De Duitse bondkanselier Merkel en onze eigen minister-president Rutte lieten deze week graag zien dat zij het eens zijn over de noodzaak van een streng begrotingsbeleid. De overheidstekorten moeten worden teruggedrongen en de in problemen verkerende landen in Zuid-Europa mogen niet verslappen met hun inspanningen in deze richting. Veel meer punten van overeenstemming werden niet genoemd. Sterker nog, achter de schermen ontwikkelt zich een belangrijk verschil van inzicht.

Waar Merkel steeds meer aanstuurt op verdere politieke integratie, houdt Rutte de boot op dit punt af. Pas als de crisis is geluwd, wil hij denken over verandering van de Europese structuren. Daarmee is de Nederlandse premier in internationaal verband een eenling aan het worden. Wereldwijd stellen politici en economen dat de euro alleen nog kans van overleven heeft als men binnen de muntunie tot een gemeenschappelijk begrotingsbeleid komt en de lidstaten meer politieke macht overhevelen naar de Europese instituties.

Binnen de Europese Unie zijn grote delen van de bevolking tegen verdere politieke integratie. Maar in de meeste landen –de belangrijkste uitzondering is het Verenigd Koninkrijk– is het niet de hoofdstroom in de politiek die hierin meegaat. Het zijn voornamelijk partijen op de linker- en rechterflanken die zich anti-Europees opstellen.

De houding van de Nederlandse regering lijkt te maken te hebben met de PVV. De partij van Wilders profileert zich in de aanloop naar de verkiezingen in september nadrukkelijk als anti-Europees. Aan de andere zijde van het politieke spectrum is de SP het meest gekant tegen verdere politieke integratie in Europees verband. Beide partijen vinden hun aanhang vooral bij de lage inkomensgroepen, die gemiddeld genomen minder enthousiast zijn over Europa. Vreemd is dit niet, aangezien velen constateren dat de problemen vanuit het buitenland naar ons toe zijn gekomen en ‘de gewone man’ er nu het meest onder lijdt. De problemen rond de muntunie en het vele geld dat gemoeid is met de reddingsacties voor onder meer Griekenland versterken het gevoel dat ‘Europa’ de boosdoener is.

Toch is verdere politieke integratie niet alleen de beste mogelijkheid om de euro te redden en ons te behoeden voor een diepe recessie, maar ook om juist de gewone man te beschermen. In de afgelopen decennia is de wereldeconomie drastisch veranderd. Door schaalvergroting in het bedrijfsleven en de opkomst van nieuwe economische grootmachten hebben landen van het formaat Nederland weinig meer in de melk te brokkelen. Het bestrijden van financiële crises, het toezicht op het internationaal opererende bankwezen, het bestrijden van oligopolies in ondoorzichtige markten en de gevolgen van de naderende klimaatcrisis kunnen alleen in grotere verbanden worden aangepakt. De politiek moet zich, zoals dat al eeuwenlang gebeurt, op een hoger niveau sterk kunnen maken. De gewone man heeft hier het meest baat bij omdat deze het meest kwetsbaar is. Als het fout gaat, is juist hij het minst in staat om een nieuwe baan te vinden, het spaargeld in veiligheid te brengen of zwaardere lasten en een lager pensioen te dragen.

Wel is het zaak om het draagvlak voor verdere politieke integratie te vergroten door de besluitvorming democratischer in te richten. Nederland zou zich als grootste van de kleine landen sterk moeten maken voor een grotere rol voor het rechtstreeks gekozen Europees Parlement en minder besluitvorming in de intergouvernementele organen waar de grote landen domineren. Politici die wel het nut zien van een sterker Europa doen er verstandig aan om niet alleen op de voordelen van verdere politieke integratie te wijzen, maar er ook voor te ijveren dat deze georganiseerd wordt op een manier waarop de inwoners van de politieke unie het gevoel hebben dat zij invloed kunnen uitoefenen op de besluitvorming. Alleen dan zal onder kiezers uit alle lagen van de bevolking het besef doordringen dat Europa niet alleen het probleem, maar ook de oplossing kan zijn.

De auteur schrijft op freelancebasis over ontwikkelingen in de economie en op de financiële markten.