17.00 uur – Deze liveblog wordt afgesloten. Vrijdagmorgen heeft de commissie-Deetman haar eindrapport gepresenteerd. De commissie wordt zaterdag ontbonden. Vrijdagmiddag hebben de bisschoppenconferentie en de Konferentie van Nederlandse Religieuzen van de Rooms-Katholieke Kerk gereageerd op het rapport. Meer nieuws vindt u op de portal Kerkplein of in ons dossier over misbruik.

16.19 uur – Minister Opstelten (Veiligheid en Justitie) is enorm geschrokken van de omvang van het seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk zoals dat door de commissie-Deetman is beschreven. „Het is een heel intensief, schokkend beeld dat de heer Deetman schetst”, zei Opstelten vrijdag na afloop van de ministerraad tegen persbureau ANP.

De onderzoekscommissie vindt dat de overheid de aanpak van seksueel misbruik en geweld tegen minderjarigen centraal moet regisseren. Opstelten wees erop dat de rapporteur mensenhandel ook zo’n oproep heeft gedaan. „Daarvan hebben we gezegd: dat doen we, we zullen dat intensiveren, scherper doen en breder. Dit is een extra signaal dat ik buitengewoon serieus neem”, aldus de minister.

Veel zaken waarin geestelijken zijn beschuldigd van seksueel misbruik, zijn verjaard. Voor „de situaties die zich nog voordoen”, is het volgens Opstelten van belang dat slachtoffers aangifte doen zodat het Openbaar Ministerie (OM) kan beoordelen of er aanleiding is voor vervolging.

15.59 uur – Kardinaal Simonis heeft in een schriftelijke verklaring zijn excuses aangeboden aan slachtoffers van misbruik. Dat het belang van slachtoffers volgens hem zelden voorop stond, noemt hij „buitengewoon droevig”. Ook geeft hij toe dat in bestuurlijk opzicht onder zijn leiding „in een aantal gevallen niet adequeaat gehandeld is.”

Simonis komt ook nog terug op zijn uitspraak „wir haben es nicht gewusst” in een uitzending van Pauw & Witteman van 23 maart 2010. „Ik heb daarvoor al enkele dagen na de bewuste uitzending mijn verontschuldigingen aangeboden. Die verontschuldigingen houd ik uiteraard staande.”

Hij geeft aan dat dat antwoord kwam op een vraag of hij afwist van het relatief grote aantal misbruikgevallen in internaten. „Ik heb toen geantwoord dat wij dat niet wisten. De commissie-Deetman heeft aangetoond dat er in de bisschoppenconferentie tot halverwege de jaren vijftig van de vorige eeuw wel over seksueel misbruik is gesproken, waarna het onderwerp nagenoeg van de agenda is verdwenen. Als het om niet-weten gaat, dan geldt dat de generatie van bisschoppen waartoe ik behoor. In de uitzending vertelde ik verder dat ik naar mijn spontane herinnering in de 38 jaar van actief bisschopsambt ongeveer tien gevallen heb meegemaakt. Het onderzoek laat zien dat het er enkele meer zijn. Ik heb hierover echter nooit iemand willen misleiden.

Simonis stelt zichzelf de vraag of hij te goed van vertrouwen is geweest bij het toelaten van priesters of pastorale medewerkers, soms tegen het advies van anderen in. „Alleen al vanwege het leed dat is aangericht, zal deze vraag mij nog lang bezighouden.”

15.46 uur – Leden van de Tweede Kamer hebben op Twitter laten weten dat ze in gesprek willen met Deetman en met de misbruikslachtoffers. Dat meldt CDA-er Van Toorenburg in een tweet. Slob van de ChristenUnie vindt dat de overheid ook verantwoordelijkheid draagt in het voorkomen van misbruik. „Een kind moet veilig en onbezorgd kind kunnen zijn. Die verantwoordelijkheid ligt allereerst bij de ouders en opvoeders, maar ook de overheid moet optreden als die veiligheid in het gedrang komt. Het rapport Deetman maakt duidelijk dat dat helaas noodzakelijk is.”

15.23 uur – De Konferentie van Nederlandse Religieuzen heeft een open brief gepubliceerd, geadresseerd aan de slachtoffers van het misbruik. Daarin betuigt de koepelorganisatie van Nederlandse rooms-katholieke ordes en congregaties spijt. „Met de kennis van nu moet men dit alles veroordelen. En dat is ook wat wij doen. Voor deze fouten willen wij ons verontschuldigen. Wij willen ze niet meer maken.”

