Rieuwerd Buitenwerf, algemeen directeur van het Nederlands Bijbelgenootschap, schreef naar aanleiding hiervan een opiniestuk in het Nederlands Dagblad. Daarin stelt hij: „de kern van geloof is niet wat er op schrift staat, maar hoe mensen het lezen en wat ze ermee doen.” Toch gaat het mijns inziens bij de vraag Bijbel of Koran om meer dan een verschil in interpretatie en toepassing van twee heilige boeken.

Als bijbelwetenschapper vraag ik aandacht voor het grote verhaal dat de Bijbel vertelt. De Bijbel wil gelezen worden als het verhaal van God, Die niet op afstand blijft maar Zich uit liefde met deze wereld bemoeit. God Die mensen zoekt en Zich met hen verbindt, zoals Hij in het Oude Testament laat zien bij het volk Israël. Hij redt mensen uit de greep van het kwaad en wijst hun de weg naar Zijn Koninkrijk. Daarvoor gaf Hij uiteindelijk zelfs Zijn eigen Zoon. Dit noemen we ‘heilshistorisch Bijbellezen’: het Evangelie is heilzaam en werkt in op de geschiedenis. Van schepping en zondeval, via Jezus Christus, gaat het naar een compleet nieuw wereldbestel, zoals het Nieuwe Testament duidelijk maakt. Ongemakkelijke of zelfs schokkende bijbelteksten staan in het kader van dit grote verhaal van een God Die Zich vol ontferming naar ons toebuigt. In de Koran ontbreekt zo’n heilshistorisch kader.

Inmiddels leven we twintig eeuwen na het Nieuwe Testament. Voor beide Testamenten geldt dat ze andere maatschappelijke situaties weerspiegelen dan de onze. Daardoor ervaren we soms grote afstand ten opzichte van onze tegenwoordige leefwereld. Het is dan ook een spannende vraag hoe je vandaag de Bijbel leest en wat je ermee doet.

„Afstand nemen van bepaalde zaken omdat we tot nieuwe inzichten gekomen zijn”, zoals Buitenwerf voorstelde? Nee, dat zou te gemakkelijk zijn. Er gaat geen punt of komma van de Thora af, zei Jezus (Matth. 5:18). Wel loopt Gods weg met mensen, de heilsgeschiedenis, juist via Jezus verder. Christenen doen niet zomaar wat inspiratie op uit een klassiek boekwerk. Zij laten zich meenemen in de vernieuwende beweging van het Koninkrijk. Het geschrevene moet telkens weer geleefd worden. De Bijbel is geen verzameling tijdloze leefregels, geen spoorboekje met vertrektijden naar de toekomst, geen bundel volksvertellingen. Het is een soort reisgids, waarmee we vanuit het perspectief van Gods nieuwe wereld naar onze aardse werkelijkheid kunnen kijken.

Bovendien mogen we achter de Bijbel God Zelf zien staan. Gelovige bijbellezers zullen zich voortdurend afvragen: wat wil Hij ons door middel van dit Woord zeggen? Bij Paulus lezen we: „Alles wat vroeger is geschreven, is geschreven om ons te onderwijzen, opdat wij door te volharden en door troost te putten uit de Schriften zouden blijven hopen.” (Rom. 15:4). Maar wat blijkt uit het volgende vers? Dat het God in eigen persoon is, Die ons doet volharden en troost geeft. Geen enkel geschrift, hoe heilig ook, kan ooit de levende God vervangen. Hij heeft niet een heilig boek uit de hemel laten ‘downloaden’, zoals van de Koran gezegd wordt, maar bracht Zijn Zoon ter wereld. Blijkbaar kan en wil God zichzelf desnoods zo klein maken als een baby om deze wereld te bereiken en ons volharding en troost te geven. De Bijbel is allesbehalve een christelijke Koran. Kerst maakt het verschil.

De auteur is hoogleraar Nieuwe Testament. Hij schrijft dit artikel als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.