Catechisatie buiten
Afgelopen jaar stond er een indrukwekkend interview met Kees Janse uit Waddinxveen in het zaterdagse magazine (RDM 1-10). Het interview gaat over zendingswerk, maar ook over de dementie waaraan zijn vrouw lijdt. En het gaat over zijn omgang met de schepping. Daarover meer.
Janse spreekt over „catechisatie uit het boek der natuur” als hij zijn kleinzoon vertelt over alles wat groeit en bloeit. En met die houding staat Janse in een zeer lange kerkelijke traditie, afgeleid uit de Bijbel, dat we God kunnen kennen uit de natuur. Die opvatting vinden we ook in de Nederlandse Geloofsbelijdenis.
Guido de Brès schrijft in het tweede artikel over de manieren waarop we God kunnen kennen. En als eerste noemt hij dan de schepping. Die schepping is, zo zegt De Brès, „een schoon boek”. De afzonderlijke schepselen noemt hij „letters die ons de onzienlijke dingen van God laten aanschouwen”. Dat laatste is een verwijzing naar de woorden van de apostel Paulus in Romeinen 1:20.
De Brès sluit hiermee nauw aan bij wat zijn leermeester Johannes Calvijn hierover zegt. In de ”Institutie” schrijft Calvijn over tekenen van Gods heerlijkheid, waardigheid en wijsheid die we in ieder schepsel kunnen waarnemen. De schepping is, zo stelt hij, niet minder dan een geweldig kunstwerk door God gemaakt. Het is een schilderij van wie God is, bedoeld als uitnodiging om Hem te leren kennen.
Je kunt je nu de vraag stellen in welke mate mensen die de Bijbel niet kennen daadwerkelijk God opmerken in de schepping. Kun je als christen bij zending en evangelisatie mogelijk aansluiten bij een ingeschapen kennis van God of, zoals hier, een algemeen toegankelijke kennis van God? Deze vragen laat ik hier liggen. In deze column leg ik het accent op hoe in de gereformeerde traditie is gewezen op de manier waarop God Zelf zichtbaar wil zijn in Zijn schepping.
Dat is wat Wilhelmus à Brakel in zijn ”Redelijke Godsdienst” benadrukt. De „zienlijke dingen” moeten ons brengen bij de Onzienlijke. Hij roept ons daartoe op en ik laat hem zelf aan het woord: „Gewen u om de schepselen zo te beschouwen, dat u er God in ziet, en ontstoken wordt tot Zijn lof, om Hem in Zijn heerlijkheid, macht, wijsheid en goedheid te verheerlijken, met hart, mond en daden.” Wel merkt hij op dat alleen iemand die God kent zo naar de schepping kan kijken. Die ziet in ieder schepsel „letters” die iets over Gods heerlijkheid melden.
In december vorig jaar vond in Montreal de conferentie van de Verenigde Naties over het behoud van de biodiversiteit plaats. Over de veelkleurigheid en veelsoortigheid van de schepping had vader Brakel ook een mening. Als we zien op Gods werken in de schepping, dan moeten we ook kijken naar „de onnaspeurlijke verscheidenheid van kleuren, van reuk, van smaak, van stemmen, van vormen, van vogels, vissen, dieren, kruipende dieren, bladeren aan de bomen en grasjes op het veld”.
Arnoldus van Rotterdam maakt in zijn verklaring van de Nederlandse Geloofsbelijdenis nog concreter hoe we kunnen leren van wat we zien in de schepping. Het geroep van de raaf leert ons hoe we moeten bidden. En… heel de schepping is een beeld van de manier waarop God werkt als hij een mens vernieuwt en herschept. De wonderwerken van de schepping leiden zo tot de overdenking van Gods genadewerk.
Deze nauwe relatie tussen Gods genadewerk en Gods scheppingswerk vinden we ten slotte ook bij Gisbertus Voetius. Hij schrijft in zijn boek ”De praktijk der godzaligheid” over wat wij op zondag hebben te doen. Daar hoort ook bij „de overdenking en hernieuwde beschouwing van de werken Gods”. En dan volgt een opsomming van die werken: in de natuur, in de kerk, in ons gezin en in ons persoonlijk.
Ik denk nog even terug aan het interview met Kees Janse. Hoe hij zijn kleinzoon vertelt over alles wat groeit en bloeit. En zo catechiseert. Tot verwondering.
De auteur werkt op het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Hij schrijft deze column op persoonlijke titel.