15.16 uur – Lees hier meer over de reactie van aartsbisschop Eijk op het onderzoek van de commissie-Deetman. Lees hier meer over de presentatie van het rapport door Deetman.

14.52 uur – „De kerk dient onomwonden te kiezen voor slachtoffers.” Dat schrijft dr. A. J. Plaisier, scriba van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland, op de website van de kerk in een reactie op het rapport van Deetman. „De Heer van de kerk zal vaak geweend hebben met de slachtoffers van misbruik in de kerk en daarmee om de kerk zelf.” Plaisier verwijst in zijn reactie naar een protocol van de Protestantse Kerk inzake omgaan met seksueel misbruik in pastorale relaties.

14.41 uur – Kardinaal Simonis komt aan het eind van deze dag met een eigen persverklaring waar hij ingaat op onder andere zijn omstreden woorden „Wir haben es nicht gewusst”.

14.35 uur – Aartsbisschop Eijk geeft aan dat de klachtencommissie voorrang gaat geven aan klachten tegen de 105 daders die nog in leven zijn. Als de klachten gegrond zijn, worden tegen de dader maatregelen genomen, aldus Eijk.

Hij noemt als straf het verbod op deelname aan de eucharistie (avondmaal) en het priesterlijk en pastoraal actief zijn. Over het opstappen van geestelijken kan hij niets zeggen. Er zijn nog twee bisschoppen actief die ten tijde van het misbruik ook actief waren. Of zij moeten opstappen moet de paus beslissen, aldus Eijk.

De bisschoppen zijn nog bezig met een symbool van genoegdoening, laat hij weten. Gelovige en kerkelijke slachtoffers stellen een symbool zoals uitsluiting van de eucharistie op prijs, maar niet-gelovigen niet. „In contact met slachtoffers is niet duidelijk of we daaraan moeten denken.”

Volgens Eijk worden de compensaties die worden toegekend door de compensatiecommissie alle uitbetaald door de betrokken bisdommen, ordes of congregaties. Eijk wil niet zeggen welk bedrag is gereserveerd voor de compensatiegelden.

Diverse buitenlandse media zijn ook aanwezig, zo blijkt uit de vragen in het Engels van enkele journalisten.

14.29 uur – De Rooms-Katholieke Kerk heeft een persbericht op haar website gezet. Daarin staat dat iedere vorm van seksueel misbruik „krachtig” wordt veroordeeld. „Wij willen ons inzetten om aan de slachtoffers recht te doen, hun eer te herstellen en hun wonden zo goed mogelijk te helpen genezen. De nieuwe Klachtencommissie en de compensatieregeling willen daaraan bijdragen.”

14.10 uur – Aartsbisschop W. Eijk reageert op de presentatie van het rapport. Hij dankt de commissie-Deetman voor het uitvoerige rapport en zegt „geschokt” te zijn door de conclusies ervan. Namens de bisschoppenconferentie en de Konferentie van Nederlandse Religieuzen (KNR) betuigt hij spijt voor het misbruik.

12.40 uur – Om 14.00 uur zal de rooms-katholieke bisschoppenconferentie reageren op de bevindingen van het rapport.

12.37 uur – De samenvatting van het rapport is hier te downloaden. Achterliggende informatie is hier te vinden.

12.23 uur – Ook in het buitenland is de presentatie van het rapport van de commissie-Deetman nieuws. De Engelse omroep BBC en ook andere Engelse en Amerikaanse media berichten daarover. In Duitsland hebben veel media, zoals Die Welt en de Frankfurter Allgemeine het nieuws opgepikt. In België berichten media als De Standaard en Derniere Heure over de presentatie. In Frankrijk hebben alleen nog enkele nieuwswebsites zoals van Yahoo het nieuws. Ook in Zwitserland en in kringen rond het Vaticaan in Italië wordt het nieuws van het rapport bekendgemaakt.

11.51 uur – De Commissie Deetman heeft in totaal elf geanonimiseerde meldingen onder de aandacht van het Openbaar Ministerie (OM) gebracht. Een van die meldingen betrof ‘Heel’ waarnaar het OM in augustus 2011 een feitenonderzoek is begonnen, zo bericht het OM vrijdagmiddag.

