De Bartholomeüskerk is een oude en fiere kerk, met drie stukken: een robuuste toren, een vriendelijk schip en een wat lager koor. De oudste onderdelen van het kerkgebouw dateren uit begin 13e eeuw. Jur Bekooy, bouwkundige van de SOGK, vat het zo samen: „Je ziet een film van het leven van het kerkgebouw.”

De oudste elementen zijn het duidelijkst terug te vinden in het koor. Dick Vos, scriba van de protestantse gemeente te Noordlaren-Glimmen, wijst op een wijdingskruis, het teken dat de kerk ingewijd is, dat tijdens de restauratie van 1976 onder de kalklaag vandaan kwam. Daaronder is een dichtgemetseld poortje, waardoor de priester het koor binnenkwam. „De man ging niet langs de leken naar het koor, maar door de priesterdeur”, zegt Bekooy.

In de tegenoverliggende muur is een nis, vroeger mogelijk een hagioscoop, waardoor de mensen die niet mochten deelnemen aan de dienst toch naar binnen konden kijken. Bekooy: „Door dat venster straalde ook het licht van de godslamp op de begraafplaats.”

Vos wijst omhoog naar de muur die het schip scheidt van het koor. „Bij de restauratie kwam hier een oude muurschildering tevoorschijn, een secco. Kijk, daar zie je een man, een van de twaalf apostelen. Ze hebben er allemaal gestaan. In later tijd hebben ze de opening naar het koor hoger gemaakt, dwars door de apostelband.”

De meeste elementen in het schip van de kerk zijn van later datum. Aan de preekstoel, uit de 17e eeuw, zit een verhaal vast. Vos: „Na het beleg van Groningen in 1672 hebben terugtrekkende soldaten van de bisschop van Munster, Bommen Berend, hier stevig huisgehouden. Er bleef niets van het interieur over. Naderhand is deze kansel er gekomen.”

Een attribuut uit eind 16e of begin 17e eeuw is het zwartgeverfde houten offerblok bij de ingang, dat met drie hangsloten beveiligd is. „Niemand had alle sleutels”, zegt Vos. „Er moesten altijd meerdere ambtsdragers aanwezig zijn om het offerblok te openen.”

Nog nieuwer zijn de banken en het orgel, die uit de 19e eeuw stammen. Het orgel is in 1876 gebouwd door Van Oeckelen & Zonen. Op de kas staan twee beeldjes en twee vazen. Het orgel heeft één manuaal met negen stemmen en een aangehangen pedaal.

Er is nog iets bijzonders uit de 19e eeuw. Op de namenlijst van predikanten staat de naam van H. de Cock vermeld. De ”vader van de afscheiding” diende in deze gemeente van 1827 tot 1829, voordat hij naar Ulrum vertrok. Daar voltrok zich in 1834 de Afscheiding.

De ramen lijken gotisch, maar ze dateren volgens Bekooy uit een latere periode. „Deze ramen waren vooral bedoeld om veel licht in de kerk te laten stromen. Na de Reformatie kwam de kerk in gebruik bij de gereformeerden. Toen was er meer licht nodig om de Bijbel te kunnen lezen.”

Er is één klein raam dat oogt als romaans, maar dat is nep. Het raam in het koor, met daarin de afbeelding van Bartholomeüs, is bij de restauratie van 1976-1977 aangebracht. Je kunt op verschillende plaatsen zien waar vroegere dergelijke kleine romaanse ramen gezeten hebben.

Het kerkgebouw staat nog net in de provincie Groningen, lacht Bekooy. Hij is er blij mee. „We gaan er, samen met de kerkelijke gemeente, goed voor zorgen. Dat gebeurt door het te gebruiken, voor kerkdiensten en maatschappelijke activiteiten. De kerk is er voor het hele dorp.”