Van Heijst, oud-directeur van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag en bekend synodelid uit de tijd van de totstandkoming van de Protestantse Kerk in Nederland in 2004, sprak woensdag in Veenendaal. Hij hield hier een toespraak op de voorjaarsvergadering van hervormd-gereformeerde emeritus predikanten en predikantsvrouwen. Het thema was ”De liturgie van de hernhutters”.

Nieuws in beeld

Drs. J. van Heijst (l.) en ds. J.P. Nap op de bijeenkomst van hervormd-gereformeerde emeritus predikanten en predikantsvrouwen in Veenendaal. beeld Jan van Reenen

Pauze, met o.a. prof. dr. A. (Bram) van de Beek (l.). beeld Jan van Reenen

Pauze, met onder anderen ds. G. de Fijter (r.). beeld Jan van Reenen

Van Heijst is lid van de hervormde wijkgemeente Pniël in Zeist, die kerkt in de Oude Kerk, én lid van de Zeister Broedergemeente. Hij vertelde dat de familie van zijn vrouw in de achttiende eeuw in het kielzog van de hernhutters vanuit Duitsland naar Zeist was gekomen. Een tweede reden om in de Broedergemeente te kerken is dat de negentiende-eeuwse theoloog Kohlbrugge, die hij hoog heeft staan, de diensten van de Broedergemeente graag bezocht. Het kerkgenootschap telt wereldwijd 1,1 miljoen leden, van wie de meesten in Tanzania wonen.

De leden van de Broedergemeente beschouwen zichzelf als de geestelijke nazaten van de Tsjech Johannes Hus, een voorloper van de Reformatie, die in 1415 is verbrand vanwege zijn geloof. Op 1 maart 1457 stichtten ze de gemeenschap van de ”Broeders van de Wet van Christus” in Bohemen. Die datum wordt nog elk jaar herdacht, aldus Van Heijst.

Toen de Boheemse Broeders het land ontvluchtten, vonden ze een toevluchtsoord in het Duitse Herrnhut, op het landgoed van de graaf Von Zinzendorf. Het jaar 1727 wordt gezien als de geestelijke geboortedag van de vernieuwde Broederbeweging, die ook wel als de hernhutters bekendstaan.

Elke werkdag bijeen

De verschillen in liturgie tussen traditionele protestantse gemeenten en de Broedergemeente zijn groot, aldus Van Heijst. Een van de voorbeelden die hij gaf was die van de tijd rond Pasen. De gemeente komt dan elke werkdag bijeen voor de lezing van de lijdensboodschap uit de verschillende evangeliën. Op de middag van Witte Donderdag wordt het grote avondmaal gevierd. Op Goede Vrijdag zijn er drie diensten: Golgotha, stervensure en graflegging. Op zaterdag is er een liefdesmaal.

Op paaszondag is de gemeente om 6 uur ’s morgens in de kerk. „Daarna gaat men in een lange stoet naar de Godsakker, waar de dienst wordt voortgezet en de overledenen worden herdacht. Na een gezamenlijke maaltijd om 8 uur volgt om 10 uur de gewone dienst.”

Laten we niet te snel zoals Paulus zeggen dat we de volle raad Gods verkondigen

Het heilig avondmaal wordt ook anders gehouden, aldus Van Heijst. De liturgie ervan wordt helemaal gezongen. Op een aantal vaste momenten knielt de gemeente en houden mensen elkaars hand vast. Het brood wordt staande gegeten, terwijl men de wijn uit een eigen glas gelijktijdig drinkt. „De gemeenschap wordt sterker ervaren”, is zijn mening.

Een ander opvallend iets is de gelijkheid. Die is er ook op het kerkhof, de ”Godsakker”, met gelijkvormige kleine stenen op graven. Mensen worden niet begraven bij familie, maar in volgorde van overlijden.

Verder wordt iedereen als broeder of zuster aangesproken, ook de predikant. „De dominee draagt geen toga maar een zwart pak, behalve tijdens de bediening van de sacramenten. Voor de dienst begint, zit de dominee tussen de gemeenteleden. De dienst wordt geleid terwijl men zit aan een simpele tafel.”

Volle raad Gods

De meditatie werd gehouden door bestuurslid ds. J.P. Nap. Hij sprak naar aanleiding van Handelingen 20:27. Over het „verkondigen van de volle raad Gods” zei hij: „Laten we die woorden van Paulus maar niet te snel nazeggen. Waar het om gaat, is dat Jezus Christus centraal staat als de gekruisigde Zaligmaker, dat Hij voor onze ogen geschilderd wordt en in onze harten gelegd.”

Tijdens de bijeenkomst werd bekendgemaakt dat ds. A. Baas de opvolger is van ds. P. Vermaat als secretaris.