Daarmee komt een eind aan een politieke carrière die in alle opzichten imposant genoemd kan worden.

Zonder Omtzigt zou de ware toedracht van de toeslagenaffaire pas veel later boven water zijn gekomen, zou het kabinet-Rutte III niet voortijdig ten val zijn gekomen en zouden beleidsthema’s zoals het wel of niet toetsen van wetten aan de Grondwet en het moderniseren van het kiesstelsel nooit zo prominent op de agenda zijn beland.

Omtzigts loopbaan nam een onomkeerbare wending toen hij in de zomer van 2023 besloot met een eigen partij, onder de naam Nieuw Sociaal Contract, mee te doen aan de vervroegde verkiezingen in november van dat jaar, na de val van het kabinet-Rutte IV. Hij was toen nog herstellende van een burn-out, had nog geen uitgewerkt verkiezingsprogramma en moest de definitieve samenstelling van de kandidatenlijst van zijn partij nog bepalen. Zodoende kreeg NSC trekken van een pop-uppartij: vluchtig, hyperig en slechts omhooggestuwd door de wispelturige burger die zich vooral laat leiden door de waan van de dag.

Lees ook

Adieu, Pieter. Waarom het vertrek van Omtzigt een gemis is voor 'Den Haag'

Omtzigt werd een vluchtheuvel voor de zwevende kiezer die zich met zijn stemrecht niet goed raad wist, NSC de oplossing voor een luxeprobleem.

Na zijn markante verkiezingszege is er veel gespeculeerd over het profiel van de kiezersschare die Omtzigt op 22 november 2023 in de armen sloot. Waren dat vooral overgelopen, ontevreden CDA’ers, zoals vaak is gesuggereerd? Het onvolprezen Nationaal Kiezersonderzoek 2023 toont overduidelijk aan van niet. Een veel substantiëler deel van de NSC-kiezers stak over van VVD, D66 en PVV.

Het is tragisch dat NSC in hetzelfde rijtje partijen dreigt te eindigen als de LPF en FVD

Als iets dit deel van het electoraat bond, dan wel hun onrealistische verwachtingspatroon. Geen kiezer wenste op zo’n breed spectrum aan beleidsterreinen verandering, verbetering en meer daadkracht als die van NSC. Criminaliteit, migratie, armoede, goed bestuur – te veel om waar te kunnen maken.

Het is ronduit tragisch dat, hoewel Omtzigt van een totaal ander kaliber is dan bijvoorbeeld Pim Fortuyn of Thierry Baudet, NSC nu toch in hetzelfde rijtje dreigt te eindigen als de LPF en FVD. De tacticus in hem verloor het van zijn geldingsdrang en zijn streven naar revanche, nadat het CDA meermaals duidelijk had gemaakt in hem geen leider te zien. Dat hij zich met een partij in oprichting in het campagnegeweld en de formatie stortte, was een daad van onbezonnenheid. Dat laat onverlet dat een politicus van zijn statuur een ander afscheid, zonder bittere nasmaak, had verdiend.

Dat de rasparlementariër, die nooit verzaakte in het controleren van de regering, er de brui aan geeft, is een groot gemis; dat zijn uitermate respectabele werk als volksvertegenwoordiger onderdeel is van zijn erfenis is een schrale troost.