Oekraïense tarweoogst een derde kleiner
Het is dag 72 van de oorlog in Oekraïne. Volg de laatste ontwikkelingen in dit liveblog.
Advertentie
Uit het door de Russen belegerde Azovstal-fabriekscomplex in het Zuid-Oekraïense Marioepol zijn vijftig burgers in veiligheid gebracht. Dat zeiden de Oekraïense autoriteiten en werd kort daarop bevestigd door het Russische ministerie van Defensie.
Eerder hadden Russische persbureau’s al gemeld dat twee groepen burgers geëvacueerd konden worden. Ze zijn in bussen vertrokken.
Het Russische leger had eerder deze week beloofd drie dagen op rij een evacuatie van burgers mogelijk te maken, maar volgens Oekraïne ging de strijd om het complex gewoon door. De Russen zouden het staakt-het-vuren steeds hebben geschonden waardoor het vertrek van de burgers uiterst traag verliep.
De Azovstal-staalfabriek is het laatste bolwerk van Oekraïens verzet tegen de Russen en pro-Russische rebellen, die in een bloedige strijd de rest van Marioepol al hebben veroverd.
Daniella Grushetska (16) vluchtte begin maart met haar familie van Oekraïne naar Nederland toen de Russen haar land binnenvielen. Haar vader is voorganger van de gemeente in Reya en wil snel weer terug naar Oekraïne, omdat hij voelt dat hij daar nodig is. Maar de situatie is uiterst onzeker.
Het Witte Huis weerspreekt dat het Oekraïense leger vooral dankzij informatie van Amerikaanse inlichtingendiensten Russische generaals en militaire doelen heeft kunnen uitschakelen. Een woordvoerder zei dat berichtgeving daarover niet accuraat is en dat de rol van de VS wordt overschat. „De Oekraïners hebben meer informatie dan wij.”
The New York Times schreef deze week op basis van anonieme bronnen dat de regering in Washington informatie met Oekraïne deelt over de Russische militaire plannen en posities in onder meer de oostelijke Donbas-regio. Oekraïense troepen zouden die info gebruiken om artilleriebeschietingen uit te voeren waarbij Russische generaals zijn omgekomen.
De regering in Oekraïne stelt dat sinds het begin van de oorlog twaalf Russische generaals zijn gedood. Hoeveel Russische topmilitairen met behulp van Amerikaanse inlichtingen zouden zijn omgebracht, wilden de bronnen niet zeggen tegen The New York Times. Wel schreef de krant dat de regering-Biden de operatie geheim wil houden, omdat het Kremlin die zou kunnen zien als directe bemoeienis met het conflict. Het ministerie van Defensie erkende wel dat Oekraïne informatie krijgt „zodat het land zichzelf kan verdedigen”.
De woordvoerder van het Witte Huis weersprak ook dat het gezonken Russische oorlogsschip Moskva door een Oekraïense raketaanval werd uitgeschakeld dankzij informatie van Amerikaanse inlichtingendiensten, zoals NBC News had gemeld. Volgens die zender hielpen de Amerikanen bij het bepalen van de exacte locatie, maar wist het Amerikaanse leger niet van het Oekraïense plan het vlaggenschip te beschieten. De Amerikaanse informatie diende volgens het Witte Huis om Oekraïne zich voor te laten bereiden op mogelijke aanvallen vanuit zee.
De Oekraïense tarweoogst zal dit jaar zeker een derde kleiner zijn dan in voorgaande jaren. Dat stelde het Franse data-analysebureau Kayrros vrijdag nadat het satellietbeelden had vergeleken.
Oekraïne heeft weer gevangenen geruild met Rusland. Vicepremier Irina Veresjtsjoek meldde dat 41 Oekraïners, onder wie 28 militairen, konden terugkeren.
De vicepremier schreef op berichtendienst Telegram dat het vooral verheugend is dat onder hen een vertegenwoordiger van de Oekraïense orthodoxe kerk is. Hoeveel Russen in ruil terug naar hun land zijn gestuurd is onduidelijk.
Het zou gaan om de achtste gevangenenruil sinds de Russische aanval op 24 februari begon. De laatste bekendmaking was eind april.
