Het rommelt in de verte aan de horizon, zo valt te horen op de begraafplaats van de Oost-Oekraïense stad Pokrovsk. Het zijn de artilleriebeschietingen tussen het Oekraïense en Russische leger verderop aan het front. Maar op de begraafplaats laten moeder en dochter Loedmila (50) en Anna Zaljoebovskaja (29) en Loedmila’s moeder Nina Volosetskaja (68) zich er niet door afleiden.

Ze hebben zojuist het graf van Nina’s echtgenoot Konstantin aan kant gemaakt. Samen hebben ze het onkruid weggehaald en kunstbloemen in de aarde geplant. De drie vrouwen zitten aan een groen tafeltje met groene banken bij zijn graf en doen zich tegoed aan zelfgestookte rode wijn, kaas, worst en brood.

Drie fronten

In de eerste helft van april stroomde Pokrovsk zo goed als leeg, maar de drie zijn gebleven. Met de naderende slag om de Donbas in Oost-Oekraïne riepen de autoriteiten de bewoners op de stad te verlaten. Evacuatietreinen vertrokken van het station naar het westen van het land. Anderen pakten de auto. Met name gezinnen met kinderen vluchtten de stad uit. Volgens burgemeester Roeslan Treboesjkin is 30 procent van de inwoners achtergebleven. Voor de oorlog telde de stad 70.000 inwoners.

Pokrovsk is de laatste stop richting het oostfront. Daarna komen de gevechtslinies. De oorlog heeft de Donbas in zijn greep. Over de weg van Dnipro naar Pokrovsk denderen militaire colonnes met tanks en wapens. In halfopen vrachtwagens kijken soldaten met strakke, gespannen gezichten naar buiten. In de velden zijn loopgraven gemaakt. Lege evacuatiebussen rijden naar het oosten om bewoners op te halen.

Pokrovsk weet zich voor driekwart omringd door drie fronten. Ten noorden op 150 kilometer en ten zuiden op 80 kilometer dringen de Russische strijdkrachten aan, al weten ze geen doorbraak te forceren. Richting het oosten ligt op 50 kilometer het front dat al acht jaar is bevroren. Aan de andere kant riepen pro-Russische separatisten met steun van Moskou in 2014 de zogenaamde Volksrepubliek Donetsk uit. De vechtende partijen hebben zich aan beide zijdes verschanst.

Kledingwinkels

Op de begraafplaats houdt het gerommel in de verte aan. Natuurlijk zijn we bang, zeggen Loedmila, Anna en Nina in koor. Toch verkondigen ze vastberaden in Pokrovsk te blijven, ondanks de oorlogsdreiging. „Wat maakt het uit om te vertrekken”, meent Loedmila. „Kiev, Dnipro – nergens is het veilig. Raketaanvallen heb je overal. Als het echt gevaarlijk wordt, duiken we de schuilkelder in.”

De drie leven in een stad waar de stilte overheerst. De staten zijn leeg, verkeer is amper te zien. De fluitende vogels zijn de hele dag te horen. De meerderheid van de winkels heeft de deuren gesloten. Huizen, winkels en cafés hebben de ramen dichtgetimmerd. De universiteit is verhuisd naar de stad Loetsk in het noordwesten van het land. Gewapende mannen hebben het grijze gebouw in bezit genomen.

Druk is het wel in de kledingwinkel Larets, waar Irina (38) en Katja (28) de ene na de andere klant helpen in hun zoektocht naar een zonnebril, een honkbalpet en een riem. „Katja is mijn meest geliefde collega”, giechelt Irina tussen het werk door.

Komt het uit concurrentieoogpunt niet goed uit dat andere kledingwinkels gesloten zijn? „We hebben altijd veel klanten gehad”, vertelt Irina.„De prijs is voordelig en we geven korting. De winkel is nooit gesloten geweest”, gaat ze verder. „We moeten geld verdienen. We moeten nou eenmaal eten. En we willen niet weg, want we wonen hier.”

Pastor

Het is een reden die je vaker hoort van inwoners van Pokrovsk. Dit is hun grond. Die verlaat je niet. Hier zijn ze geboren en wonen ze in de nabijheid van hun ouders waarvoor ze zorgen, ook in oorlogstijd. Er is nog een argument die de achterblijvers noemen. Het is niet makkelijk om elders een nieuw leven op te bouwen. Je moet werk zien te vinden en zeker in West-Oekraïne liggen de huren een stuk hoger, omdat de komst van vluchtelingen de prijs daar opdrijft.

In Pokrovsk klinkt een aantal keer per dag het luchtalarm door de lege straten of door het Jubileumpark waar wordt gesport. Op enkele raketinslagen na is de stad ongeschonden de oorlog doorgekomen. Een van de keren dat het wel gebeurde, ging het om een Iskander, een Russische raket die insloeg buiten het centrum. Niemand kwam bij de aanval om. De restanten van de raket liggen bewaard op het basiskamp van de Territoriale Strijdkrachten van Pokrovsk. Burgers hebben zich hierbij aangesloten om de stad te beschermen.

Zo ook pastor Denis Babenko (40). Hij loopt rond in camouflagekleding en staat in een ondergrondse schuilplaats die de Territoriale Verdediging heeft gebouwd toen de oorlog op 24 februari begon. Aan vertrekken uit Pokrovsk, denkt Babenko niet. „We zullen Pokrovsk verdedigen”, zegt de pastor vol overtuiging. „We gaan vechten tot het eind. Ook ik.”

Gaat dat niet in tegen de leer van zijn kerk? Moet je juist niet bidden voor vrede? Helemaal niet, klinkt het zonder twijfel uit Babenko’s mond. „Als een dief je huis binnenkomt en je vrouw verkracht, ga je dan bidden? Dan wil je toch dat dat snel stopt en grijp je in.”