Al in de Gouden Eeuw gold matigheid als de beste manier om ziekten te voorkomen. Om dat te bereiken sloeg je voor een week tegelijk vlees, kaas en brood, voedzame stamppotten en verse groenten in bij de grutter, de slager, de melkboer en op de markt, lees ik in ”Overvloed en onbehagen” van Simon Schama. Voorzichtig laveren tussen gebrek en overdaad groeide uit tot de gulden middenweg die onze cultuur stempelde. Vandaag de dag is dat niet zo veel anders: iedereen wil met verstand boodschappen doen bij de supermarkt, zoals ’s lands grutters zijn gaan heten, en het liefst nog wat overhouden als een appeltje voor de dorst.

Bewustwording

Supermarkten heb je in allerlei soorten en maten en meestal vind je ze om de hoek of iets verder weg. Tegenwoordig overstijgen ze de verkoop van de Schijf van Vijf en verkopen ze werkelijk alles, van tijdschriften tot paracetamol. „Elke supermarkt wil zo veel mogelijk producten verkopen”, vertelt Leroy van de Ree (28), die van de supermarkt zijn werk heeft gemaakt. Hij pluist supermarkten uit, kijkt, vergelijkt en informeert over voeding en post zijn bevindingen op zijn Instagramaccount @Voedingsweetjes (222.000 volgers). Van de Ree is afgestudeerd in hbo diëtetiek en weet waarover hij praat. „Van wat we eten wordt 80 procent gekocht in de supermarkt. Ik wil mensen laten zien hoe ze hun aankopen daar moeten beoordelen en hen bewust maken van wat ze kopen. Mijn tips worden goed ontvangen door het publiek. Iedereen heeft wat minder te besteden omdat alles duurder wordt en je kunt soms handig besparen op dezelfde producten.” Het valt hem op dat er een switch gaande is naar huismerken en discounters, winkels die zich nadrukkelijk positioneren met lage prijzen. „Voorheen deelde ik veel informatie over Albert Heijn als ’s lands grootste supermarkt, maar nu zie ik dat de Lidl in opmars is. Voor het eerst heb ik een supermarktvergelijking gemaakt tussen AH, Jumbo en Lidl. Ik vergelijk onbewerkte producten zoals groenten en fruit tussen die drie supermarkten. Vervolgens zie ik best wel grote prijsverschillen.”

Valkuilen

De zogenaamde Superlijst laat volgens Van de Ree zien dat in de meeste supermarkten nog steeds 80 procent van de aanbiedingen producten buiten de door het Voedingscentrum opgestelde Schijf van Vijf betreft. Met andere woorden: supermarkten scoren met aanbiedingen van producten die nogal bewerkt zijn, te veel zout of te veel suikers bevatten, en die niet zo gezond zijn. „Weet dat in de supermarkt over alles is nagedacht – elk moment wordt aangegrepen om iets te verkopen”, waarschuwt hij. Het is Van de Ree met zijn @Voedingsweetjes er vooral om te doen de consument te behoeden voor de valkuilen van de supermarkt. En dat zijn er nogal wat. Gelukkig zijn er wat vuistregels waarmee je de survival in de supermarkt kunt doorstaan.

1. Maak een boodschappenlijst

Ga ten eerste nooit onbezonnen aan het struinen in de supermarkt. Leg in een hoekje van je aanrecht of in je keukenla een notitieboekje neer, met een pen ernaast. Schrijf daarop wat je nodig hebt, wat op is of op dreigt te raken. Of noteer het in je telefoon. Als je zonder een lijstje op pad gaat, is het niet uitgesloten dat je in de supermarkt gaat dwalen en dat je wordt verleid om allerlei onnodige boodschappen in te slaan. Je bent geneigd boodschappen met extra korting in te slaan omdat erop staat: ”Weggooien is zonde”. Inderdaad, weggooien van eten is het ergste wat je kunt doen. Maar pak je die ”weggooien is zonde”-boodschappen thuis uit, hoe vaak verzucht je dan niet dat je te veel hebt ingeslagen en je er vermoedelijk niet aan toekomt ze op te maken? Koop dit soort artikelen alleen als ze de vriezer in kunnen.

