Musicoloog Pieter Dirksen: Is het Sweelinckportret een vroege Frans Hals?
Het bekende anonieme portret van componist Jan Pieterszoon Sweelinck uit 1606 is niet door diens broer Gerrit gemaakt. Het zou weleens van de bekende schilder Frans Hals kunnen zijn.
Dat betoogt Sweelinckkenner dr. Pieter Dirksen in zijn nieuwste boek, ”Jan Pieterszoon Sweelinck, de Orpheus van Amsterdam”. De publicatie verschijnt ter gelegenheid van de 400e sterfdag van de componist, die bijna 35 jaar organist was van de Oude Kerk in Amsterdam.
Van Sweelinck (1561-1621) zijn twee portretten bekend. Een gravure uit 1624, vervaardigd door de Amsterdamse kunstschilder Jan Harmenszoon Muller. En een anoniem portret uit 1606. Lange tijd is het anonieme schilderij toegeschreven aan kunstschilder Gerrit Sweelinck, broer van de componist.
Dr. Dirksen stelt in zijn boek dat die toeschrijving onhoudbaar is. Volgens hem wijst de „indringende portretkunst” op het anonieme schilderij naar Haarlem, specifiek naar de bekende Frans Hals (1582-1666). Die maakte in die tijd vergelijkbare portretten, laat Dirksen zien. Als Hals inderdaad de auteur is van het portret uit 1606, dan is dit schilderij veruit het vroegste bewaard gebleven werk van de beroemde schilder.
Helmantel
In het kader van het herdenkingsjaar maakte de Groningse schilder Henk Helmantel een nieuw portret van Sweelinck. In 2012 schilderde hij de componist ook al. Met name over hoe hij destijds de handen had vormgegeven was Helmantel niet helemaal tevreden, zegt hij in De Orgelvriend. „Voor het tweede portret heb ik m’n eigen handen als voorbeeld genomen; ik vind de gelijkenis nu beter.” De nieuwe Helmantel is onderdeel van de Sweelinckexpositie die deze maanden in het Stadsarchief te Amsterdam loopt.
