Zo heeft Cyprus zijn ‘investeringsprogramma’ in ruil voor staatsburgerschap voor buitenlanders eind vorig jaar beëindigd, maar de ‘lopende’ aanvragen worden gewoon behandeld. Brussel dreigt met de Europese rechter als het land ermee doorgaat. Ook Malta heeft een paspoortenprogramma gestopt, maar is eind 2020 weer een nieuw begonnen.

Lidstaten kunnen zelf bepalen wie ze hun nationaliteit gunnen maar het Europees Hof van Justitie heeft eerder bepaald dat dergelijke besluiten niet de belangen van de Europese Unie mogen schaden. Door het gebrek aan transparantie over de herkomst van het geld worden mogelijk op deze manier middelen witgewassen.

Volgens de commissie heeft het verkopen van ‘gouden paspoorten’ gevolgen voor de hele unie. Als een lidstaat iemand de nationaliteit van dat land toekent, krijgt deze persoon automatisch alle rechten die bij deze status horen. EU-burgers kunnen in alle 27 EU-landen wonen en werken, en krijgen het recht om te stemmen voor de gemeentelijke verkiezingen en mee te doen aan de Europese verkiezingen. De paspoorten zijn vooral populair bij Russen en Chinezen die grif bedragen tussen de 900.000 euro en 1,8 miljoen euro neertellen.

De regeringen in Nicosia en Valletta krijgen twee maanden de tijd om actie te ondernemen voor de commissie volgende stappen zet. Volgens Europarlementariër Sophie in Veld (D66) zijn die „veel te beperkt en traag”. Er is volgens haar EU-brede wetgeving nodig om de praktijken aan banden te leggen. „De betrokken lidstaten verdienen een zakcentje, terwijl de rest van Europa met de lasten zit: fout geld en criminaliteit. Daar moet tegen opgetreden worden.”