Amerikaanse militairen halen burgers op buiten vliegveld Kabul
De taliban hebben de macht in Afghanistan overgenomen. Diverse landen doen evacuatiepogingen om mensen in veiligheid te brengen. In dit liveblog leest u de laatste ontwikkelingen.
Advertentie
Amerikaanse militairen hebben de luchthaven van de Afghaanse hoofdstad Kabul verlaten om mensen op te halen die geëvacueerd willen worden uit vrees voor de nieuwe machthebbers, de radicaalislamitische Taliban. De soldaten pikten in de buurt van het vliegveld 169 burgers op die met een vlucht mee willen, meldt het Amerikaanse ministerie van Defensie.
Tegelijkertijd komen er berichten dat Taliban-strijders Amerikaanse burgers hebben geslagen. De Amerikaanse defensieminister Lloyd Austin noemt dit onaanvaardbaar.
In een gesprek met parlementariërs zei Austin dat Amerikanen zijn „geslagen” door Taliban in Kabul, melden Amerikaanse media. Zij baseren zich op deelnemers aan het overleg. Het lijkt te bevestigen dat de Taliban zich steeds harder opstellen. Kort na de machtsovername hadden zij nog aangekondigd geen wraak te zullen nemen na 20 jaar strijd tegen de buitenlandse troepen in het land.
Het evacueren van Amerikanen, bondgenoten en Afghaanse medewerkers uit de Afghaanse hoofdstad Kabul is een „gevaarlijke missie”. De Amerikaanse president Joe Biden kan niet garanderen dat het allemaal goed afloopt. „Er kunnen mensenlevens verloren gaan”, zei hij in een toespraak over de chaotische situatie op het vliegveld in Kabul. Het is volgens hem een van de moeilijkste luchtbruggen uit de geschiedenis.
Na een korte pauze zijn er steeds meer vluchten met mensen die het land kunnen verlaten, aldus de president. „We doen alles wat we kunnen voor Amerikanen en onze Afghaanse partners”, zei hij. Vooralsnog houdt hij vast aan 31 augustus voor het vertrek van de bijna 6000 Amerikaanse troepen die de luchthaven nu beveiligen.
Biden garandeerde wel dat iedere Amerikaan in Afghanistan die dat wil naar de VS kan komen, en ook naar het vliegveld in Kabul. De toegangswegen worden gecontroleerd door de Taliban. Als zij obstakels opwerpen zal dat „met kracht worden bestreden”, aldus Biden. Hij zei dat ze tot nu toe hebben meegewerkt omdat het „in hun belang” is.
Opnieuw toonde Biden geen spijt over het besluit tot terugtrekking. „Er is nog veel tijd voor kritiek als deze operatie voorbij is.” Volgens hem hebben westerse bondgenoten de geloofwaardigheid van de VS niet in twijfel getrokken. Om de aanpak van westerse landen te coördineren volgt volgende week een bijeenkomst van de leiders van de G7-landen. „We zijn verenigd”, zei Biden.
Een eerste groep mensen die door Nederland is geëvacueerd uit Kabul is vrijdagavond aangekomen bij het noodcentrum van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) bij de kazerne Zoutkamp, meldt het ministerie van Defensie. Het gaat om 28 Afghanen, voornamelijk gezinnen, die de afgelopen dagen met evacuatievluchten op luchthaven Schiphol zijn aangekomen.
De Willem Lodewijk van Nassaukazerne werd dinsdag door Defensie aangewezen als noodopvanglocatie voor mensen die door de overheid uit Afghanistan zijn gehaald. In de kazerne is ruimte voor in totaal 540 personen.
Nog onduidelijk is hoe lang de mensen in Zoutkamp blijven. De kazerne dient als eerste noodopvang, daarna wordt gekeken of mensen op een andere plek opgevangen kunnen worden. Het COA heeft volgens de woordvoerster in eerste instantie een contract van een maand met de overheid om de opvang in Zoutkamp te verlenen.
Voor de mensen uit Afghanistan die wel een Nederlands paspoort hebben maar geen onderdak hier, is opvang geregeld bij Schiphol. Daar worden deze Afghanen na aankomst en registratie naartoe gebracht. Als ze familieleden meenemen die geen Nederlands paspoort hebben, krijgen die een visum voor kort verblijf. Ook krijgen ze medische en psychische hulp aangeboden.
