Waarom heeft Marx zijn ontslag ingediend bij paus Franciscus?

Het seksueel misbruik van minderjarigen door kerkelijke gezagsdragers is een zwarte bladzijde in de recente geschiedenis van de Duitse Rooms-Katholieke Kerk, met zo’n 22 miljoen leden het grootste kerkgenootschap van het land. Uit onderzoek blijkt dat tussen 1946 en 2014 zeker 3677 minderjarigen slachtoffer werden van seksueel misbruik in een van de Duitse bisdommen. Die hebben inmiddels meer dan 19 miljoen euro uitgekeerd aan de slachtoffers.

Marx (67), die begin 2020 onverwacht terugtrad als hoofd van de Duitse bisschoppenconferentie, voelt zich medeverantwoordelijk voor het misbruik. Hij liet de paus vorige maand per brief weten dat er in de afgelopen tien jaar van onderzoek naar misstanden in de Duitse Rooms-Katholieke Kerk erg veel is misgegaan. Hij hoopt dat zijn vertrek als bisschop meer ruimte biedt voor een nieuw begin.

Is zoiets eerder gebeurd?

De stap van Marx is bijzonder, maar niet uniek. Chileense bisschoppen boden in 2018 collectief hun ontslag aan vanwege misbruikschandalen in hun land.

Hoe reageerde de paus op Marx’ ontslagbrief?

Die heeft het ontslag van Marx vooralsnog niet aanvaard. De kardinaal moet voorlopig op zijn post blijven. De paus heeft juist afgelopen week nog twee bisschoppen –onder wie de Nederlander Hans van den Hende– naar Keulen gestuurd om meer onderzoek naar misstanden te doen. Daarbij gaat het vooral om oude gevallen van misbruik, waarnaar het onderzoek nogal traag verloopt.

Juist deze week kondigde paus Franciscus een grondige herziening van het kerkelijk wetboek af ter bescherming van kinderen en om seksueel misbruik tegen te kunnen gaan. De beschrijvingen van misdaden van seksueel misbruik, waaronder kinderpornografie, zijn explicieter, en de vereiste acties van een bisschop of overste van een religieuze orde bij het behandelen van beschuldigingen zijn strenger. Die maatregelen moeten toekomstige gevallen van misbruik voorkomen.

Speelt het misbruik ook in andere kerken?

Ja, de Evangelische Kirche in Deutschland (EKD), het grootste protestantse kerkgenootschap in Duitsland, gaf vorig jaar opdracht tot een grootschalig onderzoek naar seksueel misbruik in de kerk. Naar verwachting publiceren de onderzoekers binnen twee jaar hun resultaten.

In veel andere landen is het misbruik door rooms-katholieke geestelijken al in kaart gebracht. Dit voorjaar werd bekend dat in Frankrijk mogelijk 10.000 kinderen en kwetsbare volwassenen sinds de jaren vijftig slachtoffer zijn geworden van misbruik.

In Nederland rapporteerde de commissie-Deetman in 2011 dat bijna 2000 kinderen in de periode tussen 1945 en 2010 seksueel zijn misbruikt door rooms-katholieke geestelijken.

Hoe nu verder?

De kerk hoopt met een pakket aan maatregelen seksueel misbruik te voorkomen. Zo zijn er wijzigingen doorgevoerd in het kerkelijk recht, waardoor seksueel misbruik binnen de kerk beter kan worden aangepakt. Kerkleiders moet klachten serieus nemen; procedures, straffen en sancties zijn duidelijker omschreven. Slachtoffers krijgen een schadevergoeding. Maar of deze maatregelen helpen, zal in de toekomst moeten blijken.