„Unieke voorziening” op Knolorgel Hasselt ontdekt

Dat meldde de Stentor zaterdag. De krant sprak met adviseur Aart van Beek, die samen met de firma Verschueren Orgelbouw de achterliggende maanden groot onderhoud aan en deelherstel van het orgel hebben uitgevoerd.

In het rugwerk bleek op de windlade een tweede windlade aanwezig te zijn, waarvan de functie onduidelijk leek. Archiefonderzoek wees echter uit dat de zogenaamde ”oplade” bedoeld was om pianoforte-effecten mee te realiseren op het rugwerk. Van Beek: „Vijf registers van het rugwerk kunnen als geheel worden uitgeschakeld, waardoor de suggestie ontstaat dat er eigenlijk drie klavieren zijn.”

Volgens de adviseur gaat het hier om een „unieke voorziening” die bij een tweeklaviersorgel in Nederland en daarbuiten onbekend is. Het naamplaatje van de registerknop heeft nu nog als tekst ”vacant”. Er komt volgens Van Beek een ander naamplaatje, waarop de aanduiding ”pf” (pianoforte) komt te staan.

Het orgel van Rudolph Knol werd in maart 1807 in gebruik genomen. De laatste keer dat het instrument werd gerestaureerd was in 1969. April dit jaar begon Verschueren met de restauratiewerkzaamheden die nu zijn afgerond. De restauratie is mede mogelijk gemaakt door een subsidie in het kader van het Brim (Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten) van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Door een meevaller in het budget kon ook de ongebruikte registerknop werkend worden gemaakt: de registerwals die de verbinding tussen orgelpijpen en registerknoppen maakt is nu aangebracht.

Volgens Van Beek blijft het een raadsel wie de wals er ooit in heeft gebouwd en wie de wals er weer uit heeft gehaald. „Uit papieren die ik heb gevonden, blijkt dat het tijdens de laatste restauratie in 1969 wel door de orgelmakers is opgemerkt. Ze hebben er toen echter niets mee gedaan en het ook niet hersteld. Ik denk dat er te weinig tijd voor was. De mannen zijn inmiddels overleden, dus ik kan ze het ook niet meer vragen. Het blijft speculeren.”

Het staat voor de advieur wel vast dat Rudolph Knol zelf de voorziening in 1806 in het orgel heeft gebouwd. „Het wordt in de oorspronkelijke bouwopdracht niet genoemd, maar het zou heel goed kunnen dat er tijdens de bouw meer geld beschikbaar kwam en dat Knol het er toen bij heeft bedacht.” Van Beek wil het raadsel verder uitzoeken.

Inmiddels is het orgel weer in gebruik. Afgelopen zaterdag gaf Evert van de Veen het eerste concert in de zomerserie.

„Unieke voorziening” op Knolorgel Hasselt ontdekt

Muziek

RD.nl in uw mailbox?