Shell praat met Lukoil over de verkoop van zijn Russische tankstations en een smeermiddelenfabriek, meldt zakenblad Forbes. Het olie- en gasconcern bevestigt wel dat er gesprekken zijn over de verkoop van Shell Neft, zoals het Russische bedrijfsonderdeel heet, maar niet met welke partij.
Vijf schepen onder Russische vlag zijn sinds 17 april aangemeerd in Nederlandse havens. Dat meldt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat desgevraagd. Vanaf die dag gold een EU-breed verbod voor havens om Russische schepen toegang te verlenen wegens de oorlog in Oekraïne. Maar de toegelaten schepen vielen onder de uitzonderingsregels die bepalen dat vaartuigen met bijvoorbeeld gas, olie, landbouwproducten of medicijnen wel binnen mogen varen.
Een woordvoerster van het ministerie kon niet direct zeggen in welke havens de Russische schepen aanmeerden. Sowieso deed één of meer van die schepen Rotterdam aan, meldt een zegsman van het Havenbedrijf Rotterdam.
De economische strafmaatregel van de Europese Unie tegen Rusland geldt alleen voor vaartuigen die onder de Russische vlag varen. Het grootste deel van de schepen die tussen Russische en Nederlandse havens varen, staat officieel geregistreerd onder een andere vlag en kan voorlopig ongestoord EU-landen bereiken. Sinds de Russische inval in Oekraïne is voor miljarden aan olie, gas en kolen in de haven van Rotterdam gearriveerd, berekende het Finse onderzoekscentrum voor Energie en Schone Lucht (CREA).
Vorige week ontstond commotie rond het schip Sunny Liger met een lading Russische gasolie aan boord. Zweedse havenarbeiders weigerden die lading scheepsbrandstof te lossen. Vervolgens zette het schip, dat in de Marshall Eilanden is geregistreerd, koers naar Nederland. Maar in Rotterdam en Amsterdam verzette vakbond FNV Havens zich tegen de komst van de Sunny Liger, die nu al dagenlang voor anker ligt in de Noordzee.
De Oekraïense strijdkrachten hebben opnieuw een Russisch oorlogsschip met een raket geraakt. Althans, dat melden Oekraïense media. Een Russisch fregat in de Zwarte Zee zou in brand zijn gevlogen na het raketvuur.
De berichten zijn niet bevestigd door de Russen in Moskou of door de Oekraïense regering in Kiev. De Oekraïense generale staf verhoogde het aantal gezonken Russische schepen echter al wel met een tot in totaal elf. Oekraïne claimde eerder al onder meer het vlaggenschip van de Russische Zwarte Zeevloot, de kruiser Moskva, tot zinken te hebben gebracht met een Neptunus-raket. Moskou daarentegen sprak over een brand, maar erkende later vorige maand wel dat het schip is gezonken.
Het jongste Oekraïense succes zou het nieuwe fregat Admiral Makarov betreffen. Volgens media werd ook dit schip getroffen door een antischeepsraket. De Russen stuurden helikopters om de bemanning te redden.
De oorlog in Oekraïne raakt Oekraïense en Russische studenten in Nederland keihard. Ook in de portemonnee. Borys (20), bachelorstudent aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), maakt dankbaar gebruik van een noodfonds.
Advertentie
De 27 EU-lidstaten hebben nog maar weinig bezwaren tegen herziene voorstellen van een zesde pakket sancties tegen Rusland, behalve over de beoogde importstop van Russische olie, zeggen ingewijden in Brussel. Met onder meer de voorgestelde strafmaatregelen tegen een zestigtal personen en drie tv-zenders zijn de EU-ambassadeurs er nagenoeg uit, maar de onderhandelingen over de oliesancties gaan naar verwachting dit weekend door.
De Europese Commissie heeft na een vergadering van de EU-ambassadeurs opnieuw opdracht gekregen bepaalde voorstellen bij te schaven. Het grootste obstakel blijft de totale boycot van ruwe aardolie binnen zes maanden en van geraffineerde olie voor het eind van het jaar. Na heftige protesten van met name Hongarije en Slowakije is die landen uitstel tot eind 2024 aangeboden, en Tsjechië tot juni 2024. Ook is de EU bereid de drie volledig door land omgeven lidstaten te helpen om hun infrastructuur om te bouwen en aan te passen aan de nieuwe situatie.
