Ik ben een tamelijke leek op muziekgebied en vond zo’n stemsessie daarom vervelend. Die klonk als een kakofonie, als een onwelkome onderbreking van iets wat schoon, mooi en het beluisteren waard is. En vooral als het stemmen meerdere keren op een avond gebeurde, vond ik het overdreven. Waarom duurt het altijd zo lang? Het kan toch wel wat sneller: hup, door naar het echte werk.

Vorige week zaterdagavond bezocht ik samen met mijn vrouw in de Grote Kerk van Elburg een concert van symfonieorkest Sjosjanim onder leiding van Gerben Budding. Het werd een goede avond, met mooie muziek die kundig uitgevoerd werd. Voor het eerst leerde ik het stemmen echt waarderen. Want wat als de verschillende muziekinstrumenten niet op dezelfde toonhoogte spelen, als sommige dissoneren of vals spelen? Dan gaat het echt mis. Een goede stemsessie is daarom al een applaus waard. Niet alleen omdat die een voorwaarde is voor een welluidende symfonie, maar ook omdat het op elkaar afstemmen in zichzelf iets moois is.

Ik zag er die avond een goede les in voor menselijke communicatie. Hoe belangrijk is het immers om op de ander afgestemd te zijn als we communiceren. Pas dan is er sprake van een echt gesprek, van een echte ontmoeting. We moeten eerst goed luisteren naar wat een ander te berde brengt; we moeten eerst goed peilen wat een ander beweegt, wat er in iemands hart leeft. Afstemmen dus: goed luisteren of we op dezelfde toonhoogte zitten. Pas dan kan een gesprek een mooie symfonie worden.

Maar al te vaak gebeurt dat niet. Dan is de communicatie vals. Sociale media halen onze slechtste communicatie-eigenschappen naar boven. Haatzaaien, anderen kwetsen, elkaar de maat nemen, is er aan de orde van dag. Of we roeptoeteren maar gewoon wat in het wilde weg, of iemand er nu op zit te wachten of niet.

Of we praten wel met elkaar, maar vinden dat wat een ander zegt eerder een vervelende onderbreking van onze monoloog dan dat we echt luisteren. Oorzaak: we zijn meer op onszelf gericht dan op de ander, meer bezig met onze eigen toonsoortjes en nootjes dan met de symfonie.

Communicatiedeskundigen verdienen hun brood aan gebrekkige communicatie. Hun adviezen zijn even eenvoudig als doeltreffend: wacht op iemands laatste druppel als je een vraag hebt gesteld. Luisteren, samenvatten, doorvragen (LSD), om zo te controleren of je goed begrepen hebt wat de ander zei.

Tijdens de uitvoering zaterdag speelde niet elk instrument gedurende het hele muziekstuk. De hobospelers deden zo nu en dan hun partij mee, de pauk was vaak stil, de trompettist kende zijn plek. Ook dat was een les. Goede communicatie betekent dat we tijd en wijze weten. We hoeven niet overal een mening over te hebben. En als we die al hebben, mogen we die best onuitgesproken laten. Zwijgen en luisteren dragen vaak meer bij aan een goed symfonisch gesprek dan altijd maar de eerste viool te willen spelen. Of zoals de apostel Jakobus schrijft: „een ieder mens zij ras om te horen en traag om te spreken” (Jakobus 1:19).

De auteur is adjunct-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.