In 1958 werd er voor het eerst na de Tweede Wereldoorlog weer een wereldtentoonstelling gehouden. Het Atomium in Brussel herinnert nog aan deze gebeurtenis. De keuze voor dit symbolische bouwwerk was vol betekenis: de oorlog was geëindigd met de vernietigende kracht van atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, maar atoomkracht voor vreedzame doelen had de toekomst. Dat was een optimistische gedachte, middenin de Koude Oorlog.

”Atomen voor vrede” was het thema van de wereldtentoonstelling. De paviljoenen van de twee kernmachten Verenigde Staten en Sovjet-Unie lagen tegenover elkaar, zodat de bezoekers konden vergelijken waar de supermachten naartoe wilden. De Amerikanen wilden vooral laten zien dat kapitalisme niet iets negatiefs was en dat ze afscheid hadden genomen van racisme. De Sovjets toonden een ontwerp van een met kernenergie aangedreven ijsbreker en een replica van een Spoetnik, een publiekstrekker aan het begin van het ruimtevaarttijdperk.

Prijs

De Sovjets hadden een wedstrijd uitgeschreven voor een beeld bij hun paviljoen. Van de honderd inzendingen werd ”Zwaarden tot ploegscharen” van Vuchetich uitgekozen. Een goede keuze, want het ontwerp paste in het thema van de wereldtentoonstelling en kreeg van de organisatoren van de Expo 58 een prijs.

Het is niet bekend hoe de leiders van de Sovjet-Unie aankeken tegen de herkomst van het ontwerp en hoe de kunstenaar op het idee kwam om een Bijbeltekst te verbeelden. Vuchetich werd in 1908 geboren en het kan zijn dat hij, net als de communistische partijleider Nikita Chroesjtsjov, als kind met de Bijbel was opgegroeid. Chroesjtsjov schonk het beeld in 1959 aan de Verenigde Naties.

Droom

VN-secretaris-generaal Dag Hammarskjöld zei een jaar later bij de onthulling van het beeld: „De aloude droom van de mensheid, die in de woorden van Jesaja weerklinkt en die door dit beeld worden gesymboliseerd, is de droom die ook de inspiratiebron is van het handvest van de VN.”

Hammarskjöld noemde de naam van de profeet zonder enige terughoudendheid. De tekst Jesaja 2:4 werd later in een granieten muur gegraveerd, in een vredespark tegenover het beeld. Pas in 1975 werd de naam van de oorspronkelijke schrijver van de tekst, de profeet Jesaja, toegevoegd.

Misbruik

De tekst in Jesaja, herhaald door de profeet Micha, spreekt tot de verbeelding van de mensheid. Een afbeelding van het kunstwerk van Vuchetich is dan ook vaak gebruikt in vredesdemonstraties. Maar daarmee werd het wel helemaal uit de context gehaald. De VN-secretaris-generaal verwees nog naar Jesaja, maar interpreteerde de tekst als een opdracht die de Verenigde Naties moesten uitvoeren. Werken aan vrede is op zich een lovenswaardige zaak, maar Jesaja maakte duidelijk dat de vervulling van het omsmeden van zwaarden tot landbouwwerktuigen alleen door ingrijpen van God zou lukken. Voorafgaand aan zijn bekende tekst over het omsmeden van zwaarden schreef Jesaja: „Uit Sion zal de wet uitgaan, en des Heeren woord uit Jeruzalem. En Hij zal rechten onder de heidenen, en bestraffen vele volken.”

Vervulling

De recente geschiedenis maakt duidelijk dat het streven van de Verenigde Naties tot mislukken was gedoemd. De in 1975 beëindigde Vietnamoorlog en de gevechten in Nigeria (Biafra), Bangladesh en Congo kostten miljoenen mensen het leven, terwijl de lijst van oorlogen met honderdduizenden burgerslachtoffers nog langer is. Oorlog wordt nog steeds overal op aarde geleerd en de wapenindustrie zit met overvolle orderportefeuilles.

Zonder de Heere zal de droom van vrede niet in vervulling gaan. De profetie zal zéker in vervulling gaan: „Het zal geschieden in het laatste der dagen.”