Volgens prof. dr. Beatrice de Graaf, hoogleraar geschiedenis van de internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht is er op dit punt sprake van een spanning die zich niet laat oplossen. „Maar het is wel belangrijk dat we er over praten”, aldus De Graaf.

De Graaf sprak donderdag voor ongeveer tweehonderd jongeren tijdens de Kerstconferentie van de Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond (HGJB). Uit cijfers blijkt dat deze doelgroep zich het minst veilig voelt in de samenleving. Een korte steekproef in de zaal ondersteunt de cijfers: op de vraag wat men van de toekomst verwacht, gaan bij de optie ”bergafwaarts” de meeste handen in de lucht.

Hoewel uit cijfers blijkt dat de wereld veiliger wordt, is de Graaf niet verbaasd dat jongeren zich onveilig voelen. „Jullie groeien op in een andere tijd dan ik. Toen ik jong was, eindigde de koude oorlog en werd iedereen rijker. In 1994 werd zelfs de Inlichtingendienst Buitenland opgeheven. We dachten dat er geen oorlog meer zou komen. Jullie zijn opgegroeid met de balkanoorlogen, de aanslagen van 11 september 2001 en de oorlog in Irak. Bovendien zien jullie via de sociale media alles op je afkomen.”

Tekenen van hoop

De terrorismedeskundige vindt het van belang dat het kwaad daadwerkelijk wordt bestreden maar dat er tegelijkertijd ook „profetische tekenen van hoop’ zichtbaar worden. Dat beide benaderingen elkaar niet uitsluiten bewezen de Koptische christenen in Egypte na de aanslagen afgelopen Pasen. Nadat zij na de aanslagen tal van veiligheidsmaatregelen hadden genomen, droegen zij in processie de kisten van de overledenen en een groot houten kruis dwars door de stad.

De Graaf noemt die actie enerzijds levensgevaarlijk. Maar ze ziet ook een andere kant aan het initiatief. „Deze christenen zeiden daarmee: wij doen dit om te getuigen van Jezus en we laten ons niet bang maken. Als expert zou ik zeggen, niet doen, onverstandig, enzovoort. Maar dit soort tekenen zijn belangrijker dan je denkt. Het zijn immers tekenen van Gods Koninkrijk, dat van een andere, een veelomvattender veiligheid spreekt dan mensen kunnen regelen.”

De Graaf waarschuwt de jongeren om het begrip veiligheid niet te verabsoluteren. Ze illustreert dit aan de hand van het Bijbelverhaal waar de opgestane Jezus Maria ontmoet. Jezus zegt tegen haar dat ze niet bang hoeft te zijn; vervolgens geeft Hij haar een gevaarlijke opdracht. „Ga naar Jeruzalem”, de stad waar Hij was gedood. „Recht en rechtvaardigheid zijn in de Bijbel belangrijker dan veiligheid. Soms moet je iets gevaarlijks doen en moet je uit je comfortzone komen.”

Niet de angst zelf, maar wat mensen doen met angst is volgens de Graaf het uiteindelijke probleem. Een jongere sputtert tegen. „Angst is een probleem, want het is er gewoon.” De Graaf: „Je moet onderscheid maken tussen verschillende soorten angst. Er is echte authentieke angst en angst die expres wordt opgewekt voor politieke doeleinden.” Belangrijk is het dat mensen, geconfronteerd met kwaad, bij alle angst de brug weten te slaan naar het geloof in het einde van het kwaad. „Vraag is of we daarvan durven te getuigen”

Verlegenheid

In de omgang met gevoelens van angst bestaat volgens jeugdwerkadviseur Saskia de Graaf en jeugdwerker Heidi Koster veel verlegenheid bij zowel ouders als predikanten en kerkelijk werkers. Saskia de Graaf: „Het heeft even geduurd voordat het doordrong dat het een thema was bij jongeren. Jongeren zoeken naar antwoorden. Wanneer ze die thuis of in de kerk niet krijgen, zoeken ze die in de media. Vaak zijn dit seculiere antwoorden, waarbij God geen rol speelt.”

Volgens Heidi Koster zijn er minstens drie dingen nodig. „In de eerste plaats een open gesprek. In de tweede plaats heel goed luisteren naar jongeren. Lukt het om aan te sluiten bij hun levensvragen? Hebben we een boodschap van hoop? In de derde plaats moeten we deze boodschap durven delen.”