„We slaan twee vliegen in één klap”, zegt Gelders gedeputeerde Ans Mol. „De PFAS-vervuiling wordt opgeruimd en er ontstaat een bruikbaar product.”

De langdurig hoge temperaturen –meer dan 1000 graden– die nodig zijn om van klei stenen te bakken, breken de chemische verbindingen in schadelijke PFAS-stoffen volledig af. Dat is de afgelopen maanden ontdekt in een experiment met vervuilde kleigrond van een bedrijventerrein in Doetinchem. Daar stonden 1320 lekkende vaten met PFAS bevattend blusschuim.

De vinding betekent een doorbraak. PFAS is een verzamelnaam voor chemische stoffen die onder meer worden benut voor de antiaanbaklaag van pannen, regenkleding en brandblusschuim. In heel Nederland wordt nu PFAS in het milieu aangetroffen.

PFAS in de bodem blijft lang bestaan en de stoffen zijn schadelijk voor de volksgezondheid. Vervuilde grond afgraven en beschermd opslaan op een stortplaats is tot nu toe de aanpak. „Maar dan verplaats je de PFAS alleen maar”, stelt bodemspecialist Adrie Luykx van de provincie Gelderland. „Het probleem blijft.”

Tien rijtjeswoningen

Voor de proef is een klein deel van de vervuilde Doetinchemse grond gebruikt. Twintig kubieke meter is in een verhouding van een op vier vermengd met schone vette klei. In steenfabriek Caprice bij Angeren (gemeente Lingewaard) zijn er 50.000 bakstenen van gebakken. Dat aantal is goed voor acht tot tien rijtjeswoningen in Doetinchem.

„Het experiment laat zien dat zelfs ernstig vervuilde grond niet weggegooid hoeft te worden”, reageert wethouder Ingrid Lambregts (milieu en omgeving) van Doetinchem. Gedeputeerde Mol spreekt van dubbele winst. „Minder schadelijk afval én een bijdrage aan de grote vraag naar duurzame bouwmaterialen.”

Onafhankelijke tests bevestigen dat de stenen geen PFAS meer bevatten en voldoen aan alle kwaliteitsnormen. Het productieproces is volgens onderzoekster Emy Bensdorp van het bedrijf Claybens veilig voor mens en milieu. „We hebben er goed op gelet of er PFAS verdampt of vervliegt, bijvoorbeeld via de schoorsteen. Dat gebeurde gelukkig niet.”

Claybens wil doorgaan met ontwikkelen. Bensdorp gaat ervan uit dat de PFAS-bakstenen vrijwel dezelfde kostprijs zullen hebben als normale bakstenen. „We zijn nu dicht bij het moment dat we een productielijn kunnen opzetten. Dan kunnen we Nederland schoon bakken en duurzame, lokale bouwmaterialen maken. Dit kan ook een oplossing zijn voor vervuild slib. Net als klei belandt dat nu op de stort.”