2. Kijk niet alleen op ooghoogte

Vroeger dacht ik dat de mufste biscuitjes steevast onderaan lagen, tot een winkelier me eens influisterde dat dit niet per se het geval hoeft te zijn. Het heeft eerder te maken met de prijs. Supermarkten etaleren strategisch hun duurste producten op ooghoogte. Trouwens, als je bij de koffie of thee staat, valt je blik vaak automatisch op de koekjes – en dat is niet voor niets zo gedaan, meldt ook Leroy van de Ree. Je denkt dan: oh, ik heb nog koekjes nodig voor bij de koffie, je draait je om en pakt wat er tegenover je ligt. Maar kijk ook eens omhoog, naar de bovenste rij. En naar de onderste schappen, waar vaak de huismerken, favorieten, of vergelijkbare boodschappen staan, die aantrekkelijker zijn geprijsd. Het loont de moeite om even op je tenen te gaan staan of juist te bukken.

3. Beperk impulsaankopen

Besluit voordat je boodschappen gaat doen wat je wilt gaan kopen en naar welke winkels je daarvoor moet. Zo hoef je geen energie te verspillen aan het onnodig op en neer haasten door de winkelstraat. Dit werkt ook in de supermarkt. Bepaal je eigen route, want weet dat elke supermarkt hard z’n best doet om jou zo lang mogelijk binnen te houden en je hun route te laten lopen. En passant word je onbewust gestuurd op aanbiedingen, geur en producten die een fijne deal lijken maar dat niet zijn. Vrijwel elke supermarkt begint met groenten en fruit, dat er goed en kleurrijk uitziet, zodat je in de stemming raakt. Onwillekeurig word je langs producten geloodst die je niet nodig hebt. Wees je bewust van impulsaankopen, die veelal staan opgesteld op de kopse kant van de schappen. Waarom staat de melk helemaal achterin? Logisch: de klant moet eerst heel de winkel door om bij de melk aan te landen. Hoe meer kansen er dus zijn dat hij op zijn winkelreis dingen in z’n mandje stopt.

4. Drink thuis koffie of thee

Waarom zou je niet dat bekertje koffie nemen in het gangpad daar rechts achterin? Er staan altijd mensen en het ziet er gezellig uit. Je voelt ’m al aankomen: deze hangplek maakt je ontvankelijk voor winkelen en haalt de vaart uit het boodschappen doen. Je voelt je ontspannen en daardoor ben je geneigd meer in te slaan. Drink vooral koffie of thee thuis of neem je waterfles mee om te voorkomen dat je echt op de koffie komt. Ga evenmin met trek of een hongergevoel de supermarkt binnen. Je gaat onherroepelijk voor de bijl. Toen ik nog werkte, dook ik in de pauze met collega’s vaak even de supermarkt in en kocht ik een bekertje roomyoghurt met gember. Om van te watertanden. Maar duur! Als je maag zeurt, ben je extra vatbaar voor verleiding door kostbare tussendoortjes. Smeer thuis je boterhammen en neem ze mee.

5. Inspecteer aanbiedingen

Van de aanbiedingen valt 80 procent buiten de Schijf van Vijf. Let op, dit is een gevoelig punt, waar je makkelijk intuint. Dergelijke aanbiedingen dringen zich aan je op en je bent wel een dief van je eigen portemonnee als je eraan voorbijgaat. Wat supermarkten ook graag doen, is op de plaats waar normaliter aanbiedingen staan, producten uitstallen die niet in de aanbieding zijn – maar waarbij dat wel zo lijkt. Dat zijn dan vaak suikerrijke producten, A-merken die een hoge marge hebben. Al met al grote verleiders. Het advies is om aanbiedingen te inspecteren: heb je ze nodig en klopt de inhoud?

