„Het is vijf voor twaalf”, schrijft Schulte Nordholt (1953) in zijn boek ”Is China nog te stoppen?” dat deze zomer verscheen. „Maar door eensgezinde en gecoördineerde actie kan de grootste bedreiging voor de vrije wereld sinds de Tweede Wereldoorlog nog worden gekeerd.” Op een mooie zomerdag licht de Haagse auteur in zijn tuin toe waaruit die bedreiging bestaat en hoe die kan worden afgewend.

Na een studie sinologie (Chinakunde) in Leiden ging Schulte Nordholt in 1981 als ambtenaar aan de slag bij het ministerie van Economische Zaken. Hij moest een handelsmissie organiseren naar China. Dat land had kort daarvoor de luiken naar de wereld geopend en Nederland wilde daar wel een graantje van meepikken. Die missie kwam er in pas in 1984, want de zogeheten duikbootaffaire gooide roet in het eten. Het Aziatische land boycotte de Nederlandse export omdat Nederland in 1980 groen licht gaf om duikboten aan Taiwan –China beschouwt dat land als afvallige provincie– te leveren.

Nadat de plooien waren gladgestreken, ging Schulte Nordholt in 1984 naar het land dat hij intensief had bestudeerd maar nooit eerder had bezocht. „Het was een fascinerende kennismaking. Ik zag wat het communisme had aangericht. Er zat geen energie in die mensen. Als je dat vergelijkt met de hedendaagse bedrijvigheid, is het land onvoorstelbaar veranderd.”

In 1985 werd Schulte Nordholt directeur van de AMRO Bank in Peking. In 1992, een jaar na zijn overplaatsing naar Taiwan, keerde hij terug naar China. Hij liet toen het bankwezen achter zich en richtte handelshuis Hofung Technology op. De voormalig zakenman woonde tot 2006 in het land en maakte hoogte- en dieptepunten mee. Zo’n dieptepunt was 4 juni 1989. Schulte Nordholt zag met eigen ogen hoe de tanks kwamen aanrollen en het Chinese leger korte metten maakte met een maandenlang durende studentenopstand, het zogenoemde Tiananmenprotest. „Deze dramatische gebeurtenis was zonder te overdrijven een van mijn meest bepalende levenservaringen.” Naar schatting stierven tussen de 1500 en 3000 demonstranten.

De positieve ervaringen voeren de boventoon, blikt de inwoner van Den Haag terug. Het ging hem daar voor de wind. Sinologisch vond hij het fascinerend. „Je voelde de energie die vrijkwam bij de opening van het land. Geweldig vond ik het ook om met Chinezen samen te werken; ik genoot van hun enthousiasme en leergierigheid.”

Des te droeviger vindt Schulte Nordholt de huidige ontwikkelingen. Hij doelt op de afslag die China nam onder Xi Jinping, de huidige leider die in 2013 aantrad en zich gedraagt als een keizer. De president voert een keiharde nationalistische lijn. De verheerlijking van zijn persoon doet denken aan de dagen van dictator Mao. Tekenend noemt de schrijver het wijzigen van de grondwet in 2018, waardoor de president oneindig kan regeren.

Desinformatie

Het buitenlandbeleid is erop gericht om China de dominante mogendheid in de wereld te laten worden. Gepromoot wordt dat de Chinese eenpartijstaat superieur is aan het westerse model van democratie. China probeert de wereld buiten Europa en Amerika achter zich te krijgen, zodat het in organisaties als de Verenigde Naties sterker komt te staan.

Ook poogt het land democratieën te ondermijnen door het verspreiden van desinformatie. Op Nederlandse universiteiten heeft China een stevige vinger in de pap. Schulte Nordholt wijst op een rapport van denktank Clingendael waaruit bleek dat wetenschappers zich censureren en zwijgen over Tibet en Hongkong om samenwerkingsprogramma’s met China niet in gevaar te brengen.

De Aziatische grootmacht grijpt de coronacrisis aan om zijn aspiraties te versnellen. In die zin is het virus volgens Schulte Nordholt voor China een geschenk uit de hemel. „Het dook voor het eerst op in Wuhan en dat was natuurlijk slecht voor het regime. Maar terwijl de hele wereld ermee worstelde, was China al vrij snel coronavrij en zat de economie weer in de lift.”

Dankzij de eenpartijstaat, beweert Peking. Maar op dat verhaal is volgens de sinoloog wel wat af te dingen. Zo is het oncontroleerbaar, omdat China het coronanieuws censureert. Ook moest er een hoge prijs worden betaald om virusvrij te worden. Maar belangrijker dan welk politiek systeem is wellicht de bereidheid van een volk om coronamaatregelen op te volgen. In het westen is die bereidheid laag, maar in landen met een confucianistische cultuur hoog, want daar staat het collectief centraal en is er veel vertrouwen in de regering. „Daarom kregen het democratische Japan, Taiwan en Zuid-Korea corona er ook snel onder.”

Het ”Xi-isme”, zoals Schulte Nordholt dat noemt, moet volgens hem worden gestopt. Dat lukt niet door het principe ”Wandel durch Handel” – door te handelen met China verandert het land van binnenuit. „Merkel houdt hier nog aan vast, maar dat is wensdenken. Europa moet doorzien welke politieke richting het land heeft ingeslagen en bedenken dat voor de Communistische Partij de Koude Oorlog nooit is opgehouden. Zet de roze bril af en maak als EU een vuist. Maak helder welke technologieën je wilt beschermen, stel je vitale industrieën niet bloot aan Chinese investeerders en maak één beleid op het gebied van mensenrechten.”

Het laatste jaar lukt het best goed om als EU gezamenlijk op te treden tegen China, vindt Schulte Nordholt, hoewel Griekenland en Hongarije spelbreker zijn. De auteur, die meerdere boeken over China schreef, waarschuwt ervoor om als land solo actie te ondernemen tegen China. Een door D66 en CU ingediende en aangenomen motie dit jaar dat in China genocide plaatsvindt op Oeigoeren, vindt Schulte Nordholt prima, maar de regering moet niet te ver voor de troepen uit willen lopen. „Het is niet effectief en het maakt je kwetsbaar voor Chinese sancties.” Proberen om het regime omver te werpen is helemaal uit den boze, aldus Schulte Nordholt. „Dat geeft de Partij een troef in handen die zij kan uitspelen naar de eigen bevolking. Hun narratief wordt dan dat het westen eropuit is om de Chinezen te ondermijnen en de opkomst van het land tegen te houden.”

Trek als EU nauw op met de Verenigde Staten, adviseert Schulte Nordholt. „Zeker als we erin slagen op deeldossiers landen als India, Japan, Australië en Indonesië aan onze kant te krijgen, ontstaat er een verenigd front waar China bang voor is.”