Uit onderzoek van Joke van Nieuw Amerongen-Meeuse blijkt dat veel patiënten in de (christelijke) ggz het waarderen als een verpleegkundige met hen bidt, maar dat hulpverleners daarin over het algemeen terughoudend zijn (RD 7-7). Als psychiater bij Eleos herken ik dat ook bij mezelf: ik ervaar een drempel om met een patiënt te bidden. Om dit beter te begrijpen, heb ik mezelf een paar vragen gesteld.

Rolverandering

Mijn eerste vraag is: zegt genoemde drempel iets over mij als persoon? Binnen de christelijke denominatie waarin ik ben opgegroeid, bestond relatief veel schroom om uiting te geven aan persoonlijke religieuze ervaringen en gevoelens. Bovendien ben ik tamelijk introvert. Mijn terughoudendheid om samen te bidden zal dus zeker (ook) persoonlijke wortels hebben.

De tweede vraag luidt: zie ik samen bidden met een patiënt als een behandelinterventie? Mijns inziens is samen bidden meer een vorm van pastorale zorg dan van (geestelijke) gezondheidszorg. Een achterliggende gedachte daarbij is dat geloof en psychische gezondheid dimensies van ons bestaan betreffen die weliswaar niet te scheiden zijn, maar wel onderscheiden moeten worden. Als je samen bidden als een behandelinterventie beschouwt, vervaagt dit onderscheid. Geloof wordt dan al snel gezien (en ingezet) als geneesmiddel. Volgens mij staat geloof echter niet primair tegenover ziekte maar tegenover ongeloof. Daarmee doe ik overigens niets af van de heilzaamheid van (gezamenlijk) gebed.

De derde vraag die ik me heb gesteld, is: hoe verhoudt samen bidden zich tot mijn professionele rol? Bidden met een patiënt is geen vaardigheid die ik heb meegekregen in mijn opleiding tot psychiater. Gelijksoortige handelingen worden ook niet aanbevolen in professionele richtlijnen. Bovendien zie ik het niet als een behandelinterventie. Het is in mijn beleven dan ook geen handeling die ik ter beschikking heb in mijn professionele gereedschapskist. Als ik samen met een patiënt bid, treed ik even uit mijn professionele rol. Ik handel op dat moment niet als professional maar als medegelovige. Ondertussen gebeurt dat wel in een professionele setting. Is dat erg? Dat weet ik niet. Maar het lijkt me niet ondenkbaar dat de tijdelijke rolverandering tot (rol)verwarring kan leiden.

Mijn laatste vraag gaat over het mogelijke effect van samen bidden op de behandelrelatie. Eerlijk gezegd overzie ik dat niet goed. Tijdens het samen bidden wenden medegelovigen zich gezamenlijk tot hun Bron en Toeverlaat. Dit kan heel verbindend zijn en de behandelrelatie verdiepen. Maar ik zie ook een andere kant. Als ik samen met een patiënt me persoonlijk tot God wend, zal daarin iets doorklinken van hoe ik functioneer in de voor mij meest kostbare en kwetsbare relatie die ik heb.

Ik heb er geen enkele moeite mee als patiënten iets van mijn (relationele) kwetsbaarheid weten. Maar wil ik dat aan hen tonen in een gezamenlijk gebed? Wat doet dit met de benodigde professionele distantie? En kan er geen onderlinge vervreemding optreden door een verschil in geestelijke ligging of religieuze taal? Dit alles zal de patiënt mogelijk niet durven benoemen. Er kan dus een moeilijk bespreekbaar gebied in de behandelrelatie ontstaan.

Wanneer een patiënt zelf voorstelt om een gebed uit te spreken, roept dat bij mij minder vragen op dan als de behandelaar dit doet. Ik zal dit dan ook niet snel weigeren. Maar ook dan kunnen er dingen gebeuren die lastig bespreekbaar zijn.

Opdracht

Overigens kunnen er situaties zijn, waarin er misschien alleen nog maar als medegelovigen samen gebeden kan worden en de professionele rol even aan de kant moet worden gezet. En persoonlijk (of in teamverband) voor patiënten bidden, zie ik als een christelijke opdracht waarbij mijn professionele rol niet in het gedrang komt.

Voor de hulpverlener in de ggz die grote delen van de dag met de patiënt doorbrengt, zoals een verpleegkundige in de kliniek, ligt het naar mijn idee wat anders dan voor mij. Vanuit hun professionele rol maken ze deel uit van het dagelijks leven van de patiënt. En daarin kan samen bidden wellicht passend (of zelfs gewenst) zijn.

Voor alle duidelijkheid: ik ben er een warm voorstander van om het geloof actief en expliciet te betrekken in de ggz. Psychische gesteldheid en het geloofsleven zijn immers nauw met elkaar verweven. Samen bidden met de patiënt is voor mij echter net een brug te ver.

De auteur is psychiater bij Eleos (ambulante zorg). Hij schrijft dit artikel op persoonlijke titel. Binnenkort verschijnt van hem een artikel over integratie van geloof in de christelijke ggz in tijdschrift ”Psyche en Geloof”.