Ondanks de harde toon van de Hongaarse premier Viktor Orbán, die zegt vijf jaar uitstel te eisen, zijn betrokkenen optimistisch. „Iedereen is zich bewust van de impact. Dit kost even tijd”, aldus een hoge functionaris. Er zou constructief onderhandeld worden. Ook commissievoorzitter Ursula von der Leyen heeft er vertrouwen in. „Als het een dag langer kost, dan duurt het maar een dag langer”, zei ze.
Volgens EU-bronnen heeft de commissie inmiddels de tekst over het weren van drie grote Russische tv-zenders aangescherpt, mede op verzoek van Nederland. Er wordt nu duidelijk gesteld dat het om Russische propagandakanalen gaat, om de beschuldiging te voorkomen dat de EU de persvrijheid beperkt.
EU-buitenlandchef Josep Borrell wil de ministers van Buitenlandse Zaken volgende week voor een spoedvergadering bijeenroepen als hun ambassadeurs er dit weekend niet uitkomen.
Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken wijst speculaties over de inzet van kernwapens in Oekraïne van de hand. Volgens een woordvoerder zijn er duidelijke richtlijnen voor wanneer die worden ingezet. „Die zijn niet van toepassing op de verwezenlijking van de doelen die zijn gesteld in het kader van de speciale militaire operatie in Oekraïne.”
De woordvoerder benadrukt dat de inzet van nucleaire wapens alleen aan de orde is als het voortbestaan van Rusland wordt bedreigd.
De Russische president Vladimir Poetin kondigde kort na de inval in Oekraïne aan de nucleaire strijdkrachten van het land op scherp te zetten. President Volodimir Zelenski van Oekraïne zei vorige maand dat Rusland er niet voor zou terugdeinzen om kernwapens in zijn land in te zetten.
Zelenski stelde vrijdag tegen de onafhankelijke denktank Chatham House dat Rusland weg denkt te komen met het plegen van oorlogsmisdaden door te dreigen met een nucleaire aanval. „Ze geloven niet dat ze verantwoordelijk kunnen worden gesteld voor de oorlogsmisdaden, omdat ze de macht hebben van een nucleaire staat”, aldus de Oekraïense president.
Omringd door oorlogsgevaar verlieten de inwoners van de Oost-Oekraïense stad Pokrovsk vorige maand massaal de stad. Degenen die niet vertrokken, hebben daar zo hun redenen voor. ,We zullen Pokrovsk verdedigen”, zegt pastor Babenko.
De Europese Commissie wil Hongarije, Slowakije en Tsjechië meer tijd geven om het voorgestelde importverbod op Russische olie in te voeren. Daarmee hoopt de commissie de stroeve onderhandelingen tussen de 27 EU-lidstaten over het nieuwe sanctiepakket voor Rusland los te trekken.
Sinds vrijdagochtend zijn de EU-ambassadeurs in Brussel weer bij elkaar nadat ze het dagelijks EU-bestuur eerder terug naar de ontwerptafel hadden gestuurd. Veel lidstaten hebben kritiek, en niet alleen op de voorgestelde totale boycot van ruwe aardolie binnen zes maanden en van geraffineerde olie voor het eind van het jaar.
Hongarije en Slowakije krijgen volgens EU-bronnen uitstel tot eind 2024, Tsjechië tot juni 2024. In het nieuwe voorstel zou Bulgarije, dat ook om uitstel heeft gevraagd, zijn zin niet krijgen. De Tsjechische premier Petr Fiala heeft volgens persbureau CTK gezegd dat de voorstellen „de juiste richting opgaan, maar de discussies zijn nog gaande.”
EU-buitenlandchef Josep Borrell zei vrijdag dat hij de ministers van Buitenlandse Zaken volgende week voor een spoedvergadering bijeenroept als hun ambassadeurs er dit weekend niet uitkomen.
Door Moskou gesteunde separatisten in het zuidoosten van Oekraïne hebben verkeersborden met de naam van de nagenoeg geheel veroverde stad Marioepol in het Oekraïens en Engels weggehaald en vervangen door borden in het Russisch. Dat laat het ministerie van Transport van de zelfverklaarde Volksrepubliek Donetsk weten in een verklaring.
