De stichting is op 8 december 2008 opgericht door classicus dr. Van Willigen, samen met E. Geurtsen uit Deventer. Zaterdag wordt in Apeldoorn stilgestaan bij het tienjarig jubileum.

Van Willigen, gepromoveerd op de exegese van kerkvader Ambrosius, wil het gedachtegoed van de Vroege Kerk onder een breed publiek bekend maken. Oorspronkelijk was de naam Stichting Exegese Vroege Kerk. Enkele maanden na de oprichting is die veranderd omdat de term Bijbeluitleg dichter bij de gewone mens staat, legt Van Willigen uit. „De kerkvaders dragen soms het aureool van een speculatieve Bijbeluitleg. Daarbij wordt dan gewezen op de zogenaamde allegorische uitleg van de Schrift. Maar is dit terecht? Voor een deel was er zeker speculatie, onder meer in Alexandrië. Allegorie betekende bij de kerkvaders echter vooral: de christelijke boodschap vertalen en toepasbaar maken voor de toenmalige Griekse en Joodse wereld.”

Reformatie

Als het gaat om meningsvorming over de Vroege Kerk, is het oppassen om het kind niet met het badwater weg te gooien, zegt Van Willigen. „Als je de vraag beantwoordt hoe de Reformatie zich beroept op de Vroege Kerk, dan zie je dat de Reformatie terughoudend is om de Bijbel allegorisch te duiden. Deze terughoudendheid geldt daarentegen niet voor de typologische uitleg. Ook in het Nieuwe Testament vinden we die uitleg terug: „Meer dan Salomo is hier.” Een van mijn grote ontdekkingen is geweest hoe Christocentrisch en praktisch de Bijbeluitleg van de Vroege Kerk is geweest, zonder dat deze in de praktische toepassing blijft hangen.”

Het christendom betekende voor heidenen een ware revolutie, doordat zij uitging van de ene God Die Zich bekend had gemaakt in Christus, aldus Van Willigen. „De nadruk lag op het leven met Christus. De gelovige wordt opnieuw geboren, hij groeit samen op met Christus. Hij vormt samen één plant met Hem. De nadruk ligt daarbij niet alleen op het geloven, maar ook op het tot aan de dood toe volhouden, dus eveneens op de volharding.”

Van Willigen ontdekte het belang van de sacramenten in de Vroege Kerk. „Dat was in de eerste plaats de doop. Chrysostomus spoorde de kerkgangers aan om ernst te maken met de doop. „Waarom vasten jullie wel”, vroeg hij regelmatig, „maar ondergaan jullie de doop niet?””

Doop en avondmaal

Doop en avondmaal waren een eenheid in de Vroege Kerk, aldus Van Willigen. „Als het avondmaal werd bediend, werden degenen die niet gedoopt waren weggestuurd. Ze misten een wezenlijk deel van het christelijk geloof: deel hebben aan het Lichaam van Christus. De gedoopten vierden iedere week deze gemeenschap met Christus in de viering van het heilig avondmaal.”

De belangstelling voor de Vroege Kerk is merkbaar toegenomen, constateert Van Willigen. „De kaders in de kerk vallen weg en jongeren zijn op zoek naar wat authentiek is. Ze kijken vaker dan eerdere generaties over kerkmuren heen en zijn daarnaast op zoek naar hun geestelijke wortels. Ook de Rooms-Katholieke Kerk beroept zich op de kerkvaders, met name de vorige paus, Benedictus XVI. De Vroege Kerk heeft een belangrijke functie als het gaat om de eenheid van de kerk van Christus. Het Lichaam van Christus is niet gedeeld en dat kan ook niet. De les van de Vroege Kerk is niet alleen een aansporing om Christus Zelf te zoeken maar ook om de onderlinge verschillen in Hem te overwinnen.”