De Afghaanse evacués met Nederlands paspoort kunnen ook zelf voor onderdak zorgen, bijvoorbeeld bij bekenden of familie. Ze kunnen dat ook later regelen en eerst gebruikmaken van de opvang bij Schiphol. In alle gevallen moeten de Afghanen verplicht in quarantaine vanwege het coronavirus. Wie onvoldoende eigen middelen heeft, kan onder meer aanspraak maken op een tegemoetkoming van de overheid en een wekelijkse toelage.
De economie van Afghanistan kan dit jaar met wel 20 procent krimpen door de machtsovername in het land door de Taliban. Dat denkt de Amerikaanse kredietbeoordelaar en onderzoeker Fitch.
Afghanistan is een belangrijke ontvanger van buitenlandse hulpgelden. Ook maken Afghanen in het buitenland veel geld over naar bijvoorbeeld familieleden in het land. Volgens Fitch zullen die geldstromen dit jaar voor een groot deel opdrogen, en mogelijk ook daarna. „Het is waarschijnlijk dat de economie dit jaar scherp zal krimpen”, zegt een analist van de firma.
Volgens schattingen van de Wereldbank heeft de economie van Afghanistan een waarde van bijna 20 miljard dollar, omgerekend 17 miljard euro. Het land met bijna 40 miljoen inwoners behoort tot de armste ter wereld.
De analist denkt ook dat de Afghaanse munteenheid verder kan dalen, omdat de meeste buitenlandse tegoeden van de centrale bank zijn bevroren om te voorkomen dat die in handen van de Taliban vallen. Daarnaast zijn geldtransporten naar het land stopgezet. Na de val van Kabul verloor de Afghaanse munt, de afghani, al flink aan waarde.
Overigens is Afghanistan wel rijk aan grondstoffen zoals koper, ijzererts, zink, lood, steenkool, olie en gas, maar ook zeldzame metalen als lithium en uranium. Kenners denken dat er voor honderden miljarden euro’s aan grondstoffen in de grond te vinden zijn. Mogelijk kunnen de Taliban een deal met China sluiten om die grondstoffen te delven om zo de inkomsten te spekken.
De Amerikanen gaan hun Ramstein Air Base in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts gebruiken voor hun evacuatievluchten uit Afghanistan. De vliegbasis wordt als het ware het centrum voor de redding van Amerikanen en Afghaanse medewerkers die naar de Verenigde Staten moeten. Het gaat om duizenden personen, melden Duitse media.
Volgens de Duitse buitenlandminister Heiko Maas ligt de focus op „het evacueren van zoveel mogelijk mensen als mogelijk is onder de zeer moeilijke omstandigheden”. Door de inzet van de basis Ramstein wordt de transportcapaciteit vergroot en de luchtbrug tussen Kabul en de Oezbeekse hoofdstad Tasjkent ontlast. Ook het Duitse leger vliegt naar Tasjkent. Daar worden de evacués naar Duitsland gevlogen.
Maas benadrukt dat er geen plek in een vliegtuig vanuit Kabul meer leeg mag blijven. Daarom zullen ook Duitsers op Amerikaanse vluchten naar Ramstein worden geëvacueerd. Op hun beurt nemen de Duitsers onderdanen van andere landen mee uit Kabul.
Ramstein bij Kaiserslautern is een van de belangrijkste militaire luchthavens voor de Amerikaanse strijdkrachten in Europa.
De Amerikaanse regering weet niet precies hoeveel Amerikanen er momenteel in Afghanistan zijn. Dat komt deels doordat bij de huidige telling mensen worden meegerekend die het land mogelijk recent of al langer geleden hebben verlaten, zei het hoofd communicatie van het Witte Huis, Kate Bedingfield.
De schattingen lopen uiteen van 5000 Amerikanen in de regio Kabul tot 15.000 in het hele land. Nu er doorlopend vliegtuigen vertrekken moet het aantal flink zijn teruggelopen.
Doel is 5000 tot 9000 mensen per dag op te halen, maar dat zijn lang niet allemaal Amerikanen. Donderdag waren het er 350 op een totaal van 3000. De VS hebben sinds eind juli ongeveer 14.000 mensen geëvacueerd uit Afghanistan van wie 9000 sinds zaterdag, een dag voordat de Taliban de macht overnamen.
De situatie op het vliegveld van de hoofdstad Kabul is nog altijd chaotisch. Duizenden proberen het land te verlaten, vaak uit vrees voor de nieuwe radicaalislamitische machthebbers. Het is door de onoverzichtelijkheid van de situatie vaak niet duidelijk wie er in vliegtuigen terechtkomen.
