„Mijn instrument zit dicht op mijn lijf. Ik voel tijdens het spelen de resonantie en word één met het instrument.” De missie van Marieke Grotenhuis is het publiek te laten kennismaken met de mogelijkheden van de accordeon. „Mensen moeten weten dat klassieke muziek en hedendaagse werken er fantastisch op klinken.”

De goegemeente denkt bij een accordeon aan volksmuziek, aan de speler die bij de ingang van de supermarkt zijn melodieën laat horen. Er valt volgens Grotenhuis dus nog een wereld te winnen.

Ze pakt haar instrument, een 13 kilo wegende Pigini met rechts toetsen en aan de andere kant een indrukwekkende rij knoppen. Moeiteloos speelt ze een fragment van Bach. Diens muziek past naadloos op de accordeon, al schreef de beroemde barokcomponist nooit een noot voor het blaasinstrument.

„Mijn Pigini heeft een ingenieuze mechaniek en spreekt heel goed aan. Dit is onder andere belangrijk voor het vertolken van hedendaagse composities. Naast de lyrische sonore klank is er ook de mogelijkheid om fel en pittig te kunnen spelen en komt de strakke, heldere klank goed van pas, zeker bij barokmuziek. Voor het vertolken van volksmuziek kan een meer bourgondisch klinkende accordeon beter zijn.”

Dat laatste is geen ramp, want de Haagse speelt geen volksmuziek. Ze richt zich op barokmuziek en hedendaagse werken en ze maakt muziektheater.

Grotenhuis praat gepassioneerd over de accordeon. „Het instrument heeft de klank van een klavecimbel en een orgel. Dankzij de balg kun je werken met lucht, wat het musiceren een extra dimensie geeft. Ik kan een crescendo en een diminuendo op één noot maken, richting geven aan een frase en deze prachtig laten zingen. Een piano en een orgel missen die mogelijkheid.”

Marieke Grotenhuis (1981) is hoofdvakdocente accordeon aan het Koninklijk Conservatorium in haar woonplaats Den Haag. Na het behalen van haar bachelordiploma voor accordeon en piano in 2004 vertrok ze naar Denemarken om haar licht op te steken bij Geir Draugsvoll. Ze rondde er haar accordeonstudie in 2009 af met een 10. Ze treedt solo op en met orkesten en ensembles. Verschillende componisten schreven werk voor haar. Dit jaar kwam haar debuut-cd uit met werk van Bach, Frescobaldi en een stuk van Rihm uit 1991 (Ottavo Recordings, OTR C12096). Violiste Rosanne Philippens en cellist Sietse-Jan Weijenberg werkten aan deze uitgave mee. En niet te vergeten, Grotenhuis is moeder van twee dochters en een zoon. „De zorg voor het gezin geeft mij nieuwe energie.”

Persoonlijkheid

„Denemarken is een van de weinige landen waar je op hoog niveau accordeon kunt studeren”, licht Grotenhuis haar keus voor het Scandinavische land toe. „Draugsvoll gaf mij het laatste zetje, waardoor het lukt mijn eigen persoonlijkheid in het instrument te stoppen en te vertolken wat in mijn hoofd klinkt.”

De techniek moet een speler nooit in de weg zitten én mag nooit de boventoon voeren. „Mensen komen niet naar een concert om te genieten van mijn technisch kunnen, maar om te horen welke ideeën ik over muziek heb, wat ik wil overbrengen. Ik moet mij daarom overgeven aan het moment, al valt dat niet altijd mee. Het is bijvoorbeeld een kunst om mij niet uit het lood te laten slaan als een loopje minder lekker gaat.”

Jong instrument

Grotenhuis koos niet voor de piano, maar voor de accordeon mede vanwege de uitdaging die het blaasinstrument biedt. „Het is een jong instrument dat nog volop in ontwikkeling is. Een violist bespeelt het liefst een eeuwenoud instrument. Ik heb daarentegen graag een zo nieuw mogelijke accordeon onder handen omdat er nog altijd verbeteringen plaatsvinden. Neem mijn instrument van een jaar oud. Daarop zitten zogeheten multi-swich kinregisters. Ik kan hierdoor met mijn kin registreren en houd mijn handen vrij om te spelen.”

Dat Nederland behoorlijk braak ligt wat de serieuze accordeonmuziek betreft, vormt voor haar een uitdaging. „Naast mij is er in Nederland slechts een handjevol musici dat zich op hoog niveau actief met het instrument bezighoudt. Nog altijd reageren concertgangers verrast als ze horen hoe fraai klassiek repertoire op een accordeon klinkt. Mijn streven is dat iedere muziekliefhebber dit ontdekt. Zo speel ik veel Bach om Bachliefhebbers voor mijn instrument te interesseren.”

De accordeoniste wil qua interpretatie zo min mogelijk consessies doen. „Bach was geen romanticus. Een romantische interpretatie van zijn werk vind ik dan ook respectloos. Mijn uitgangspunt is zo stijlgetrouw mogelijk te werken. Bij nieuwe muziek valt dit makkelijker te realiseren, omdat ik met de componist kan overleggen over de klankkleur die hem voor ogen staat.”

Lespraktijk

De Haagse musicus werd in 2010 gevraagd een accordeonopleiding aan het Koninklijk Conservatorium op te zetten. Inmiddels heeft ze samen met haar collega zeven studenten onder haar hoede. Ze probeert hen niet alleen zo goed mogelijk te laten spelen, maar ook de wereld te laten ontdekken. „Concertverzoeken geef ik regelmatig door aan mijn studenten om hen ervaring op te laten doen. Ik stimuleer hen in hun omgeving een nieuwe lespraktijk te starten zodat steeds meer jongeren de accordeon kunnen ontdekken. Zelf raakte ik als kind onder de indruk van de volle en rijke klank van het instrument. Het is zo leuk om in je eentje een heel orkest te kunnen laten klinken.”

Geen fitness

Een accordeonist schaakt op drie borden. Hij speelt met twee handen akkoorden en/of melodieën en moet daarnaast trekken aan de balg of deze induwen. Dat laatste luistert nauw, omdat een melodie stokt als die wisseling tussen duwen of trekken niet vloeiend gebeurt. „Ik weet niet of de accordeon een lastig te bespelen instrument is. Natuurlijk duurt het even voordat je voldoende macht over het instrument hebt, maar met een goede zithouding, muzikaliteit, maatgevoel en studiezin kun je ver komen. Nee, fitness is niet nodig. Tijdens het spelen ontwikkelen de spieren die je nodig hebt zich vanzelf. Een pluspunt van de accordeon is dat je al snel liedjes kunt spelen en dat stimuleert kinderen enorm.”

Accordeon

De accordeon is jong. De eerste accordeons werden rond 1870 in Frankrijk, Italië, Duitsland en Rusland gemaakt. Het blaasinstrument is nog altijd in ontwikkeling. Rechts zit een klavier, aan de andere kant zitten rijen bas- en akkoordknoppen. Daartussen bevindt zich een balg, waaraan de speler moet trekken of ertegen duwen. Wanneer een toon wordt aangeslagen, gaat er lucht door tong en ontstaat er geluid. Via de knoppen komen enkele tonen of akkoorden tot klinken. De melodie wordt meestal rechts gespeeld. De klankkleur is te wijzigen door registers te gebruiken, 16-, 8- en 4-voetsregisters of een combinatie ervan. Er wordt vaak volksmuziek op het instrument gespeeld. Rond de jaren vijftig ontstond een nieuw bassysteem waardoor er meer mogelijkheden zijn om klassieke muziek op een accordeon te vertolken.