boodschapper van het Evangelie in deze wereld.