De overige meldingen bevatten te weinig informatie om een goed beeld te krijgen van hetgeen zich zou hebben afgespeeld. Ook is er volgens het OM sprake van verjaring. Het OM heeft de commissie Deetman geadviseerd om enkele melders in overweging te geven een zogenaamd informatief gesprek aan te vragen met een zedenrechercheur. Daar heeft één persoon gebruik van gemaakt, maar dat gesprek heeft niet tot een aangifte geleid omdat zowel de mogelijke pleger als het slachtoffer al was overleden.

Naar aanleiding van de maatschappelijke aandacht voor seksueel misbruik in de Rooms-katholieke kerk zijn er bij het Openbaar Ministerie in totaal vier aangiften binnengekomen. Een zaak heeft geleid tot een veroordeling. Dat betrof geen zaak tegen een geestelijke maar tegen een koster. De man is veroordeeld tot 15 maanden cel waarvan 12 maanden voorwaardelijk. Naast de aangiften heeft het OM dertig meldingen van seksueel misbruik door geestelijken ontvangen. Alle deze meldingen betroffen verjaarde zaken.

11.45 uur – Guido Klabbers van slachtofferorganisatie Klokk in een eerste reactie: „Iedereen mag zich gerust bedonderd voelen dat de kerk gelogen heeft.”

Hij is tevreden met het onderzoek van Deetman. Regelmatig heeft Klokk zich kritisch opgesteld tegenover de commissie-Deetman. De commissie zou aan de leiband van de kerk zouden lopen.

Hij verwacht weinig van de reactie van de bisschoppen vrijdagmiddag in Zeist.

11.31 uur – Er is mogelijkheid om vragen te stellen. Moet de overheid ingrijpen, vraagt Theo Verbruggen van het NOS-journaal. Deetman: „Als dat uw conclusie is, zal ik u niet tegenspreken.” Deetman laat verder weten dat hij niet heeft meegenomen welke conclusies bisschoppen nu moeten nemen. De commissie hield zich bezig met de slachtoffers.

11.19 uur – Volgens Deetman is er wetenschappelijk gezien geen directe verbinding tussen misbruik en celibaat. Toch acht de commissie door onderzoek dat verband „niet voor onmogelijk”. „Uit archiefonderzoek moeten wij vaststellen dat in een aantal gevallen er toch sprake is geweest van wat genoemd wordt, noodseksualiteit. Een aantal problemen zouden zich niet hebben voorgedaan als het celibaat vrijwillig was.

11.16 uur – Tussen 1 op de 100 en 1 op de 300 mensen hebben voor het achttiende jaar seksueel contact gehad met een rooms-katholieke overste of geestelijke.

Een op de tien Nederlanders van veertig jaar en ouder is voor het achttiende jaar tegen haar of zijn zin seksueel benaderd door iemand anders dan een familielid. Dat betreft dus katholiek en niet-katholiek, aldus Deetman. „Was er verschil tussen katholiek en niet-katholiek? Ja, bij katholiek iets hoger. Moet je betekenis aan toekennen dat er meer misbruik is in katholieke kring vanwege de aard van de katholieke kerk? Nee. Uit literatuuronderzoek wordt duidelijk dat meer zaken een rol spelen, zoals de culturele of sociale positie of de gezinsomvang. Er zijn dus meer oorzaken dan alleen religieuze.”

De kans op seksuele toenadering voor degenen die een deel van hun leven in een internaat of andere instellingen hebben doorgebracht, katholiek of niet-katholiek, is twee keer zo groot geweest. In een afgesloten omgeving is de kans op misbruik groter. Deetman spreekt van op z’n minst „een specifiek probleem van falend toezicht.” Daarover zal volgend jaar de commissie-Samson haar bevindingen presenteren.

11.01 uur – Waarom is er destijds gezwegen over seksueel misbruik, vraagt Deetman zich af. „Spreken over seksualiteit was toen een groot taboe. Ook de gezagsfunctie speelt een rol. Men kon men niet geloven dat een priester de fout in kon gaan. Dat zeggen slachtoffers ook. „Thuis werd ik niet geloofd.””

10.56 uur – Er waren priesters in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw die rekening hielden met het feit dat het celibaat zou worden opgeheven, aldus Deetman. Men ziet het celibaat wel als een van de oorzaken van het seksueel misbruik van kinderen.

