„Ook zonder grote koloniale instituties, zoals in de havensteden Amsterdam en Rotterdam, bracht de slavernij in Utrecht directe werkgelegenheid. De VOC alleen al verschafte werk aan 2800 Utrechters, ongeveer 10 procent van de inwoners van de stad”, concluderen onderzoekers die maandenlang documenten van het Utrechts Archief hebben doorgespit. Het onderzoek werd gedaan in opdracht van de gemeenteraad van de Domstad.

De onderzoekers zijn verrast door diverse feiten die aan het licht zijn gekomen. „Utrecht is een stad die door haar bewoners niet wordt geassocieerd met koloniale geschiedenis, laat staan een slavernijverleden. Dit onderzoek brengt daar verandering in. Hendrick van Asch van Wijck (1707-1785) was gedurende zijn leven burgemeester, plantagehouder én bewindhebber van de West Indische Compagnie, de handelsmaatschappij die op grote schaal Afrikaanse slaafgemaakten naar de Amerika’s vervoerde. Ook Utrecht was in de 19e eeuw een centrum van slavernij”, stelt hoofdonderzoeker Nancy Jouwe.

„Dit onderzoek maakt pijnlijk duidelijk dat achter de economische voorspoed in onze stad ook veel leed verborgen zit van mensen die soms letterlijk het leven lieten, maar wier namen nooit in de geschiedenisboeken terechtkwamen. Het is onze verantwoordelijkheid dat leed en die misstanden samen een plek te geven”, zegt burgemeester Sharon Dijksma.

Op basis van de onderzoeksresultaten beslist zij later met de wethouders of Utrecht excuses gaat aanbieden voor de Utrechtse slavernijgeschiedenis. „Het college hecht eraan dat de weg naar het maken van excuses zorgvuldig wordt bewandeld. Nu het onderzoek er ligt, kan dit proces beginnen”, aldus de gemeente.

Het boek werd gepresenteerd in de centrale bibliotheek aan de Neude tijdens de jaarlijkse (online) Keti Koti. Op 1 juli 1863 werd de slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen afgeschaft en daarbij wordt tijdens Keti Koti stilgestaan.

Eerder lieten al de gemeenten Amsterdam en Rotterdam een onderzoek doen naar het slavernijverleden. Ook deze twee steden begonnen een traject richting mogelijke excuses. Den Haag gaat binnenkort beginnen met een onderzoek naar het Haags slavernijverleden. „Wij trekken samen met de G4 op om te pleiten voor een nationaal onderzoek naar het Nederlandse slavernijverleden”, meldt Utrecht.

Ook in Arnhem werd de slavernij herdacht. In een toespraak zei burgemeester Ahmed Marcouch dat ook vanuit die stad bestuurders en regentengeslachten betrokken waren bij slavernij op plantages. Hij sprak van een „desastreuze erfenis voor ons allemaal”. „Het gif van het racisme heeft zich sinds de slavernij breed verspreid, ook in kringen die weinig profijt hadden van slavernij.” Volgens Marchouch is het zaak ons hiervan te bevrijden.