Aan bod komen onder meer de schrijvers uit de oudheid die in hun werk en toneel magiërs presenteerden. Ook grimoires of toverboeken worden behandeld. De schrijver staat uitgebreid stil bij het leven van John Dee uit de zestiende eeuw. Hij was een wetenschapper die maar liefst 4000 boeken bezat. Hij hield zich bezig met astronomie, astrologie en navigatie. Hij riep ook geesten op en beoefende ”engelenmagie”.

Aan het begin van de negentiende eeuw kwam er een duidelijke opleving van de interesse in het occultisme. Anders dan in de voorgaande twee eeuwen was dit occultisme niet meer verweven met de wetenschap van die tijd. De impuls voor de belangstelling kwam in toenemende mate vanuit de wereld van kunst en literatuur. In 1875 werd het Theosofisch Genootschap opgericht en in 1887 begon de magische orde van Golden Dawn. Typerend zijn de namen van de vestigingen in Engeland. Ze verwijzen naar Egyptische goden: Isis-Urania-tempel, Osiris-tempel, Horus-tempel en Amen-Ra-tempel. De rozenkruisers en de vrijmetselaars komen ook aan bod.

Resultaten

Vermeer beschrijft ook bedrog en plagiaat in de ontworpen rituelen, maar voor hem is het belangrijkste dat er talloze mensen zijn die met de rituelen hebben gewerkt en er naar hun zeggen bevredigende resultaten mee hebben behaald. „Een goed uitgevoerd ritueel heeft de kracht van een psychodrama waarin de geest van de man of vrouw die het uit uitvoert zo sterk wordt beïnvloed dat er veranderingen optreden in het beleven van de werkelijkheid om hem of haar heen.”

Er is een geestelijke strijd gaande en daarvoor hebben wij de geestelijke wapenrusting nodig

Zulke afstandelijke formuleringen zijn kenmerkend voor het boek. Wie vanuit christelijk standpunt zich verdiept in de magie weet dat er echt demonische krachten zijn. In het pastoraat blijkt dat mensen geestelijk en psychisch gevangen kunnen zitten door zich in te laten met magische zaken. Verder blijkt uit de levensbeschrijvingen, zoals die van Aleister Crowley, dat een manier van leven beoefend wordt die ingaat tegen Gods geboden. Wat zijn daarvan de gevolgen voor tijd en eeuwigheid?

De Bijbel geeft aan dat achter de afgoden demonische krachten werken (1 Korinthe 10:20). De beoefenaars van afgoderij en magie kunnen echte ervaringen hebben, maar voor de Israëlieten waren die handelwijzen niet toegestaan (Deuteronomium 18:9-14). Er is een geestelijke strijd gaande en daarvoor hebben wij de geestelijke wapenrusting nodig (Efeze 6:10-17).

Grens

Is het lezen van het boek van Vermeer zinvol? Dat is het voor hen die zich willen verdiepen in ontwikkelingen in de westerse cultuur en zich afvragen hoe het komt dat veel boekhandels en openbare bibliotheken een uitgebreide afdeling ”esoterie” hebben. In de beoordeling zullen de wegen echter uiteengaan. Vermeer schrijft: „De westerse mens is vrijer geworden, heeft vaak godsdienstige en ideologische beperkingen van zich afgeschud en stelt zich open voor allerlei invloeden die voor die tijd taboe waren.”

Dat is een correcte waarneming, maar wat zijn de gevolgen van deze openheid voor het bovennatuurlijke? Het occulte is voor allerlei mensen fascinerend, maar op de langere termijn blijkt vaak dat er allerlei negatieve gevolgen zijn (onder andere geestelijk en psychisch). Ongeacht of dit wel of niet gebeurt, is er voor christenen een grens tussen goed en kwaad, op grond van Gods Woord. Wat is het aangrijpend dat zo veel mensen kiezen voor een weg die bij God vandaan voert!

Lang niet iedereen hoeft zich in deze materie te verdiepen. In gesprekken met andersdenkenden kan het nuttig zijn wat meer achtergronden te weten. Maar de eigenlijke problemen en de wissels die omgaan, komen in dit boek niet aan de orde. Voor het pastoraat aan mensen die zich met magie en het occulte hebben ingelaten, is het nodig andere literatuur te raadplegen.

Meesters van de magie. Een geschiedenis van het westerse occultisme, Ruud Vermeer; uitg. Noordboek; 416 blz.; € 34,90