Vanaf de Hofstraat moet je een deur door, een smal paadje over en dan kom je in de tuin van de vroegere pastorie van de doopsgezinde gemeente. Rechts in de hoek staat een vierkant gebouw met een groot venster en wat kleinere glas-in-betonramen. Unieke kunstwerken, die het pand een artistieke uitstraling geven.

Binnen wacht Hanneke Teeren­stra, lid van de gemeente en oud-kerkenraadslid. Later komt Afke Kuipers binnen, eveneens een gemeentelid met een lange staat van dienst in de kerkenraad. In de kerkzaal zijn de stoelen opgesteld in de richting van het spreekgestoelte, onder de galerij staan lange tafels met stoelen eromheen. Hier drinken de kerkgangers zondags koffie na de dienst. Er komen zo’n twintig doopsgezinden naar de ochtenddiensten die hier en in de vermaningen van Itens en Witmarsum worden gehouden. Zestig leden heeft de gemeente De Lytse Streek, die ontstaan is uit verschillende fusies in het verleden. Onlangs besloot de gemeente twee kerkgebouwen –die in Franeker en in Itens– te koop te zetten.

Een moeilijk moment, vertelt Kuipers. „Je bent hier gedoopt en getrouwd, en nu raak je je plekje kwijt. Zo voelt het. Maar we moeten wel. De gemeente vergrijst.”

Teerenstra: „De emoties zijn bij sommige gemeenteleden groter dan de ratio. Dat is begrijpelijk, maar laten we vooral vooruit­kijken. Er zijn zo veel nieuwe vormen van kerk-zijn mogelijk. Misschien moeten we wel terug naar de huiskamerkerken. We hebben als gemeente uitgesproken dat we gaan voor mensen, en niet voor gebouwen. Toen dat gezegd werd, had ik er vrede mee. Van het geld dat de vermaningen opbrengen, willen we onze predikant betalen. We teren nu in op ons bezit.”

Of het gebouw snel wordt verkocht, betwijfelen de twee. Kuipers: „Het zou een mooie plek zijn voor een kunstenaar. Je zit hier zo rustig, terwijl je toch midden in de stad bent. Het kan heel goed een atelier worden.”

Teerenstra: „Of een hospice waar mensen in rust en stilte de laatste fase van hun leven doorbrengen. De tuin bijvoorbeeld, die is toch prachtig om op uit te kijken? Er staat volgens mij een notarisappelboom in. ”

Vergrijzing, een dalend leden­aantal, kerkverlating; de twee zien om zich heen hoe de kerken –niet alleen de hunne– leeglopen. Dat was wel anders in 1959, toen de vermaning in Franeker gebouwd werd. „Er kwamen doopsgezinde jongeren uit allerlei landen naar Franeker om deze kerk te bouwen”, vertelt Kuipers. „Dat was heel gebruikelijk in die tijd. De vermaning in Witmarsum is ook op die manier gebouwd. Jongeren uit Nederland gingen juist weer naar Amerika voor dergelijke projecten. Ze leerden daar veel van. Je bent weg uit je eigen omgeving en ziet hoe anderen hun geloof vormgeven.”

Architect Wytze van der Zee uit Harlingen ontwierp de vermaning in Franeker. Teerenstra: „Het is eigenlijk een schuilkerk, omdat je haar niet ziet vanaf de weg. Dat is een mooie verwijzing naar de tijd waarin de doopsgezinden nog in schuilkerken móésten samen­komen.”

De ramen, glas in beton, verbeelden diverse Bijbelse geschiedenissen. Op een ervan is de wonderbare visvangst te herkennen. Op een ander een lam en de zon.

Als de verkoop van de twee vermaningen doorgaat, blijven de kerkgebouwen in Witmarsum en Pingjum over. Het kerkgebouw in Pingjum is een bijzonder pand, het is de vroegere woning van de grondlegger van de Doopsgezinde Broederschap, Menno Simons. Deze huiskamer wordt tweemaal per jaar door de gemeente gebruikt: tijdens de dienst op eeuwigheidszondag en op oudjaarsdag. Kuipers: „Dat zijn heel speciale diensten. Intiem. We zingen a capella, omdat er geen orgel staat. En er is nog een apart vak voor de vrouwen in het midden. De mannen zitten eromheen. Net als vroeger.”

Doopsgezinde gemeente De Lytse Streek

De Friese doopsgezinde gemeente De Lytse Streek heeft op dit moment vier vermaningen: in Franeker, Itens, Witmarsum en in Pingjum. De kerkgebouwen in Franeker en Itens staan sinds kort te koop.

De gemeente telt ongeveer zestig leden, van wie er zo’n twintig de wekelijkse kerkdienst op zondag­morgen bezoeken. Ook is er in de gemeente een eigen koor, dat van tijd tot tijd repeteert in de vermaning in Franeker. Verder zijn er koffieochtenden en een zogenoemd leerhuis, een discussiegroep waarin diverse thema’s rond geloven aan de orde komen.

Pastoraal werkster in de gemeente is F. Visser-van Enk­huizen. Zij is voor 60 procent aan De Lytse Streek verbonden.

>>delytsestreek.nl