De islamitische strijdersgroep rukte in de zomer van 2021 snel op in het Aziatische land. De Nederlandse ambassade in Kabul probeerde in de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie duidelijk te maken dat Afghaanse tolken en lokaal personeel snel naar Nederland moesten. Voorbereidingen werden echter niet of onvoldoende getroffen.

Dat is een van de conclusies van de commissie die de evacuatieperiode onderzocht onder leiding van oud-topambtenaar Maarten Ruys. Volgens de onderzoekers hebben de twee ministeries niet goed samengewerkt. Ook ontbrak iemand die de kar trok. Buitenlandse Zaken meende dat Defensie die verantwoordelijkheid moest oppakken.

De ambassade vond dat Defensie de tolken die voor Nederland hadden gewerkt, actiever moest benaderen. Daarnaast was meer mankracht nodig op de ambassade om de evacuatie van tolken voor te bereiden. Defensie herkende zich niet in die kritiek, staat in het rapport, dat deze vrijdag is gepresenteerd.

Vanaf het voorjaar van 2021 trok ook de Tweede Kamer aan de bel. Ze wilde sneller actie om personeel naar Nederland te halen. Ook militaire vakbonden probeerden het kabinet in beweging te brengen.

De jaren daarvoor kwamen al berichten naar buiten van Afghaanse medewerkers die werden opgejaagd of vervolgd door taliban of andere extremisten die niet willen dat Afghanen de Nederlanders helpen.

De evacuatie verliep uiteindelijk chaotisch. Medewerkers hadden verschillende versies van lijsten met te evacueren personen. De belteams waren slecht bereikbaar en de communicatie met het team in Kabul verliep hectisch. Ook waren medewerkers vaak onvoorbereid op gesprekken met Afghanen in doodsnood. Van een goede overdracht tussen teams was geen sprake.

Het kabinet „omarmt” de hoofdconclusies van het rapport, zei demissionair buitenlandminister Hanke Bruins Slot nadat zij met Kajsa Ollongren (minister van Defensie) en Eric van der Burg (staatssecretaris voor Asiel) het rapport overhandigd had gekregen.

Bruins Slot zegt dat de betrokken ministeries „verdere acties zullen ondernemen” om van de gemaakte fouten te leren. „Maar de grootst mogelijke fout is achteraf de ogen te sluiten”, zegt ze.