Filosofie als trekker voor kerkdiensten

Al voor het derde jaar op rij organiseert de Kloosterkerk in Den Haag een dergelijke reeks, dit najaar over de Franse filosofen. En vrijdag vond de presentatie plaats van ”Filosofen op de kansel. Negen wijsgeren en de Bijbel – een ontmoeting” (uitg. Skandalon, Vugt). Dr. R. de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland, nam het eerste exemplaar in ontvangst.

De bundel bestaat uit negen preken die bewerkt zijn voor de individuele lezer thuis en waarin een Bijbelverhaal en een filosoof met elkaar in verbinding gebracht worden. Aan bod komen de filosofen Socrates, Plato, Augustinus, Descartes, Schopenhauer, Nietzsche, Kierkegaard, Sartre en Arendt.

De bijdragen zijn voortgekomen uit de filosofiediensten die in het verleden zijn gehouden. Filosofiediensten zijn kerkdiensten waarin het gedachtegoed van een filosoof in gesprek wordt gebracht met een Bijbelverhaal of Bijbelfiguur. Initiatiefnemers van het project zijn ds. Margreet Klokke (1960) en ds. Rienk Lanooy (1964), predikanten van de Kloosterkerk.

Het project ging in 2014 van start onder de naam ”(S)preken over filosofen”. Concrete aanleiding was de tentoonstelling van Eveline van Duyl, met de titel ”Denkeiland”, in 2011 in het Haagse Museum Beelden aan Zee. De expositie bestond uit een serie bustes van grote filosofen, geplaatst op strijkplanken.

De koppen waren gemaakt van materialen die verband houden met de persoonlijkheid van de afgebeelde denker. Zo was Kant voor de grap van kant gemaakt en Nietzsche van houtspaanders en paardenhaar.

Het idee van de kunstcommissie van de Haagse Kloosterkerk om een serie kerkdiensten te houden bij de filosofenbeelden, werd door de beide predikanten enthousiast overgenomen. Ds. Klokke: „We kennen in de Kloosterkerk een lange traditie om de eredienst te verbinden met diverse aspecten van de cultuur. Zo hebben we elke maand een cantatedienst van Bach en zijn er diensten over beeldende kunst en gedichten. We constateren dat hierdoor een lagere drempel ontstaat voor hen die een kerkdienst willen bezoeken. Mensen die anders niet in de kerk komen, zie je nu ineens. Men neemt dan de preek op de koop toe. Iemand zei verbaasd: Mijn collega’s willen ineens mee!”

De link tussen filosofie en Bijbel ligt voor de hand, aldus ds. Klokke. „Filosofie en theologie gingen eeuwenlang samen op. Veel westerse filosofen zijn niet te begrijpen zonder enig begrip van de christelijke traditie. Andersom nemen filosofen in de levensbeschouwing van mensen voor wie de christelijke traditie niet vanzelfsprekend is een steeds grotere plaats in. Wat verbindt is de bezinning over de levensvragen, de vragen naar de zin van het leven, de relatie tot God en de medemens. In onze diensten en ook in het boek brengen we de Bijbel in verbinding met het gedachtegoed van de filosofen.”

U zegt: drempelverlagend. Kan dat ook niet in negatieve zin genomen worden: de kerk doet een knieval voor de wens van het publiek?

Ds. Klokke: „We moeten niet vergeten dat de drempel naar de kerk in de Randstad erg hoog is. Recent vroeg iemand uit mijn schoonfamilie: Mag ik zo maar een kerk binnengaan? De kerk is in het Westen erg gemarginaliseerd. Het Evangelie is echter niet alleen bestemd voor een eigen groep, maar voor iedereen. Filosofische vragen leven en waarom zou je dan niet een nieuw publiek met deze vragen, in verbinding met Bijbelverhalen, aanspreken? Er zijn nu soms tientallen mensen extra in de dienst aanwezig.

Zelf moesten we in deze preken groeien omdat we geen filosofen zijn. Als collega-predikanten geïnspireerd worden om door dit boek ook filosofiediensten te houden, dan zou dat fantastisch zijn. Zelf genieten we enorm van het experiment, want zo voelt het nog steeds.”

Filosofie als trekker voor kerkdiensten

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?