Het is afschuwelijk”, verzucht directeur Erik van Toor van de Binnenvaart Branche Unie (BBU). De belangenorganisatie van de Nederlandse binnenvaartschippers raadt zijn leden aan om de Belgische wateren voorlopig te mijden en vooral geen confrontaties aan te gaan.

Intimidatie en zelfs regelrechte bedreigingen zijn aan de orde van de dag. Incidenteel is er sprake van fysiek geweld. Ten minste één Nederlands schip, de Linquenda uit Werkendam, is door Belgische actievoerders met teer besmeurd. Een ander schip is beschoten met paintballpatronen.

„Toen we in de sluis lagen, stapten vier stakers aan boord. Ze gaven ons te verstaan dat we niet moesten proberen lading in te nemen”, zegt schippersvrouw Agatha van der Vlist. De 1500 ton metende Adelaar –thuishaven Ouderkerk aan den IJssel– ligt werkeloos in de buurt van Luik. „We moeten hier laden, maar we durven niet. We willen niet dat ze onze ruiten ingooien.”

Het Nederlandse schippersgezin voert zelf uit principe geen actie, maar heeft wel begrip voor de boze Belgen. Van der Vlist: „Ons staat het water ook aan de lippen. We verdienen te weinig. De bevrachters gaan er met het geld vandoor, de schippers worden uitgebuit.”

Belgische schippers belemmeren de doorvaart op alle belangrijke routes. Bij Gent, Antwerpen en Luik hebben zich tientallen lege schepen verzameld. Door massaal geen lading aan te nemen, hoopt de schippersorganisatie Ons Recht betere bevrachtingsvoorwaarden af te dwingen. De Belgen willen dat passerende Nederlandse schepen zich bij hen aansluiten.

De vlam sloeg in de pan na een demonstratie bij het Europees Parlement vorige week donderdag. Een paar honderd schippers eisten daar een internationale aanpak van de problemen in hun sector, maar kregen weinig gehoor. „Ze willen dat er een Europese waakhond komt die erop toeziet dat niet onder de kostprijs gevaren hoeft te worden. Ook vinden ze dat verscherpte technische eisen voor oudere schepen van tafel moeten”, weet Van Toor.

De BBU is niet blij met de acties van de Belgen. „Wij delen hun zorgen, maar we moeten ook onze klanten blijven bedienen, anders gaan die op zoek naar alternatieven. Deze acties leiden alleen maar tot verdeeldheid onder de schippers”, vindt Van Toor.

Hij erkent dat de situatie in de binnenvaart vrijwel uitzichtloos is. De sector verkeert in een diepe crisis doordat er te veel grote binnenvaartschepen zijn. Het is vechten om de beschikbare lading, en daardoor is een desastreuze prijsval ontstaan. „De binnenvaart heeft geen zelfregulerend vermogen. Als een onderneming failliet gaat, blijft het schip in de vaart. De nieuwe eigenaar kan zelfs goedkoper instappen.”

De BBU wil dat de Europese Commissie ingrijpt. De Europese richtlijn 96/75, artikel 7, regelt dat de Commissie in geval van een „ernstige verstoring” van de binnenvaartmarkt passende maatregelen –lees: het structureel uit de vaart nemen van schepen en het ontmoedigen van nieuwbouw– kan nemen.

Van zo’n ernstige verstoring is nu overduidelijk sprake. „Dat kunnen we zonder meer hard­maken”, zegt Van Toor. Toch houdt minister Schultz van Haegen (Infrastructuur) vooralsnog de boot af, weet hij. „Nederland heeft het in 2009 al eens geprobeerd, maar stond toen alleen.”

Volgens de brancheorganisatie ontbreekt het in met name België, Duitsland en Frankrijk aan de politieke wil om het crisis­mechanisme uit de richtlijn te activeren. Nederland is verreweg de grootste speler in de Europese binnenvaart. CDA-Kamerlid De Rouwe en PvdA’er De Vries drongen deze week bij het kabinet aan op meer vaart bij de uitvoering van een motie van De Vries om de crisis opnieuw aan te melden.

Intussen heeft BBU-voorzitter Roland Kortenhorst Schultz van Haegen gevraagd de veiligheid van de Nederlandse schippers, de lading en de schepen te bewaken. Ook verladersorganisatie EVO trok bij de minister aan de bel. Een woordvoerder van het ministerie zei vanmorgen dat er dagelijks contact is met de Belgische autoriteiten.

De familie Van der Vlist wacht intussen af. Behalve de Adelaar kijken bij Luik nog zeker 25 Nederlandse schepen de kat uit de boom. De Belgische actie is in totaal al goed voor 105.000 ton laadruimte en dat neemt nog dagelijks toe, meldt de schippersvrouw. „We hoorden dat ze nu ook bij de Volkeraksluizen (in Nederland, TR) actie willen gaan voeren.”