Als Gods Geest krachtig werkt in de kerk, dan is dat ook buiten de kerk goed te merken. In samenleving en politiek worden dan de vruchten geplukt van de toerusting tot dienstbetoon. Dan wordt eendrachtig de waarheid betracht in liefde, zoals Efeze 4:15 aangeeft.

Eenheid, waarheid en liefde. In de Bijbel zijn ze onlosmakelijk met elkaar verbonden. Aan die verbinding tussen eenheid en waarheid en liefde, daaraan is vandaag de dag een schreeuwende behoefte.

De eenheid is in de politiek ver te zoeken. De verkiezingsuitslag van de Tweede Kamer liet heel wat verdeeldheid en fragmentatie zien. De kabinetsformatie niet minder.

Laat ik vooropstellen: niet elke verscheidenheid is jammerlijke verdeeldheid. Grijze eenvormigheid is bepaald geen ideaal. Verscheidenheid kan verrijkend zijn.

De één heeft veel oog voor wat er leeft in het landelijk gebied. De ander vooral voeling met de problemen in de stad. De één heeft scherp in het vizier wat nodig is om de overheidsfinanciën gezond te maken. De ander brengt zijn zorgen in over kwetsbaren in de samenleving, zoals chronisch zieken en gehandicapten. De één beklemtoont de noodzaak van een scherpe aanpak van de radicale islam. De ander brengt naar voren dat serieuze kansen voor integratie van allochtonen moeten worden geboden. Het is waardevol als vanuit verschillende gezichtspunten inbreng wordt geleverd. Die uiteenlopende accenten moeten we niet tegen elkaar uitspelen.

Dat gebeurt wel gemakkelijk. Het kan zomaar in heftige politieke verdeeldheid ontaarden, vooral als links en rechts de eigen groei en opbouw wordt gezocht in het zich afzetten tegen anderen. Nogmaals: een evenwichtig en wijs beleid is daarentegen juist met de verschillende invalshoeken gediend. De verscheidenheid kan hier de eenheid dienen.

Het wordt een heel ander verhaal als er wezenlijke verschillen aan het licht treden over goed en kwaad, over recht en onrecht, over waarheid en leugen. Dat is niet verrijkend, maar bedreigend.

Wat is waarheid? zei Pilatus al sceptisch. Hij zag geen verschil tussen Jezus en Bar-abbas. Ook de hedendaagse waarheidsrelativist vindt sterke overtuigingen algauw verdacht. Waag het niet te zeggen dat het christelijk geloof een streepje voor zou hebben – dan ben je hoogmoedig en intolerant.

Het Woord van de levende God wil evenwel niet weten van eenheid zonder waarheid. Een eenheid waarin ieder doet wat goed is in zijn eigen ogen, een ongeremd voor-elk-wat-wils­ideaal, is geen zegen maar een vloek. De waarheid staat onverdraagzaam tegenover leugen en dwaling. De waarheid moet gezegd worden.

Maar ik voeg er gelijk aan toe: wie hoogmoedig en betweterig waarheden rondstrooit, gaat aan de andere kant van de weg de mist in. Het Woord van God snijdt niet alleen alle waarheidsrelativisme de pas af, maar ook al het waarheidsfanatisme. Het komt erop aan de waarheid te betrachten in liefde.

Waarheid en liefde moeten in balans zijn. Als een van beide wordt gemist, loopt het vroeg of laat helemaal uit de hand. Als de waarheid wordt verdoezeld, of de liefde wordt gemist, dan gaat het fout. Ze zijn allebei hard nodig. De waarheid zorgt voor de zakelijkheid. De liefde brengt de menselijkheid.

Vrijheid van meningsuiting is een groot goed. De waarheid moet gezegd kunnen worden. In Noord-Korea of Iran beland je zomaar in de gevangenis als je kritiek op de grote leiders hebt. Als je de waarheid spreekt over misstanden, kom je zomaar in de problemen. Als de waarheid wordt verdoezeld, worden vroeg of laat ook mensen onderdrukt.

