Wie acht jaar geleden voor 50 euro bitcoins kocht, is nu miljonair. De spectaculaire koersstijging van de afgelopen jaren toont het enorme vertrouwen dat de bitcoingemeenschap heeft in deze digitale valuta. En daarmee in de technologie waarop hij drijft: blockchain.

Toen de geheimzinnige geestelijk vader van de bitcoin, Satoshi Nakamoto, enkele maanden na het begin van de economische crisis in 2008 zijn munt aan de wereld presenteerde, keken nerds hun ogen uit. De techniek die achter deze munt zit is geniaal, concludeerden zij. Blockchain, in gewoon Nederlands”de blokkenketen”, is praktisch niet te hacken.

Logboek

De blockchaintechniek is dan ook ongelooflijk ingewikkeld. Het werkt ongeveer als volgt. Elke gebruiker kan met iedere andere gebruiker een transactie doen. Wat die transactie inhoudt, maakt niet zo veel uit. In het geval van bitcoins verwisselt er geld van eigenaar. Maar in een ander blockchainnetwerk kunnen gebruikers bijvoorbeeld de eigendomsakte van een huis onderling uitwisselen.

Vervolgens kan zo’n onderlinge deal alleen plaatsvinden als andere computers in het blockchainnetwerk instemmen met de transactie. Die gaan akkoord na het uitrekenen van ingewikkelde wiskundige formules. Zo bekijken ze bijvoorbeeld of de gebruiker de munt op een eerlijke manier heeft gekregen en niet eerder aan iets anders heeft uitgegeven.

Na een fiat van de andere computers uit het netwerk wordt de transactie in het digitale logboek vastgelegd. De transactie ligt dan voor altjid vast. In het logboek staat dan bijvoorbeeld: drie bitcoins gingen van gebruiker XZND8VDZ naar 84DK7AQ1. Deze regel is, eenmaal vastgelegd, niet meer te veranderen. Dit komt doordat dit gegeven niet op één plek wordt opgeslagen (in het geval van een bank of notaris bijvoorbeeld), maar op iedere computer in het netwerk. Wanneer een hacker aan een van die logboeken begint te sleutelen en de blockchain (de ketting van transacties) probeert te veranderen, weigeren alle andere computers uit het netwerk met die wijziging akkoord te gaan.

Waarde-internet

Internet is een schitterend voertuig voor informatie. Een foto sturen naar iemand anders is de eenvoudigste zaak van de wereld. Echter, je verstuurt altijd een kopie van de originele foto. Wie het plaatje heeft verstuurd, heeft het ook nog op zijn of haar apparaat staan. In het geval van informatie is dat best handig.

Maar gaat het om het eigendomsbewijs van je auto, dan ligt dat anders. Alleen jij wilt kunnen bewijzen dat je auto ook echt van jou is. De blockchaintechnologie maakt dat mogelijk met een waarde-internet. Een kopie van zo’n waardedocument versturen naar de koper van je auto is niet mogelijk wanneer dat bewijs in blockchain staat opgeslagen. Wie het waardedocument heeft, is de onbetwiste eigenaar. Wie het eigendomsbewijs verstuurt, is het kwijt. En dat is, als de auto is verkocht, natuurlijk ook precies de bedoeling.

Daarom zei de Canadese ondernemer en auteur Don Tapscott vorig jaar in een TED-talk dat de blockchaintechnologie de techniek is die de komende jaren de grootste impact heeft op mens en maatschappij. „Vergeet big data, vergeet kunstmatige intelligentie en vergeet het internet der dingen. Blockchain is dé technologie van de toekomst.”

De belofte van blockchain is in essentie dat ze transacties veiliger, efficiënter en gemakkelijker laat verlopen. Zo wordt de overslag van zeecontainers voor de Rotterdamse haven versimpeld en kan de herkomst van druiven preciezer worden vastgesteld. En de bitcoin wordt nu al steeds populairder bij arbeidsmigranten die geld naar het thuisfront willen sturen. Niet langer snoepen de banken zo’n 10 procent van het bedrag dat je wilt overmaken af. Niet langer duurt het dagen of weken voordat het bedrag aankomt. Nee, bitcoins zijn er vrijwel direct en kunnen door de familie in het thuisland eenvoudig worden ingewisseld voor lokale valuta. Met dank aan de computers in het netwerk die deze transactie mogelijk maken.

Vertrouwensmachine

Internet zorgde ervoor dat iedereen vanaf elke plek toegang heeft tot veel informatie. Blockchain kan ervoor gaan zorgen dat mensen onderling in volledig vertrouwen met elkaar kunnen handelen. En daarmee verandert de rol van de ”vertrouwde derde partijen”.

