„Waarom voelde jij je persoonlijk niet aangevallen en beledigd? De teksten logen er niet om: „Wee u Farizeeërs, blinde wegwijzers, huichelaars”…?” Die vraag stelde ik afgelopen donderdag aan onze Joodse gesprekspartner, tijdens de studiereis waarvoor ik op dit moment in Jeruzalem ben.

Het antwoord was eenvoudig en veelzeggend: „Ik hoorde de teksten wel, maar ik wist wie ze uitsprak. Ik ken nu genoeg christenen om te weten dat jullie niet alleen maar Joden willen vermoorden of van hun Jood-zijn willen afbrengen, zoals helaas nog veel gedacht wordt. Ik heb christenen leren kennen en ik weet dat ik daar als gelovige van leren kan.”

Aan het woord was de orthodox-joodse dr. Marcie Lenk. In haar opvoeding kreeg ze mee dat ze moest oppassen voor christenen: afstand houden! Toch werd ze nieuwsgierig. Ze kon niet geloven dat al die mensen alleen maar gevaarlijk konden zijn. Ze zocht christenen op en werd gefascineerd door wat hen bewoog. Uiteindelijk maakte ze vijf jaar studie van een oudchristelijk geschrift, de Apostolische Constituties, waarop ze gepromoveerd is.

Ze is een van de sprekers die wij ontmoetten tijdens een studiereis met predikanten uit de Protestantse Kerk, als onderdeel van de postacademische opleiding van de Protestantse Theologische Universiteit. Het Centrum voor Israëlstudies organiseert de reis samen met de hoogleraar Joodse studies dr. Dineke Houtman.

Een belangrijk doel is bestaande beeldvorming te nuanceren en waar nodig te corrigeren. Dr. Lenk liet zien hoe de teksten uit Mattheüs 23 hebben doorgewerkt in het beeld dat christenen van Joden hebben: Farizeeën lijken per definitie schijnheiligen te zijn, mensen die de wet bestuderen, maar ten diepste alleen met zichzelf bezig zijn omdat ze alleen naar de buitenkant kijken. Andersom hebben Joden ook een beeld van christenen, deels gevormd door de teksten die we samen lazen.

We spraken door over de manier waarop een predikant vandaag hierover kan preken, zonder de negatieve beelden over en weer te bevestigen. Besef welke verschrikkelijke gevolgen deze woorden gehad hebben in de geschiedenis. Ze kunnen die gevolgen zo maar weer krijgen. Maak mensen bewust van de oorspronkelijke context van deze woorden, waarin Mattheüs zich tot mede-Joden richt. Er was nog geen Jodendom zoals wij het vandaag kennen en het is een misvatting om vanuit één tekst naar alle Joodse geloofsuitingen te kijken, zo hield dr. Lenk ons voor.

Maar belangrijker dan deze overwegingen vond ik de eerste reactie op de vraag hoe zij zelf deze teksten kon horen, zonder zich beledigd en bedreigd te voelen. „Ik ken jullie!” Dat is precies een van de redenen waarom we hier zijn. Daarom gaan we deze week met studenten van een rabbijnenopleiding teksten lezen uit het Oude en Nieuwe Testament én samen met Palestijnse christenen een onderwerp bespreken in het Bethlehem Bible College. Om in dit diep verscheurde land een basis te vinden voor een echt gesprek, dat vooroordelen en angst voor elkaar kan wegnemen. Om elkaar te leren kennen als mensen die willen luisteren naar de stem van onze God.

Michael Mulder is universitair docent Nieuwe Testament en Judaïca aan de Theologische Universiteit Apeldoorn.