Het ministerie heeft ook foto’s gedeeld van hoe in oranje hesjes gestoken gemeentewerkers de verwisselingsoperatie uitvoeren. „Het werk aan verkeersborden in bevrijd gebied zal doorgaan”, staat in de bekendmaking. In kleine plaatsen zouden soortgelijke werkzaamheden zijn uitgevoerd.
De strategisch belangrijke havenstad Marioepol is bijna geheel in handen van Russische troepen. Alleen de Azovstal-fabriek blijft een Oekraïense verzetshaard. Oekraïne zegt dat de staalfabriek de afgelopen dagen meerdere malen is bestormd, maar Moskou ontkent dat en beweert dat er alleen sprake is van een belegering.
Duitsland levert zeven pantserhouwitsers aan Oekraïne, zo heeft de minister van Defensie bekendgemaakt. Oekraïense militairen kunnen vanaf volgende week in Duitsland leren omgaan met de artilleriekanonnen.
Volgens minister Christine Lambrecht komen de Duitse houwitsers bovenop de vijf die Nederland heeft toegezegd. Ze deed haar uitspraken vrijdagochtend tijdens een bezoek aan Duitse militairen in de Slowaakse plaats Sliac, voorafgaand aan een ontmoeting met haar Nederlandse ambtgenoot Kajsa Ollongren.
De Duitse krant Die Welt berichtte eerder deze week al over het voorgenomen besluit van Berlijn. Dit zou ingaan tegen het advies van topmilitairen. Naast Duitsland en Nederland hebben ook andere landen beloofd houwitsers aan Oekraïne te leveren. Deze mobiele artilleriekanonnen kunnen doelen op 40 kilometer afstand raken.
De Oekraïense regering blijft bij Duitsland en ook andere landen aandringen op meer wapenleveringen. Kiev heeft meermaals gezegd dat Berlijn niet genoeg doet om Oekraïne te helpen bij de strijd tegen Russische troepen. Voordat de oorlog begon, leverde het Duitse plan om alleen helmen naar Oekraïne te sturen veel kritiek op.
Britse inlichtingen bevestigen Oekraïense berichten over Russische aanvallen op de Azovstal-fabriek in Marioepol. Rusland ontkent dat zijn troepen het laatste Oekraïense bolwerk in de stad hebben bestormd, terwijl vanuit Oekraïense zijde wordt geclaimd dat Russische militairen het terrein deels zijn binnengedrongen.
„Russische grondtroepen in Marioepol hebben hun aanval op de Azovstal-staalfabriek voor de tweede dag voortgezet, ondanks Russische beweringen dat ze deze alleen zouden proberen te belegeren”, aldus het Britse ministerie van Defensie vrijdagochtend.
Het Verenigd Koninkrijk denkt dat er een verband is tussen de „hernieuwde poging” om Azovstal in te nemen en de Dag van de Overwinning op 9 mei. Op deze dag viert Rusland jaarlijks de overwinning op de nazi’s tijdens de Tweede Wereldoorlog. Volgens de Britten wil de Russische president Vladimir Poetin „een symbolisch succes” boeken.
Azovstal wordt volgens Rusland door enkele duizenden Oekraïense militairen verdedigd. Hoeveel het er precies zijn, is niet duidelijk. In de ondergrondse faciliteiten van de fabriek zitten ook nog tweehonderd burgers, onder wie tientallen kinderen. Rusland kondigde eerder deze week aan van donderdag tot en met zaterdag een staakt-het-vuren in acht te nemen zodat burgers kunnen worden geëvacueerd.
Het Russische leger heeft sinds het begin van de oorlog in Oekraïne honderden ziekenhuizen en andere zorginstellingen verwoest, zei president Volodimir Zelenski donderdag in een videotoespraak voor een medische liefdadigheidsgroep. „Als je alleen kijkt naar de medische infrastructuur, hebben Russische troepen inmiddels bijna 400 zorginstellingen vernietigd of beschadigd: ziekenhuizen, kraamafdelingen, poliklinieken”, zei Zelenski.
Daardoor zitten artsen vaak zonder medicijnen om bijvoorbeeld kanker aan te pakken en kunnen ze noodzakelijke operaties niet uitvoeren, aldus Zelenski. Op veel plaatsen in Oost- en Zuid-Oekraïne, waar het hardst gevochten wordt, zou zelfs gebrek zijn aan insuline en basale antibiotica.
