Roelevink, onderzoeker van het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis, sprak woensdag tijdens de presentatie van het tweede deel van de acta van de synode van Dordrecht. Deze editie, ”Acta et Documenta Synodi Nationalis Dordrechtanae”, is een initiatief van de Johannes a Lasco Bibliotheek in Emden (Duitsland) en is mede mogelijk gemaakt door Refo500. Meer dan dertig wetenschappers werkten mee aan dit deel.

Kloveniersdoelen

Prof. dr. Herman Selderhuis, directeur van Refo500, overhandigde het eerste exemplaar aan burgemeester Kolff van Dordrecht. De presentatie vond plaats in het Dordrechts Museum, vrij dicht bij de vroegere Kloveniersdoelen, waar in 1618-1619 de synode van Dordrecht werd gehouden.

Het gaat bij deze serie, die naar verwachting uit twaalf delen gaat bestaan, niet alleen om de handelingen van de synode van Dordrecht, maar ook om allerlei vergaderstukken. Deel 1, dat in 2014 in Emden werd gepresenteerd, bevatte de acta –het verslag– van de synode, de handelingen van de afgevaardigden van de Staten-Generaal en de instructies van deze regeringsvertegenwoordigers. In het woensdag gepresenteerde deel 2 staan onder andere de uitnodigingen aan de Nederlandse en buitenlandse delegaties, inclusief brieven aan regerende staatshoofden en hun reacties. Het was de bedoeling dat het project in 2018 –400 jaar na de Dordtse synode– klaar zou zijn, maar dat wordt niet gehaald.

Roelevink hield een toespraak over de betekenis van de politieke gecommitteerden tijdens de synode. Uit elke provincie waren vertegenwoordigers van de gewesten aanwezig, in totaal twintig.

Lankmoedig

De politici hadden een matigende invloed op de synode, aldus de onderzoeker. Als voorbeeld van hun rol tijdens de synode noemde ze het wegzenden van de remonstranten door synodevoorzitter ds. Johannes Bogerman. Volgens haar hadden de gecommitteerden zich daarvóór in allerlei bochten gewrongen om de remonstranten de ruimte te geven, voor zover dat binnen het concept van de synode mogelijk was. „De remonstranten erkenden de synode echter niet. Zij wilden een conferentie van twee gelijkwaardige partijen onder leiding van de overheid. Zij zullen hun heenzending geen slechte uitkomst gevonden hebben.”

De toon was al in het begin van de synode gezet, aldus de historicus. „Episcopius, de leider van de remonstranten, ging direct vol in de aanval, zonder dat hem iets gevraagd werd. De politieke gecommitteerden hebben de remonstranten zo veel mogelijk ruimte gegeven. Ook tijdens een uiterste poging van hun kant bleven de remonstranten onbuigzaam.”

Modern onderzoek heeft volgens Roelevink aangetoond dat de Dordtse Leerregels gematigd en positief zijn opgesteld. Hier wordt naar haar mening iets duidelijk van de rol van de politieke gecommitteerden, die werkten aan compromissen tussen de verschillende afgevaardigden.

Prof. dr. Fred van Lieburg, hoogleraar geschiedenis aan de Vrije Universiteit Amsterdam, toonde tijdens de boekpresentatie alle bekende afbeeldingen die tijdens de Dordtse synode gemaakt zijn. Hij liet ook twee kopieën zien van afbeeldingen waarvan het origineel voor zover bekend niet meer bestaat. De eerste toont de ontvangst van de synodeleden, de andere hun vertrek. Hij hoopt dat de originele afbeeldingen nog gevonden worden.

Werk en bid

De synode van Dordrecht duurde van 13 november 1618 tot en met 9 mei 1619. Gedurende deze data, maar dan 400 jaar later, vindt er in het Dordrechts Museum een tentoonstelling plaats onder de titel: ”Werk, bid en bewonder. Een nieuwe kijk op calvinisme en kunst”. Hier zullen niet alleen bekende kunstwerken zoals het schilderij ”De synode van Dordrecht” van Pouwel Weyts te zien zijn, maar bijvoorbeeld ook een kerkinterieur van Pieter Saenredam en werk van Jozef Israëls.

Van Lieburg stelde voor om in de naam als eerste het woord ”bid” te noemen en daarna ”werk”. Hij verwees daarvoor naar de bekende term ”Ora et labora” (bid en werk), die afkomstig is van de benedictijnse monniken. Prof. Selderhuis deed hetzelfde voorstel, maar dan met een beroep op zanger en acteur Ramses Shaffy (”Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder”, 1971).