Theologenblog (Barend Kamphuis): hoe het ‘paradijs’ in Kampen verloren ging
Een paradijs was het voor ons als jongens, de onmiddellijke omgeving van Kampen: de Zwartendijk, het ‘Zevenkolkenwegje’, de uiterwaarden van de IJssel. We plukten er bloeiende wilgenkatjes voor onze moeders, we gingen er vissen, we zochten er eieren. Die eieren namen we trouwens nooit mee, we telden ze alleen. We wisten precies welke eieren bij welke vogels hoorden: grutto’s, tureluurs, kievieten. We hoorden er de veldleeuweriken zingen en de graspiepers. Soms klonken de doffe tonen van de roerdomp uit de rietvelden langs de rivier. ’s Winters zagen we er jagende velduilen en allerlei soorten eenden die hun toevlucht zochten op het open water. Hoe bijzonder onze omgeving was, realiseerde ik me pas later: de laatste ongestoorde rivierdelta van Nederland.
Het paradijs is verloren. Als je nu over de N50 naar Kampen rijdt, zie je enorme zandbergen en zandvlakten aan weerszijden van de weg. Er rijden vrachtwagens, draglines, graafmachines: er wordt volop gewerkt aan de bypass die het gebied stroomopwaarts langs de IJssel veiliger moet maken voor hoge waterstanden. Of Kampen zelf er veiliger van wordt, is nog een punt van discussie. De contouren van de ‘klimaatdijk’ worden zichtbaar, waar gemeente en provincie een compleet nieuw dorp hadden gepland. De Raad van State heeft het plan onlangs afgeblazen, evenals de toeristische illusies van onze lokale overheid. Maar het juridische getouwtrek zal nog wel een tijdje doorgaan. In ieder geval zijn de vogels van mijn jeugd in geen velden of wegen meer te bekennen. Een enkele kieviet houdt nog stand. Gelukkig zijn er wel wat grote zilverreigers voor in de plaats gekomen, overgevlogen vanuit de Oostvaardersplassen.
Even verderop langs het Drontermeer is het ook een drukte van belang. Daar is zelfs een complete weg door het weidegebied aangelegd. Geen vogel meer te zien. Maar denk niet dat dat natuurvernietiging is. Nee, het is ‘natuurontwikkeling’! Borden in weilanden verkondigen dat daar ‘nieuwe natuur’ gepland is, ter compensatie van de verwoestingen door de bypass en de klimaatdijk. Roerdompen, grote karekieten en blauwborstjes worden ons beloofd. Eerlijk gezegd, ik moet het nog zien. Voorlopig wordt de natuur ook daar alleen maar armer.
Wat gebeurt hier eigenlijk? We verwoesten een paradijs met de beste bedoelingen. Maar we reconstrueren het ook gewoon weer. ‘Paradise lost’ wordt ‘paradise regained’. En we hebben er geen verlossing, geen Verlosser, geen ingreep van boven voor nodig.
Zou het lukken? Inderdaad, er is hier en daar geslaagde nieuwe natuur in ons land. Het meest spectaculair natuurlijk de Oostvaardersplassen, de ‘Nieuwe Wildernis’. Dat was overigens helemaal niet gepland; we kregen het in de schoot geworpen. Het lijkt er bovendien op dat we ook dat weer aan het verspelen zijn. Menselijk scheppingswerk is onbeholpen gedoe.
Zouden we niet veel bescheidener moeten zijn? Voorzichtig in onze omgang met de natuur die we nog hebben, terughoudend in het plannen van nieuwe natuur. ‘Paradise lost’ wordt zeker ‘paradise regained’. Maar echt niet door onze maatregelen ter compensatie. Alleen maar dankzij de God Die ons beloofd heeft een nieuwe hemel en een nieuwe aarde te scheppen.
Barend Kamphuis is hoogleraar Systematische Theologie. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.
