Het rapport bevestigt het beeld dat ook al uit andere studies naar voren kwam: het Nederlandse platteland verliest gestaag allerlei voorzieningen. Met meer regie van de overheid kan die ontwikkeling worden gekeerd, denken de onderzoekers.

Ze beschrijven de verschraling als een zelfversterkend proces. „Het verdwijnen van een voorziening kan leiden tot het sluiten van andere voorzieningen.” Als bijvoorbeeld een onrendabele buslijn wordt geschrapt, kan dat ertoe leiden dat een school leerlingen kwijtraakt die juist die bus gebruikten. Dat kan voor zo’n school het verschil maken tussen openblijven of sluiten.

Als de verschraling op een bepaald punt is aangekomen, worden inwoners ook weleens apathisch, zien de onderzoekers. „Er is een drempelwaarde waaronder inwoners niet meer in actie komen, want er is niets meer om trots op te zijn en trots is een belangrijke motivatie”, schrijven ze.

Onder basisvoorzieningen die belangrijk zijn voor de leefbaarheid scharen de opstellers van de studie ontmoetingsplekken, decentrale zorg, een minimale mate van bereikbaarheid en goed internet. „Ook moeten inwoners het recht krijgen om het behoud van voorzieningen op hun eigen manier vorm te geven. Nu lopen ze vaak aan tegen regelgeving of het commerciële belang van professionele partijen”, voegt projectleider Roel During eraan toe.

Verder is een „actieve plattelandscultuur” goed voor de leefbaarheid, stellen de Wageningse wetenschappers. Ze raden de politiek aan om culturele activiteiten en het verenigingsleven te stimuleren. Het aanvragen van subsidies - en het achteraf verantwoorden van de uitgaven - moet daarbij niet zo ingewikkeld zijn „dat bewoners de moed in de schoenen zinkt”.