Wie nu een huis koopt, moet naar de notaris. Na een bezoek van een kwartiertje is de koper enkele honderden euro’s lichter. Toch is een bezoek aan het notariskantoor noodzakelijk, want je wilt kunnen aantonen dat het huis nu echt in je bezit is. En de verkoper wil zeker weten dat hij zijn geld krijgt. De notaris, de vertrouwde derde partij, geeft die garantie.

De techniek van blockchain is betrouwbaar in zichzelf. Alle andere gebruikers van het netwerk garanderen dat dit huis nu echt van jou is. En dat de verkoper zijn geld krijgt. Het gezaghebbende Britse opinieblad The Economist noemde blockchain een vertrouwensmachine. Want, zo is de verwachting, over een aantal jaren hoeft niemand meer naar de notaris. Zo’n transactie kun je dan sluiten in blockchain. Daardoor zouden toezichthoudende instanties, zoals de bank, de Kamer van Koophandel en het Kadaster, niet langer nodig zijn. En dat was precies het ideaal dat de bedenker van de bitcoin voor ogen had met zijn blokchainnetwerk. Hij wilde de macht van de zogenoemde ”vertrouwde derde partijen” verkleinen. In het geval van de bitcoin is een bank niet meer nodig. De euro wordt gecontroleerd door de Europese Centrale Bank (ECB). De bitcoin wordt gefaciliteerd door een netwerk van computers.

Onder-de-motorkaptechnologie

Banken, overheden en bedrijven zijn alvast begonnen zichzelf opnieuw uit te vinden. Want als deze instituties niet langer centraal opgeslagen informatie beheren, zal hun rol veranderen. Een notaris die ook in de toekomst een goed belegde boterham wil blijven verdienen, kan zich maar beter in de markt gaan zetten als iemand die goed is in het uitleggen van ”de kleine lettertjes” van een overeenkomst, weet TNO-blockchainonderzoeker Oskar van Deventer.

Hij noemt de blockchaintechniek een „onder-de-motorkaptechnologie.” Ze is niet direct zichtbaar, maar heeft grote impact. Hoe groot de gevolgen van blockchaintechnologie zullen zijn, is volgens hem nu nog moeilijk te voorspellen. Wel trekt hij de vergelijking met internet. „Met IP-protocollen was in 1994 ook niemand bekend. Veel mensen nog steeds niet. Maar dankzij deze techniek is onze leefwereld onherkenbaar veranderd. Wie had toen gedacht dat we nu online zouden winkelen en bankieren via onze telefoon?” Hij bedoelt maar te zeggen: wie weet wat blockchain allemaal nog in petto heeft?

Rotterdamse haven experimenteert met blockchain

Van de veertig dagen dat hij onderweg is van Midden-China naar Midden-Europa is een zeecontainer ongeveer 24 dagen in beweging en staat hij zestien dagen stil, stelt de Nederlandse onderzoeksorganisatie TNO. Dat komt vooral doordat de betrokken partijen informatie niet of nauwelijks digitaal met elkaar delen.

Met behulp van blockchain zou een container veel minder lang stil hoeven te staan, vermoedt het Havenbedrijf Rotterdam. Informatie kan veel eenvoudiger en veiliger met alle partijen die bij het transport zijn betrokken, worden gedeeld. Om een container op de plek van bestemming te krijgen, zijn zeker twintig deelnemers nodig. Verzender, douane, havenautoriteiten, stuwadoors, vracht- en wegvervoerders, ontvanger, banken. Elk uur dat een schip aan de kade ligt, kost 50.000 tot 100.000 euro. Het Havenbedrijf schat dat de logistieke kosten met behulp van blockchaintechnologie met 5 tot 10 procent kunnen dalen.

Digitaal paspoort voor voedsel

Hoe weet je zeker dat de fairtradedruif die je in de winkel koopt ook echt ‘eerlijk’ is? Daarover buigt Wageningen University zich in opdracht van het ministerie van Economische Zaken. Blockchain zou daarbij weleens kunnen helpen.

Als supermarktklant moet je het voedselcertificaat maar geloven. Maar volgens de Nederlandse onderzoeksorganisatie TNO wordt er in de voedselketen maar weinig informatie gedeeld, waardoor fraude mogelijk is.

Wanneer elk product een ”digitaal paspoort” heeft, wordt het voor de consument mogelijk om te zien waar de druif is geteeld, hoeveel de boer daarvoor heeft gekregen en op welke manier het voedsel in de supermarkt is terechtgekomen. Dat kan bijvoorbeeld door middel van een QR-code waarmee de klant informatie uit het blockchainnetwerk kan opvragen.