Het platform Instagram is het populairste platform onder jongeren waar foto’s en filmpjes worden gedeeld. Een meerderheid van alle jongeren gebruikt deze dienst. Instagram kan worden vergeleken met een digitaal fotoalbum. Plakte een gebruiker vroeger foto’s van hoogtepunten in een plakboek, nu is Insta de digitale variant. Ook is het met deze app mogelijk om een positieve digitale identiteit op te bouwen. Ieder sociaal medium heeft schaduwzijden, ook Instagram. Je zou kunnen wijzen op de hoeveelheid berichten. Ook is aandacht voor de inhoud van de foto’s en filmpjes op z’n plaats. Daarnaast zou de vinger kunnen worden gelegd bij de bindingskracht van dit medium.

Onder vuur

Dit zijn terechte zorgen. Maar er is meer. Vorige maand trok een klokkenluider aan de bel in de Amerikaanse krant The Wall Street Journal. Hij lekte vertrouwelijke bedrijfsdocumenten naar deze invloedrijke internationale krant. Hierin gaat het over de invloed van Instagram op tienermeisjes. Deze tienermeisjes zijn een grote en belangrijke doelgroep voor Instagram. Meer dan 40 procent van alle Instagramgebruikers is jonger dan 22 jaar. Uit de gelekte documenten blijkt dat Instagram deze groep graag blijvend wil binden, om zo het platform te laten groeien. Het bedrijf blijkt ook uiterst grondig onderzoek te doen naar het mentale welbevinden van zijn gebruikers. Zo is er de afgelopen jaren onderzoek uitgevoerd door middel van focusgroepen, online-enquêtes en dagboekstudies. Deze gebruikers­reacties zijn gekoppeld aan de eigen data van de betreffende respondent. De onderzoeksgroep bestond uit psychologen, statistici en programmeurs.

Maar waarom zou Instagram dan giftig zijn voor tienermeisje? We formuleren een aantal conclusies op basis van deze interne Instagramdocumenten waarop The Wall Street Journal de hand wist te leggen.

Allereerst blijkt dat deze app als een spiegel voor het zelfbeeld functioneert, met negatieve gevolgen. Zo blijkt dat één derde van de tienermeisjes wanneer ze zich slecht voelden over hun lichaam, aangaf dat Instagram hun een nog slechter gevoel gaf. Ook blijkt dat van de groep tieners die zichzelf onaantrekkelijk vindt, 40 procent zei dat dit begonnen was op Instagram. Uit deze documenten blijkt dat het Insta-algoritme zijn best doet om een perfecte storm te creëren en precies die beelden voorschotelt die bij de gebruiker binnenkomen. Dit geeft een druk om er perfect uit te zien. Dat werkt verslavend en duwt tieners richting eetstoornissen, zo valt er te lezen.

Daarnaast wordt er een relatie gelegd tussen het emotioneel welbevinden en het gebruik van Instagram. Een grote groep tieners geeft Instagram de schuld van groeiende angst en depressie. Zo blijkt dat bij 13 procent van de Britse gebruikers suïcidegedachten waren te herleiden tot Instagram. Ook bleek dat tieners het aantal ”vind-ik-leuks” zo belangrijk vinden dat het hen angstig maakt en bijdraagt aan de ontwikkeling van negatieve gevoelens.

Populariteit meten

Instagram is een vergelijkingsinstrument. Tieners vergelijken elkaar op het gebied van aantrekkelijkheid, rijkdom en succes. Uit dit interne onderzoek blijkt dat Instagram weet dat het platform wordt gebruikt door tieners om hun populariteit te meten aan de hand van aantallen volgers en likes.

Ook weet Insta dat het vol staat met perfecte plaatjes. Alleen de beste momenten worden online gezet. Ook de filters waarmee foto’s en filmpjes verfraaid kunnen, worden zijn onderwerp van interne discussie. Door gefilterde selfies in verhalen te delen of te bekijken voelen mensen zich slechter. „De neiging om alleen de beste momenten te delen en de druk om er perfect uit te zien leidt tot een verslavend product en kan tieners in de richting van eetstoornissen, een ongezond beeld van hun eigen lichaam en uiteindelijk richting een depressie sturen”, zo noteerden de interne onderzoekers.

Tot slot is bekend uit deze berg data dat tieners het lastig vinden om te stoppen met Instagram. De jongeren gaven aan dit wel graag te willen, maar te weinig zelfbeheersing te hebben om dit ook daadwerkelijk te doen. Tieners gaven ook aan dat ze het niet per se leuk vinden om online te zijn op Insta, maar dat ze het gevoel hebben aanwezig te móéten zijn.

Diep inzicht

Dit onderzoek geeft ons een diep inzicht in wat de technologiegigant weet over zijn impact op tieners en hun mentale welzijn. Overigens nuanceert dit bedrijf zijn eigen onderzoekgegevens in deze documenten ook. Zo valt er te lezen dat de meeste tieners prima kunnen omgaan met de negatieve sociale vergelijking en de grote baas, Mark Zuckerberg, zei begin dit jaar zelf dat Instagram vooral positieve gezondheidsvoordelen kan hebben. Recent gaf Instagram toe dat sommige functies schadelijk zijn voor sommige jonge gebruikers, maar dat dit niet eenvoudig op te lossen is.

Maatregelen

Na de storm van kritiek die nu woedt, gaat het bedrijf wel maatregelen nemen. Zo zal er binnenkort een melding verschijnen (na langdurig gebruik) die het advies geeft om pauze te nemen. Daarnaast wil dit bedrijf opvoeders meer inzicht geven in het gedrag van hun kinderen. Tot slot wil het transparanter worden over hoe zijn algoritmes werken. Ook is gesuggereerd dat Insta de foto’s van beroemdheden over hun mode, schoonheid en relaties zou moeten verminderen, terwijl het tonen van foto’s van goede vrienden zou moeten toenemen.

Keert de wal het schip en laten deze interne documenten een eerste stap naar verandering zien? Onlangs lag Instagram er een paar uurtjes uit. Dit zou eigenlijk het nieuwe normaal moeten zijn: een paar uur offline. Dit zal nooit uit het bedrijf komen, omdat het hem maar om één ding draait: gebruikers zo lang mogelijk binden aan zijn applicatie. Instagram zou wel meer kunnen doen: strengere ethische normen over beeldmateriaal, andere algoritmes en de gebruiker meer regie geven over de foto’s die zij zien, zouden goede eerste stappen zijn. Producenten van asbest moesten op een gegeven moment open kaart spelen over de grote risico’s van hun product. Instagram zou dit ook moeten doen over deze bijwerkingen op tienermeisjes.

De satirische nieuwssite De Speld kopte vorige week dat Instagram alle tieners vijftig extra likes geeft voor een beter zelfbeeld. Vanzelfsprekend is dit niet de oplossing. We moeten onder ogen zien dat Instagram een onderdeel ís van het leven van vrijwel iedere tiener. Iedere opvoeder moet spreken over hun zelfbeeld, hun schoonheidsbeeld, hun ideaalplaatjes en het leven van glitter en glamour van beroemdheden. In de overtuiging dat deze horizontale schoonheid in het niet valt bij hoe de Bijbel spreekt over schoonheid.

De auteur is werkzaam als practor mediawijsheid op het Hoornbeeck College.