De regering in Washington probeert zo snel mogelijk een scherp beeld te krijgen van wat er nog moet gebeuren. Sinds een paar weken wordt geprobeerd contact te leggen met alle Amerikaanse staatsburgers in Afghanistan. Hun wordt onder meer gevraagd wat voor plannen ze hebben en of ze willen vertrekken. „Dat is dus een gigantische logistieke operatie”, aldus Bedingfield.
President Joe Biden heeft gezegd de deadline van 31 augustus voor het vertrek van de troepen - het zijn er nu bijna 6000 - te verlengen als dan nog niet alle Amerikanen zijn geëvacueerd.
Clarissa Ward, verslaggever van de Amerikaanse nieuwszender CNN, beschrijft de situatie bij de luchthaven van Kabul vrijdag.
Advertentie
De foto ging de wereld rond: honderden Afghanen hutjemutje in de laadruimte van een Amerikaans militair transportvliegtuig op weg naar de vrijheid. Aanvankelijk was het aantal geëvacueerden op de spectaculaire vlucht met ongeveer 640 aangegeven. Nu blijkt dat 823 mensen opeengepakt uit de Afghaanse hoofdstad Kabul zijn gevlogen om aan de radicaalislamitische Taliban te ontkomen.
Het ging op dat moment niet om de voorschriften, maar om vrouwen en kinderen in veiligheid te brengen en levens te redden, aldus een teamleider op de Amerikaanse tv. Het ingezette toestel, een Boeing C-17 Globemaster III van de luchtmacht, was zondag op de luchthaven van Kabul bestormd door de wanhopige Afghanen. De bemanning besloot ze niet weg te jagen, maar naar Qatar te brengen.
„Ze wilden absoluut het gebied verlaten”, aldus een bemanningslid. „Ze waren absoluut opgewonden toen we eenmaal in de lucht waren.” Ruim drie vierde van de evacués was volwassen, de rest kinderen.
De vlucht brak het vorige C-17-record, gevestigd in november 2012, toen 670 inwoners van het Filipijnse Tacloban werden overgebracht naar Manilla na supertyfoon Haiyan. De C-17 neemt doorgaans maximaal ongeveer 300 mensen mee, wanneer het toestel van stoelen is voorzien.
De Nederlandse regering heeft binnen de NAVO aangeboden om een bijdrage te leveren aan het versterken van de veiligheidsoperatie op de luchthaven van de Afghaanse hoofdstad Kabul. Dat zei demissionair minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag vrijdag.
Kaag had vrijdag een overleg met de NAVO over de situatie in Afghanistan. Een van de belangrijkste conclusies is dat „het merendeel van de landen de Amerikanen oproept langer te blijven. Zo lang mogelijk, tot we de laatste mensen die we willen en moeten helpen er zijn.”
De Verenigde Staten hebben de meeste troepen in Kabul, die daar de luchthaven veilig houden. Maar voor veel Afghanen die voor westerse missies werkten en die gevaar lopen nu de Taliban de dienst uitmaken, is het heel moeilijk een van de evacuatievluchten op de luchthaven te bereiken.
Wat voor vorm een Nederlandse bijdrage zou krijgen, liet Kaag in het midden. Maar ze zei wel dat dit een „geloofwaardigheidstest” voor de NAVO is.
„De realiteit is dat dit de meeste landen de stad niet in kunnen, het is te onveilig. Maar als alle leden van de NAVO „samen optrekken, en iedereen levert mensen en mogelijkheden”, dan kan je misschien wel wat doen, aldus de bewindsvrouw.
Op luchthaven Schiphol is vrijdagmiddag opnieuw een toestel geland met evacués uit de Afghaanse hoofdstad Kabul. Aan boord van het vliegtuig, een tank- en transporttoestel van de NAVO, waren zo’n 180 personen, meldde het ministerie van Defensie eerder. Onduidelijk is of er Nederlanders aan boord zijn en hoeveel mensen Nederland als eindbestemming hebben. Het vliegtuig was vertrokken uit Pakistan.
De eerste groep van 35 uit Afghanistan geëvacueerde Nederlanders landde woensdagavond op Schiphol. Zij konden eerder op de dag instappen bij een C-17-toestel in Kabul dat door verschillende NAVO-landen wordt gebruikt. Onderweg werd een tussenstop gemaakt in de Georgische hoofdstad Tbilisi. Evacués worden uit Afghanistan gehaald nu de radicaalislamitische Taliban er de macht hebben gegrepen.