10.52 uur – Deetman: Het kan niet staande gehouden worden dat er een ‘culture of silence’ was, dat bisschoppen en andere geestelijken niet wisten van het misbruik.

10.46 uur – De commissie-Deetman heeft ongeveer 800 misbruikdaders weten te identificeren. Tenminste 105 daarvan zijn nog in leven.

10.38 uur – De commissie kreeg alle medewerking, ook „royale medewerking van de kerk.” Toen de commissie begon, besefte Deetman dat hij weinig vertrouwen had bij de slachtoffers. Het was immers een commissie van de kerk, zo zei men. Hij is blij dat het vertrouwen is verbeterd, al beseft hij dat er bij sommigen geen vertrouwen zal komen vanwege de forse trauma’s die zij opliepen.

10.30 uur – De presentatie van het rapport begint. Deetman neemt het woord, en zegt dat de commissie tot het laatst toe hard gewerkt heeft. „De persen gingen pas deze week draaien.” Hij legt uit dat belanghebbenden het rapport eerder onder embargo hebben gekregen.

9.52 uur – RTL-verslaggever Antoin Peeters plaatst op Twitter een foto van het omvangrijke rapport.

9.33 uur – Lees meer in ons dossier over seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk. Het archiefsysteem Digibron biedt informatie vanaf een half jaar geleden. Klik hier voor meer informatie over de commissie-Deetman.

9.31 uur – Een overzicht van het misbruikonderzoek in de Rooms-Katholieke Kerk is hier te lezen. De commissie-Deetman heeft sinds augustus vorig jaar wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de aard en omvang van seksueel misbruik binnen katholieke instellingen. De zaak kwam op gang na een verhaal van NRC Handelsblad en de Wereldomroep in februari 2010. Joep Dohmen en Robert Chesal schreven over misbruik door paters salesianen in het jongensinternaat Don Rua in ’s Heerenberg in de jaren 60.

9.20 uur – NRC-journalist Joep Dohmen, die vooraf het 1400 pagina’s tellende rapport van de commissie-Deetman heeft ingezien, vertelde donderdag bij Pauw & Witteman dat tussen 1945 en 1981 tussen 10.000 en 20.000 kinderen zijn misbruikt. „Het totale aantal kinderen wordt geschat op enkele tienduizenden.” De grootste groep was tussen elf en veertien jaar op het moment van misbruik. In de meeste gevallen gaat het om licht tot middelmatig misbruik zoals betastingen. In 10 procent van de gevallen gaat het om zwaar misbruik zoals verkrachtingen. Ook die grote groep heeft echter trauma’s opgelopen, aldus Dohmen.

Dohmen meldde verder dat alle leiders zoals bestuurders van instellingen, oversten van congregaties en bisschoppen van het misbruik afwisten. Onderling was de communicatie echter slecht, omdat de kerk verdeeld is door bisdommen en ordes, aldus Dohmen. In Nederland was de reactie op het misbruik niet anders dan in „Amerika en Ierland”: de zaak toedekken, geestelijken overplaatsen zonder zorg voor de slachtoffers op te zetten.

De bisschoppen Frans Wiertz van Roermond en Antoon Hurkmans van Den Bosch zijn volgens de journalist de enige twee bisschoppen van de huidige Nederlandse Bisschoppenconferentie die al actief waren binnen de kerk toen de gevallen van misbruik speelden. Op een vraag of zij moeten opstappen, antwoordt Dohmen dat in Ierland de bisschoppen die wisten van het misbruik en priesters overplaatsen of hielpen overplaatsen, uiteindelijk na veel druk zijn opgestapt.

9.19 uur – Uit het onderzoek zal naar verwachting ook blijken hoe kerkelijke bestuurders met hun verantwoordelijkheid zijn omgesprongen. Een commissie onder leiding van oud-minister Wim Deetman (CDA) bestudeerde voor het onderzoek archieven van bisdommen en religieuze orden en congregaties. Verder hield ze een grote enquête en deed ze internationaal literatuuronderzoek. Bovendien sprak ze met tal van huidige en vroegere kerkbestuurders. Er worden vanwege privacy geen namen genoemd in het rapport, op namen van leiders als bisschoppen na. De commissie-Deetman heeft sinds augustus vorig jaar wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de aard en omvang van seksueel misbruik binnen rooms-katholieke instellingen.