Toch wennen de cijfers van kerksluitingen nooit. Twee onderzoeken –in Duitsland en de Verenigde Staten– maakten deze week weer haarscherp duidelijk dat het hard gaat met de secularisatie in het Westen. Een op de drie kerkgebouwen in Duitsland zal in 2060 niet meer als bedehuis in gebruik zijn. Van de ongeveer 46.000 kerken en kapellen zijn er over veertig jaar zo’n 15.000 niet meer nodig. Dat betekent dat er iedere dag een kerk wordt gesloten. Ook de VS zijn een kantelpunt voorbij. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog gingen er meer kerken dicht dan dat er nieuwe bijkwamen.

Ook in Nederland zijn de vooruitzichten somber. Deskundigen denken dat de komende tien jaar zeker 1700 van de 5500 kerken hun functie zullen verliezen. De bedehuizen krijgen bijvoorbeeld een woonbestemming of gaan tegen de vlakte. Uit onderzoek blijkt dat de coronacrisis dit proces versnelt. De afgelopen vier jaar werden ongeveer 400 religieuze gebouwen verkocht.

Het sluiten van een kerkgebouw is een ingrijpende gebeurtenis. Ook al is een constructie van hout en steen op zich niet heilig, het is wel de plaats geweest waar het Woord heeft geklonken, waar de kinderen zijn gedoopt en het heilig avondmaal gevierd. Er is in de kerk gebeden en gezongen. Christenen doen er goed aan deze plek te koesteren, meer dan nu soms het geval is. Juist in deze coronatijd, waarin normale kerkgang niet mogelijk is, kan het belang van een kerkgebouw niet genoeg worden benadrukt.

Het is winst dat ook niet-christenen steeds meer oog krijgen voor de waarde van een kerkgebouw in een dorp of stad. Kerkgebouwen vertegenwoordigen een gemeenschap die veel breder is dan de gebruikers van de kerk zelf. Het komt dan ook steeds vaker voor dat omwonenden zich verzetten tegen de sloop van een kerkgebouw in hun wijk. Zelfs al verliest een kerkgebouw zijn functie als plaats van de eredienst, het blijft –in de woorden van de Franse historicus Pierre Nora– een lieu de mémoire, een plaats van herinnering.

Christenen geloven dat God regeert en daarom kunnen ze secularisatie en ontkerkelijking nooit als een onafwendbaar gegeven zien. Hetzelfde geldt voor het sluiten van kerkgebouwen, al kunnen kerkenraden op een gegeven moment voor de vraag komen te staan wat ze met een ‘overbodig’ kerkgebouw moeten doen. Kerken zijn niet allemaal architectonische hoogstandjes die koste wat het kost gespaard moeten blijven. Maar ook als een kerkgebouw geen kerk meer is, kan het toch nog de functie hebben van een woordeloze preek, een openbare belijdenis dat we –ook in een verweesde, post-christelijke samenleving– niet zonder God kunnen leven.