Van 1352 tot 1518 werd er gebouwd aan de kathedraal van Antwerpen. Toch kwam het grootste gotische kerkgebouw van de Nederlanden nooit af: een van de twee torens kreeg rond 1480 een dak halverwege de beoogde hoogte van 123 meter. Anno 2014 torent er nog steeds maar één fier boven de stad uit.

Het zijn vooral rooms-katholieken, joden en moslims die de kerkelijke kaart van Antwerpen inkleuren. Hoe ontmoet een evangelist al die mensen, doordeweeks, op zondag?

De grootste religieuze stroming in Antwerpen? Eeuwenlang was dat het rooms-katholicisme. Anno 2014 is de islam in opmars. Dat in een aantal wijken meer dan 50 procent van de Antwerpse basisschooljeugd islamitisch godsdienstonderwijs krijgt, is veelzeggend.

Het christendom in Antwerpen is op zijn retour. Kerken sluiten, het secularisme is doorgebroken en de islam is bezig met een opmars. Tegelijkertijd: in de tweede stad van België stijgen de bezoekcijfers van christelijke samen­komsten, dankzij de instroom van migranten. „De ontkerkelijking is over haar hoogtepunt heen.”

De Brabantse Olijfberg in Antwerpen. Wat ooit de schuilnaam was voor de gemeente van calvinisten die in het geheim samenkwamen, is nu de aanduiding van de Nederlandstalige protestantse gemeente, onderdeel van de Verenigde Protestantse Kerk in België (VPKB), die „in een open en oecumenische geest” kerk wil zijn in de stad, aldus de website.

Op religieus gebied heeft Antwerpen wonderlijke wendingen gekend. Van een open handelsmetropool werd de Scheldestad halverwege de 16e eeuw een plaats waar het groeiende protestantisme ondergronds moest. Vervolgens kwam er een strenge calvinistische republiek, waarna de stad een rooms-katholiek bolwerk werd. En dat alles in 35 jaar tijd.

Als het schooltje van de Joodse chassidim aan de Antwerpse Belgiëlei uitgaat, is het oppassen. Je moet niet alleen de haastige moeders met kinderwagens omzeilen en de jongens op hun crossfietsjes, maar vooral de chassidische mannen. Wanneer je per ongeluk tegen hen opbotst, hebben ze een probleem.

„Shalom groetjes. Ik sta graag tot uw beschikking voor een interview bij mij thuis in mijn Rabbijnse bibliotheek.” Journalisten zijn welkom in het appartement van de Antwerpse rabbijn Ahron Daum aan de Lamorinièrestraat in Antwerpen, al maant de modernorthodoxe rabbi tot voorzichtigheid bij het publiceren. „Ik ben een publieke figuur en moet zeer opletten op wat ik schrijf of zeg in het openbaar.”

Antwerpen een godloze stad? Het is maar hoe je het bekijkt. Alle wereldgodsdiensten zijn royaal vertegenwoordigd in Antwerpen. Van de ene zijn er meer volgelingen dan van de andere, maar als je een bepaalde religie zoekt, vind je vast wel iets van je gading. En vind je het niet, dan importeer je die godsdienst, kerk of sekte uit het buitenland. Zo is het eeuwenlang gegaan en zo gebeurt het nog. Dat is niet zo vreemd voor een wereldstad, want dat is Antwerpen. Zo’n stad is een mengeling van culturen en elke cultuur aanbidt haar eigen god en elke stroming heeft haar eigen evangelie.

Ruim 123 meter steekt de hoogste toren van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen de lucht in. De nooit afgewerkte zuidertoren komt iets hoger dan de helft. Samen bundelen ze, hoog boven de stad, de uitroep: „Hier beneden is het niet.”