Om te voldoen aan de stroomvraag van de toekomst trekken netbeheerders komende jaren 100.000 kilometer aan extra stroomkabels door Nederland. Ze bouwen meer dan 50.000 transformatorhuisjes en honderden hoogspanningsstations. Tot en met 2040 is dat een kostenpost van 195 miljard euro. De gebruikers moeten dat betalen via de nettarieven, een vast onderdeel van de maandelijkse energierekening. Dat is nu voor huishoudens zo'n 400 euro per jaar.

Een grote kostenstijging kan het draagvlak voor de energietransitie uithollen en zorgt ervoor dat bedrijven minder goed kunnen concurreren met landen waar stroom goedkoper is. Nu al is dat voor veel bedrijven een probleem. Een groep ambtenaren stelde daarom onlangs voor om de rekening voor de energietransitie naar de toekomst te schuiven. Hierdoor zouden de nettarieven de komende jaren kunnen worden verlaagd, zegt een woordvoerder van minister Sophie Hermans (Klimaat & Groene Groei). Het kabinet neemt dit idee over.

Afbetalen

Het idee is simpel: het Rijk leent een groot bedrag uit aan netbeheerders zodat zij alle benodigde investeringen kunnen doen zonder dat ze de nettarieven voor stroomgebruikers hoeven te verhogen. Als de netverzwaring dan grotendeels is afgerond en er meer gebruikers op het stroomnet zijn aangesloten, volgt de tweede fase: de netbeheerders moeten de lening afbetalen. Dan gaan de netkosten voor alle gebruikers wel omhoog, maar omdat er méér gebruikers zijn, valt de kostenstijging per gebruiker mee.

Deze aanpak wordt alleen voor TenneT, die het hoofdnet beheert, overwogen. Een van de voorwaarden die het kabinet stelt, is dat de lening buiten de Europese begrotingsregels valt. Op die manier telt de lening niet mee bij de staatsschuld. Hierover gaat het kabinet overleggen met Brussel.

Onzekerheid

TenneT en Netbeheer Nederland, de branchevereniging van netbeheerders, zijn „niet overtuigd” van het voorstel, blijkt uit reacties. Zij vrezen onzekerheid. Er is bijvoorbeeld een kans dat het beoogde aantal gebruikers in de toekomst niet wordt behaald, bijvoorbeeld doordat bedrijven en de bevolking minder hard groeien dan ingeschat. Dan zouden de kosten per gebruiker in de toekomst hoger uitvallen dan nu gedacht en „zadelen we de volgende generatie met hoge kosten op”, zegt een woordvoerder.

Geld van het Rijk zou Netbeheer Nederland wel verwelkomen, maar dan liever via subsidies. „Dat biedt meer zekerheid over de kosten voor de aangesloten stroomgebruikers”, zegt een woordvoerder.

Wachtlijst

Hoogleraar Regulering Energiemarkten Machiel Mulder betwist het hele idee onder het voorstel. Zo'n aanpak is alleen relevant als er een nieuwe markt ontwikkeld moet worden, zegt hij. Denk aan een warmtenet, waarbij je alle buizen al moet aanleggen, terwijl je pas over een aantal jaren de gebruikers aansluit. Op de elektriciteitsmarkt is het juist andersom, zegt hij. Daar staan al veel bedrijven op de wachtlijst. Meteen nadat zij worden aangesloten, kunnen ze meebetalen aan de energietransitie.

Mulder snapt wel dat het kabinet naar een oplossing zoekt. „Er moet veel geld bij en de netbeheerders zijn in publieke handen. Ze mogen geld lenen bij een bank, maar die zullen niet het gehele bedrag uitlenen. Dus komt bij TenneT vroeg of laat de staat als enige aandeelhouder in beeld.”

Nederland is netto exporteur van elektriciteit en zal dat dankzij de snelle uitbreiding van de windparken op de Noordzee ook blijven, schrijft minister Hermans aan de Tweede Kamer.

Voor toekomstige windparken en de kabels om de stroom naar het buitenland te krijgen, gaat het kabinet omringende landen die Nederlandse stroom kopen, vragen om naar rato mee te betalen.

Denemarken doet dat al. Het land investeert alleen nog in windparken op zee als Duitsland, een grote afnemer van de Deense windstroom, meebetaalt.