In Nederland mag veel gezegd worden. Toch staat de vrijheid om de waarheid te zeggen onder druk, vooral het tegendraadse spreken. De waarheid over de abortuspraktijk en het ernstige gebrek aan rechtsbescherming voor ongeboren leven roept algauw ergernis op. De waarheid over de gevaarlijke leegte van het seculiere denken, over de donkere kanten van de islam of over de minder christelijke gedragingen van christenen doen de haren al snel overeind staan. De waarheid over de schadelijke gevolgen van gebroken gezinnen mag ook niet te luid verwoord worden. Al snel worden al deze ongemakkelijke waarheden als liefdeloze aantijgingen gebrandmerkt.

Hoe dat komt? Als er met de waarheid van Gods spreken en handelen niet meer wordt gerekend, raakt ook de waarheid zoek. Als de mens zelf tot God wordt gekroond, is al snel het oordeel dat het liefdeloos is om ”jouw waarheid” als maatstaf voor eenieder te nemen. Onder het mom van liefde kan gemakkelijk de waarheid geweld worden aangedaan. De liefde betrachten zonder de waarheid is een ramp.

Maar het omgekeerde is ook waar. De waarheid spreken zonder liefde sticht evenzeer veel kwaad. De liefde weet van tijd en wijze. De waarheid moet gesproken worden vanuit liefde tot God en de medemens. De waarheid is geen geschut om anderen mee te bombarderen. Hardvochtig en ongezouten eens even de waarheid zeggen, wortelt in haat in plaats van in liefde. De vrijheid van meningsuiting is niet bedoeld om anderen bewust te krenken of te kleineren.

Juist die balans is zo belangrijk: evenwichtig recht doen aan waarheid zowel als aan liefde. Dat kan verbindend werken in de samenleving, de eenheid dienen. Dan kunnen onverwachte bruggen worden geslagen. Of het nu om de sanering van de verzorgingsstaat gaat, over asielzoekers of over ontwikkelingssamenwerking – een nuchtere visie is geboden die misbruik en oneigenlijk gebruik aanpakt, maar tegelijkertijd een warm kloppend hard heeft voor de medemens die steun verdient.

De waarheid betrachten in liefde, dat is een enorme opgave. Dat kunnen we niet alleen. Daar hebben we elkaar voor nodig. Zeker in de christelijke politiek moeten we elkaar niet aanvallen, maar aanvullen. Verschillen niet wegpoetsen, maar ook niet opblazen. In alle verscheidenheid de eenheid zoeken. Als we de balk in eigen ogen zien, wordt het gemakkelijker de ander de hand te reiken.

De waarheid betrachten in liefde, dat is een bovenmenselijke opgave. Daarom moeten we op prinsen geen betrouwen stellen. Het van God en Zijn Woord verwachten. Bij Hem komen eenheid, waarheid en liefde pas echt in volle harmonie en glorie bij elkaar. God maakt Zijn Woord waar. Christus is de Waarheid in eigen persoon. Gods Geest verbindt eenheid, waarheid en liefde.

Adembenemend vond ik het om enige jaren geleden in een sloppenwijk van Zuid-Amerika een christelijk schooltje te zien. De waarheid van de zonde en van de gebrokenheid kwam in deze wijk helder aan het licht. Het vernis van beschaving was er weg: geweld en verloedering hadden er vrij spel. Niemand durfde die wijk meer in. Tot er overtuigde christenen kwamen, die tegen die mensen zeiden: Jullie hebben hier geen leven. Wij horen bij jullie en wij geven om jullie. Ze bouwden te midden van die afschuwelijke misère een schooltje en schilderde levensgroot op de muren: ”God is liefde”. Waar eenheid, waarheid en liefde samengaan, gebeuren er nog altijd wonderen!

De auteur is fractievoorzitter van de SGP in de Tweede Kamer.