Het Kremlin zegt dat het zich alleen richt op militaire of strategische locaties in Oekraïne.
Volgens Zelenski heeft het Russische leger sinds het begin van de invasie op 24 februari in totaal 2014 raketten afgevuurd richting verschillende doelen. In diezelfde periode registreerde Oekraïne ook nog eens 2682 luchtaanvallen. „Elk van deze operaties betekent de dood van onze mensen, de vernietiging van onze infrastructuur”, zei Zelenski.
Rusland is van plan om de belegerde Azovstal-staalfabriek in de Oekraïense havenstad Marioepol uiterlijk maandag 9 mei in te nemen, meldt de Oekraïense presidentiële adviseur Oleksij Arestovitsj. Op 9 mei viert Rusland dat het exact 77 jaar geleden is dat de nazi’s werden verslagen.
„Het mooiste geschenk aan een heerser is het hoofd van zijn tegenstander”, zei Arestovitsj tegen het Oekraïense persbureau UNIAN. „Ik zie duidelijk de ambitie om Azovstal te veroveren en Poetin de overwinning te geven op 9 mei.” En: „Ze willen dit heel graag, maar laten we eens kijken of ze daarin slagen.”
In Moskou staat voor maandag 9 mei een grote militaire parade gepland ter herdenking van het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Het Russische oorlogsschip de Moskva zonk vorige maand door een Oekraïense raketaanval die kon worden uitgevoerd dankzij informatie van Amerikaanse inlichtingendiensten. Die onthulling doet NBC News donderdag op basis van bronnen binnen de regering-Biden.
De Oekraïense strijdkrachten vroegen de Amerikanen vlak voor het incident met het Russische vlaggenschip halverwege vorige maand informatie over „een schip in de Zwarte Zee”, melden de bronnen. De inlichtingendiensten lieten vervolgens aan Oekraïne weten dat het om de Moskva ging. De Amerikanen hielpen ook bij het bepalen van de exacte locatie van het schip.
Volgens de bronnen was het Amerikaanse leger niet op de hoogte van het plan van Oekraïne om het 186 meter lange schip met raketten te treffen. De inlichtingen worden slechts gedeeld om Oekraïne te helpen zich te verdedigen tegen aanvallen van Russische schepen, aldus de bronnen.
Of de cruiser door Oekraïense raketten getroffen werd, is nog altijd niet onomstotelijk vastgesteld. De VS zeiden dit eerder wel te geloven. Rusland beweert dat het schip ten onder is gegaan doordat een vonk de munitie deed exploderen.
De onthulling van de Amerikaanse nieuwszender komt één dag na vergelijkbare berichtgeving van The New York Times. De Amerikaanse krant schreef dat Oekraïne er dankzij inlichtingen van de VS in is geslaagd Russische generaals om te brengen. De regering-Biden zou geprobeerd hebben dit geheim te houden, omdat de Amerikaanse hulp door het Kremlin gezien kan worden als een escalatie van het conflict in Oekraïne.
In de belegerde Oekraïense havenstad Marioepol is opnieuw een operatie aan de gang om honderden burgers te evacueren, zei VN-secretaris-generaal António Guterres tijdens een bijeenkomst van de VN-Veiligheidsraad in New York. Hij wilde echter geen details vrijgeven over de operatie, omdat dan „het mogelijke succes wordt ondermijnd”.
Ook de Oekraïense president Volodimir Zelenski zei dat donderdag een evacuatie van burgers uit de belegerde havenstad gaande is. In zijn dagelijkse videotoespraak gaf hij aan niet te weten hoeveel mensen de stad hadden weten te verlaten. In dezelfde toespraak zei Zelenski dat Russische troepen nog steeds de Azovstal-staalfabriek in Marioepol bestormen en beschieten.
Eerder op de dag meldden Oekraïense bronnen dat nog ongeveer 200 burgers vastzitten in de staalfabriek. Bij twee eerdere operaties die werden bemiddeld door de VN en het Rode Kruis, werden ongeveer 500 mensen naar Zaporizja gebracht, dat nog steeds onder Oekraïense controle staat. De Oekraïense vicepremier Irina Veresjtsjoek zei dat er voor vrijdag nog een evacuatiepoging gepland is.
Advertentie
