Auteur Walter Isaacson schetst het leven van een grillige, sociaal onhandige maar tegelijk uiterst succesvolle zakenman die met bedrijven als Tesla en SpaceX wereldfaam en onbegrensde rijkdom verwierf en op tal van terreinen grote invloed kreeg. Zó groot, dat zelfs de Amerikaanse overheid deels afhankelijk van hem is geworden.

Ook elders in de wereld groeide Musk uit tot een factor van betekenis. Illustratief hiervoor is een passage uit de biografie die de afgelopen dagen veel aandacht trok. Daarin beschrijft Isaacson hoe het Oekraïense leger voor communicatie op het slagveld goeddeels afhankelijk is van de Starlink-satellieten van Musk’s bedrijf SpaceX. Maar door dit netwerk op cruciale momenten uit te schakelen, zou Musk hoogstpersoonlijk aanvallen van het Oekraïense leger hebben lamgelegd. Musk ontkent dit en ook biograaf Isaacson kwam inmiddels terug op de passage, maar het voorval schetst wel degelijk iets van de vergaande invloed van Musk.

Het is zorgwekkend dat een commercieel bedrijf zo’n belangrijke rol kan spelen in een oorlogssituatie. Toch oogst Musk bij velen vooral bewondering. Met Tesla zorgde hij immers voor een revolutie in elektrisch rijden. Zijn raketfirma SpaceX brengt mensen in de ruimte. Met Neuralink, een van zijn andere ondernemingen, ontwikkelt hij hersenimplantaten waarmee allerlei menselijke aandoeningen verholpen zouden kunnen worden.

Lees ook

„Techbedrijven kunnen zomaar veranderen in tirannen”

Musk zou zich bij al zijn initiatieven laten motiveren door een onbeheersbare drang om de wereld te redden. Daarbij lijkt echter vooral zijn eigen belang te tellen. Of, zoals een collega-ondernemer het uitdrukte: Elon wil de wereld redden, maar alléén als hij ’m zélf redden kan.

Precies daar wringt de schoen. Mensen als Musk investeren alleen in zaken die in hun eigen belang zijn, zei hoogleraar digitalisering en de democratische rechtsstaat Reijer Passchier eerder deze week in het Reformatorisch Dagblad. „Techbedrijven zijn niet alleen economische machten, maar ook politieke heersers die bij onvoldoende controle en evenwicht kunnen veranderen in tirannen.”

Musk hier een tiran noemen past niet. Met alle invloed die hij verwierf is hij wel een machtsspeler geworden aan het geopolitieke front. Biograaf Isaacson schreef een fascinerend portret, maar geeft geen antwoord op de vraag hoe wenselijk het is dat één man zoveel macht verwerft. Hoogleraar Passchier noemt het „levensgevaarlijk”.

Enige tijd geleden schreef Musk samen met anderen uit de techindustrie een open brief waarin hij opriep tot een pauze in de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie, uit zorg over de risico’s. Beslissingen over zulke ingrijpende innovaties mogen we niet overlaten aan niet-gekozen techbazen, schreef hij toen. Het zou goed zijn als Musk zijn eigen advies ter harte nam.