Heel herkenbaar zijn de discussies over gevoel en geloof, meer of minder ”Christus” in de preek, over het woord ”aannemen” of het ”gegeven zijn”. Veel christenen pretenderen de enige ware visie te hebben en verguizen anderen die ze als dwaallichten beschouwen. Het was een verademing om te lezen dat Ruth Seldenrijk in een interview naar aanleiding van zijn afscheid als directeur van de Nederlandse Patiënten Vereniging zei: „Als je door genade ontdekt wie de Heere God in Jezus Christus is, ga je onderlinge verschillen niet opkloppen, maar zoek je naar wat bindt.”

Toch spelen deze verschillen juist een grote rol in Bloms roman. Haar roman draait om het thema waarheid. Hoe krijgt die een plaats in ieders leven? En wat kost dat?

Toeschouwer

Familie Van Oudshoorn bestaat uit vader en moeder en vijf volwassen kinderen. De oudste dochter, Lize, is getrouwd met Marc en heeft afscheid genomen van het geloof. Die keus is bepalend voor haar positie binnen het gezin; vaak heeft ze het gevoel toeschouwer in plaats van deelnemer te zijn. Ze schijnt zich hierbij neer te leggen door Bloems dichtregel te citeren: „’t Geluk is nu eenmaal niet te achterhalen.”

Dochter Irene is getrouwd met Sjaak, kan niet goed leren en lijdt mede hierdoor aan minderwaardigheidsgevoelens die lijken uit te groeien tot psychotische proporties. Angsten en waanbeelden gaan haar leven zo beheersen dat een opname niet kan uitblijven. De lezer volgt haar in haar waanideeën en die zijn verrassend goed beschreven.

Erik is een stoere, goedlachse zoon die getrouwd is met Anita. Samen hebben zij een, zoontje Daan. Anita is niet-kerkelijk opgevoed, maar kiest ervoor om met haar man mee te gaan. Bepaalde woorden van Eriks vader trekken haar, hoewel Erik haar in dit opzicht niet aanmoedigt. Hem zegt het geloof niet zo veel, totdat een Bijbelgedeelte hem raakt.

Karakteristiek

De ziekte van Crohn bepaalt Joosts leven, werk en welbevinden. Om zichzelf te handhaven isoleert hij zich. Verliefdheid wil hij reguleren, sluit hij op in een verlaten hersenhelft. Zijn vriendin laat het hier niet bij zitten en verovert haar plaats, zodat een huwelijk ondanks alle pijn en ziekte doorgang vindt. Joost is een sympathieke persoon, ik vind hem de meest karakteristieke persoon in het verhaal. Hij laat zich niet gemakkelijk kennen, blijft chagrijnig op momenten tot op het laatst en laat zich aan niemand iets gelegen liggen.

De jongste dochter Elsbeth vindt het moeilijk om keuzes te maken. Ze wil studeren omdat ze zich wil profileren. Als haar studie geschiedenis niet zo interessant blijkt te zijn als ze dacht, kost het haar moeite om dit toe te geven en een andere weg te vinden. Daarnaast zoekt ze naar de waarheid. Hebben haar medestudenten gelijk of niet met hun opvattingen?

De lezer moet zich even settelen in de roman, maar weet al snel wie bij wie hoort en wat er zoal gaande is. De gebeurtenissen spelen zich vooral af in de hoofden van de familieleden, waarbij de psychologische ontwikkeling en vragen rond religieuze kwesties een grote rol spelen. De ouders hebben hun kinderen opgevoed in een behoudende wereld waarbij de rollen duidelijk zijn verdeeld: de vader spreekt ouderwets, in gedragen woorden, maar vol liefde. De moeder is een gesloten vrouw die zich niet uitlaat over haar innerlijke gevoelens. De kerkelijke gemeenschap wordt getekend door een verschil van mening dat er is geweest rondom de prediking van ds. Troost. De een noemde zijn prediking voorwaardelijk, de andere juist recht bevindelijk. Er is een scheidslijn ontstaan in de gemeente waarin mensen elkaar scheef aankijken en bestrijden.

Studentikoos

Een vriendin van Anita heeft het niet zo op die gepreekte voorwaarden begrepen en verkondigt een rationele benadering van geloven. Jammer dat ze als persoon niet veel verder komt dan een typetje, de lezer kan onmogelijk sympathie voor haar opvatten en daarom ook niet voor haar visie. De schrijfster stuurt de lezer te veel door de personages in te kleuren. De mensen met een meer activistische houding zijn te studentikoos, te nieuwsgierig, gaan roddelend door het leven of blinken uit door kortzichtigheid. De sympathie van de schrijfster ligt overduidelijk bij de aloude leer, waarbij God Zich aan de mens openbaart en deze Bunyan navolgt door naar het kruis te kijken zodat de zondelast van hem afvalt. Dat is natuurlijk een goede zaak, maar we moeten ervoor waken karikaturen van anderen te maken.

Wel overtuigt de schrijfster door de lezer mee te nemen in de hoofden van personen. Vooral de personen Irene en Joost heb ik met interesse gevolgd. Het is heel boeiend om te zien hoe zij in het leven staan, fysiek én psychisch gezien. Zij hebben me allebei geboeid. De schrijfster is heel goed in staat geweest van die personen echt mensen van vlees en bloed te maken. Ze is sterk in het beschrijven van hun geestelijke toestand en weet zowel het chagrijn als de wanhoop dicht bij de lezer te brengen. Sterk. Als ik dit boek vergelijk met Bloms vorige roman ”Geen schijn van kans” (die over vergelijkbare thematiek ging), die ze in 2006 in eigen beheer uitgaf, heeft ze zeker een groeiproces doorgemaakt. Ik wil haar aanmoedigen te blijven schrijven. Met dan als doel minder te vertellen, meer te tonen. De schrijver schrijft, laat de lezer maar denken.

Boekgegevens

”Nooit meer donker”, Trudi Blom; uitg. De Banier, Apeldoorn, 2014; ISBN 978 90 336 1170 4; 460 blz.; € 17,95.