Het begin van Psalm 51, in de 16e-eeuwse berijming van Petrus Dathenus. Op zaterdagavond 17 september klonk dit vers en menig ander in de Dordtse Trinitatiskapel. Een Datheenavond, met vaardige medewerking van orgelist Boudewijn Zwart. Goed om die ongepolijste verzen weer eens tot klinken te brengen.

Ik kan het niet helpen. Ze spreken me in al hun ruigheid altijd weer machtig aan: „Was mij, o God, maak mij zuiver en klaar; van mijn lelijke stinkende misdaden; die mij voor U onrein maken voorwaar; reinig mij door ’t water Uwer genade.” Voor deze klare taal neem ik het stokkende en struikelende metrum dan maar voor lief.

Waarom dat alles hier neergeschreven? Omdat reformatorisch Nederland zich al te weinig realiseert hoezeer het aan Datheen schatplichtig is. Door zijn toedoen beschikken we over de Heidelbergse Catechismus en een flink aantal kerkelijke formulieren. En wat te denken van zijn ”Parel van christelijke troost”. Een juweel van een boekje! Datheen schreef het in 1584, het jaar waarin hij voor zijn eigen veiligheid de stad Gent verlaten moest. Hij leidde vanwege zijn gereformeerde geloof een zwervend bestaan, van de ene wijkplaats naar de andere. Het belette hem niet dit pastorale boekje te schrijven, dat overigens pas veertig jaar later in druk verscheen. Goed nieuws: enkele weken geleden kwam het opnieuw uit. Kundig hertaald door de heer C. Bregman.

Vijftig jaar vóór Datheen schreef Luther zijn verklaring van Psalm 51. Daarin wees hij als „het eigenlijke thema van de theologie” aan: „de door de zonde schuldige en verloren mens en de rechtvaardigende God, die een Behouder is van die zondige mens. Al wat buiten dit thema om bedacht en gezocht wordt, is dwaling en vergif. Heel de Schrift is erop gericht dat zij ons Gods goedertierenheid aanprijst, die door Zijn Zoon de in zonde en verderf gevallen mens herstelt tot gerechtigheid en leven.” Op ditzelfde aambeeld slaat ook Datheen. Hij bepaalt zijn lezers bij dát waar het in leven en sterven boven alles om gaat. Hij doet dat in de vorm van een gefingeerd gesprek tussen hemzelf en een zekere Elisabeth. Een christelijke samenspreking „tot onderwijs en troost aan alle droevige harten die zich door de last van de zonden en de angst voor de verdoemenis bezwaard voelen, omdat ze de Wet en het Evangelie (…) niet goed onderscheiden.” Aldus de uitvoerige ondertitel. De Wet van God eist, brengt ongerustheid in het hart en vrees voor Gods oordeel. Het Evangelie echter belooft genade en vrede. „God wil graag verslagen, bekommerde en benauwde harten vertroosten. Hij wil te maken hebben met mensen die hun armoede, hun gebrek en ziekte ervaren, om hen met de rijkdom van Zijn genade in Jezus Christus door het werk van Zijn Heilige Geest te vertroosten, te verkwikken, rijk te maken en te genezen” (64).

We maken ons in kerk en samenleving over veel dingen druk, terecht of onterecht. Maar laten we met Luther en Datheen blijven bedenken: buiten dit thema om is het dwaling en vergif.

De auteur is christelijk gereformeerd emeritus predikant.