Defensie heeft een luchtbrug voor evacuatievluchten vanuit Kabul. Mensen worden uit Afghanistan naar een veilig land in de regio gebracht en van daaruit gaan de evacués met een groter toestel naar Nederland. Volgens de planning gaat er drie keer per dag een vlucht heen en weer naar een veilige luchthaven. Hiervoor heeft Defensie twee C-130 transporttoestellen beschikbaar. Een daarvan is sinds donderdag defect.
In de nacht van donderdag op vrijdag was er een evacuatievlucht uit Kabul met 53 personen aan boord, onder wie een Nederlander, meldde Defensie eerder vrijdag. Donderdag waren al 79 mensen opgehaald uit Kabul, onder wie negen Nederlanders. Vrijdag zei demissionair minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag dat er nog meer dan zevenhonderd Nederlanders in Afghanistan zijn.
Nederland evacueert niet alleen Nederlanders uit Afghanistan, maar ook Afghanen die de Nederlandse missie in het land hielpen en nu gevaar lopen. Dat zijn bijvoorbeeld koks, bewakers of chauffeurs. Nederland evacueert bovendien burgers van andere landen, zoals Duitsland. Vanaf de tussenstop worden zij met andere vluchten naar hun land van bestemming gebracht.
„De missie in Afghanistan is niet geslaagd. Ik roep de politiek daarom op in de spiegel te kijken over de schuldvraag.” Luitenant-generaal b.d. Mart de Kruif windt er geen doekjes om. „Krijgsmachten voeren geen oorlog, parlementen voeren oorlog.”
Momenteel zitten er nog meer dan zevenhonderd mensen met een Nederlands paspoort in Afghanistan. Dat zei minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag vrijdag voorafgaand aan de ministerraad.
Het gaat volgens Kaag om „veel mensen die op familiebezoek blijken te zijn gegaan”, ondanks het „duidelijke reisadvies” dat gold voor Afghanistan. „Die moeten we terughalen”, zei Kaag. Dit staat nog los van Afghanen die voor Nederland hebben gewerkt en die Nederland ook probeert te evacueren. Zij lopen gevaar nu de Taliban de dienst uitmaakt in het land.
Er wordt geen enkele mogelijkheid uitgesloten, ook om de mensen naar en op het vliegveld te krijgen, aldus de bewindsvrouw. „We onderzoeken alle mogelijkheden”, zei ze op de vraag of er ook wordt overwogen meer Nederlandse militairen naar het land te sturen om te helpen bij de evacuatie. „We werken nauw samen met Duitsland, die nog een militaire presentatie hadden, en het Verenigd Koninkrijk.”
Ook het ophalen van mensen op een afspreekpunt sloot ze niet uit. „We moeten alles, alles, alles onderzoeken, maar uiteindelijk zijn we afhankelijk van wat onze militairen en bondgenoten zeggen wat haalbaar en veilig is. De Taliban heeft de controle bij veel militaire checkpoints verstevigd, het is voor veel landen moeilijk om mensen erdoor te krijgen. Ik sprak vanochtend met onze ambassadeur in Kabul, die vertelde me dat de Noren vannacht maar twee van hun nationals op een vlucht konden krijgen.”
Een Duitse man heeft onderweg naar het vliegveld van Kabul een schotwond opgelopen, zegt een regeringswoordvoerder. Het slachtoffer is daarna lichtgewond met een vliegtuig geëvacueerd uit Afghanistan.
Duitsland stuurt nu twee helikopters naar de Afghaanse hoofdstad om Duitsers in nood of in afgelegen gebieden te kunnen helpen. Zo kunnen zij alsnog worden geëvacueerd, zonder een gevaarlijke reis door Afghanistan te moeten maken. De helikopters komen zaterdag aan in Kabul.
Duitsland probeert, net als Nederland, haastig om alle landgenoten en Afghaanse medewerkers uit Afghanistan te halen. Ooggetuigen hebben tegen het Duitse persbureau DPA gezegd dat het steeds gevaarlijker wordt om naar het vliegveld te gaan. Het is erg chaotisch rond de luchthaven en mensen die geen toegang krijgen tot het vliegveld worden steeds wanhopiger. Veel mensen zouden de reis naar het vliegveld inmiddels niet meer aandurven.