6. Kijk en vergelijk

Vergelijk de prijzen in verschillende supermarkten. Om me heen hoor ik dat op de markt je gulden een daalder waard is. Groenten en fruit zijn op de markt vaak van goede kwaliteit en niet in plastic verpakt. Pak als het kan even die fiets, dan heb je beweging er gratis bij. Vergelijken levert je wat op. Lees de folders die in je bus belanden. Als de koffie, normaal toch prijzig, in de aanbieding is, kun je prima meer pakken aanschaffen, want koffie is lang houdbaar. Controleer bij alle aanbiedingen meteen even de houdbaarheidsdatum. Over houdbaarheid gesproken, ik heb stiekem weleens gegraaid naar de achterste rij om daar een pak melk vandaan te halen waar een datum op stond die me beter uitkwam. Inmiddels weet ik door voortschrijdend inzicht dat dit niet zo sociaal is. Als je verspilling wilt voorkomen, moet je je gewoon aan de regels houden en van voren af aan pakken. Maar erop letten is niet verkeerd. Denk alleen: ga ik het redden om dit pak melk voor die datum op te krijgen?

7. Weeg, check en scan mee

Bij de voorbereiding van dit artikel vroeg ik m’n app-achterban om tips, die royaal binnenrolden. Zoals: weeg groenten en fruit, dan weet je hoeveel je koopt. Scan mee, zodat je weet hoeveel je kwijt bent. Maak een weekmenu of doe inkopen per week. Het is echt waar: nu boodschappen duurder worden, doen bedrijven minder in de verpakkingen voor dezelfde prijs. Sta je bij de kassa te wachten, bezwijk dan niet voor de rol pepermunt, de Twix, de zak zoete drop of het stukje chocola waarvan je stiekem denkt dat je dit wel hebt verdiend vandaag. Heb je met beleid boodschappen gedaan, doe dan niet je besparing teniet door bij de uitgang een boeket bloemen te kopen, ook al is het in de aanbieding. Tenzij je thuis iets goed te maken hebt natuurlijk.

8. Online of offline?

Een jaar geleden werd bij mij in de straat een enorme doos blouses uit China op het verkeerde adres afgeleverd. Op de buurtapp werden er de nodige grappen over gemaakt, want hoe zou je die blouses moeten ruilen? Er was bijkans een sinoloog voor nodig om het afzendadres te ontcijferen. Sinds corona is online boodschappen doen niet meer weg te denken, en het is de vraag of je de duurzaamheid en het klimaat daarmee dient. Het handige van online winkelen bij de supermarkt is dat je minder in de verleiding komt dan wanneer je in de supermarkt zelf bent. Leg ook hier weer dat lijstje neer, naast je laptop, noteer je boodschappen en klaar is Kees. Toch moet je ook hier weer beducht zijn voor verleidingen als: gratis bezorging als je product X of Y koopt. Mijn devies is: winkel online alleen in tijden van pandemie, ziekte of andere ongemakken. Kun je het huis niet uit, vraag dan een vriend(in) of buur om je boodschappen te halen, met jouw lijstje welteverstaan. Dat draagt weer bij aan de sociale samenhang. Er is bij mijn weten niemand die weigert om voor een ander boodschappen te doen. Mocht je een lieve echtgenoot hebben die graag boodschappen doet? Aarzel dan niet. Een kennis zei eens openhartig tegen me dat ze meer in haar portemonnee overhoudt sinds ze haar man op missie stuurt naar de supermarkt.

9. Let op je kleintjes

Wanneer je (kleine) kinderen meeneemt naar de supermarkt, is het belangrijk om ze in toom te houden. Speciaal voor de kleinen heeft de supermarkt een programma bedacht, denk aan stickers of het pronken met snoepgoed met glitters. Of koekjes met een plaatje van een idool, kanjer of held. Houd als ouder de regie, ook als je kind z’n eigen winkelwagentje heeft. Dat voorkomt gedoe bij de kassa of de scanner. Letten op je kleintjes helpt namelijk ook bij het letten op de kleintjes.