Het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft Duitsers in Afghanistan laten weten dat ze toegang kunnen krijgen tot het vliegveld. „Maar door de chaotische situatie kan het zijn dat de deuren soms gesloten zijn. We kunnen niet van tevoren zeggen wanneer de deuren opengaan.”
Opnieuw zijn er mensen geëvacueerd uit Afghanistan, meldt het ministerie van Defensie. Het gaat om zeventig evacués, die uit het land zijn gehaald met een vliegtuig van het type C-130.
Meer details over de inzittenden en de vlucht zijn niet bekend.
Eerder vrijdag meldde het ministerie al dat er met een vlucht 53 mensen uit Kabul zijn gehaald, onder wie één Nederlander. Ook is er een ander vliegtuig onderweg naar Schiphol, met aan boord zo’n 180 mensen. Dat toestel zou vrijdagmiddag moeten landen op de luchthaven.
De taliban hebben een familielid van een journalist van de Duitse omroep Deutsche Welle doodgeschoten. Een ander familielid is zwaargewond geraakt, meldt de omroep. De moslimextremisten waren bezig met een zoektocht naar de journalist.
De journalist werkt volgens Deutsche Welle tegenwoordig in Duitsland. De taliban zochten hem echter in Afghanistan en doorzochten huizen. Meerdere familieleden van de journalist wisten te ontkomen, maar zijn nu op de vlucht voor de jihadisten.
DW-directeur Peter Limbourg noemt het doden van een familielid van een journalist „enorm tragisch”. „Het laat zien welk gevaar onze medewerkers en hun familieleden die nog in Afghanistan zijn lopen. Het is duidelijk dat de taliban gerichte zoekacties naar journalisten uitvoeren. De tijd dringt.” Limbourg vraagt de Duitse overheid om de mensen in Afghanistan te helpen.
Volgens Deutsche Welle hebben de taliban drie huizen van DW-medewerkers doorzocht. Ook zijn twee journalisten die voor Afghaanse media werkten opgepakt. Een van hen zou zijn doodgeschoten.
De taliban zeggen vaak dat ze geen wraak willen nemen op tegenstanders, maar er komen steeds meer berichten uit Afghanistan dat dit wel het geval is.
Meerdere landen en organisaties hebben de taliban gevraagd om te helpen bij het evacueren van mensen uit Afghanistan, meldt de jihadistische organisatie. Veel mensen willen nog vertrekken uit het land, waar de moslimextremisten de macht hebben overgenomen.
De taliban zeggen niet om welke landen of organisaties het gaat. De jihadisten hebben sinds deze week wel een eigen blokkade voor het vliegveld gemaakt. Ze laten naar verluidt alleen mensen met een buitenlands paspoort door.
Onder meer Nederland is druk bezig mensen uit Afghanistan te halen. In de nacht van donderdag op vrijdag werden 53 mensen teruggehaald. De Verenigde Staten meldden dat er de afgelopen 24 uur in totaal 3000 mensen het land uit zijn gebracht, onder wie 350 Amerikanen. Volgens de NAVO zijn er de afgelopen vijf dagen 18.000 mensen uit Afghanistan geëvacueerd.
Veel mensen wachten volgens de NAVO en de VS nog op evacuatie. De VS zeggen dat het om 6000 mensen gaat.
In de nacht van donderdag op vrijdag is opnieuw een Nederlandse evacuatievlucht uitgevoerd vanuit de Afghaanse hoofdstad Kabul. Daarbij werden 53 passagiers, onder wie één Nederlander, meegenomen. Dat meldt het ministerie van Defensie vrijdagochtend.
Verdere details over de inzittenden had Defensie niet.
De vlucht werd uitgevoerd met een C-130-toestel. Defensie heeft twee van deze toestellen beschikbaar voor evacuatievluchten, maar eentje daarvan is momenteel defect. Nederland evacueert niet alleen Nederlanders uit Afghanistan, maar ook Afghanen die de Nederlandse missie in het land hielpen en nu gevaar lopen.
Er is ook een MRTT, een tank- en transportvliegtuig, onderweg naar Schiphol met aan boord zo’n 180 mensen, aldus Defensie. Meer details over de inzittenden had het ministerie nog niet. Het Nederlandse toestel wordt rond 15.30 uur verwacht op Schiphol.
Lees hier het liveblog over de situatie in Afghanistan van gisteren.
Advertentie
