Merkel had vorig jaar de lezing willen geven ter gelegenheid van 75 jaar Nederlandse vrijheid, maar dat ging vanwege de coronacrisis niet door. Nu hield ze de lezing digitaal, omdat een reis naar Nederland ook dit jaar niet mogelijk is vanwege de coronamaatregelen. Het is haar laatste jaar als bondskanselier.

De belangrijkste verantwoordelijkheid voor Duitsland is het levend houden van de herinnering aan de verschrikkingen van de Holocaust, zegt Merkel. Maar het verleden kan niet ongedaan worden gemaakt. „Niets kan de leegte vullen die de dood heeft achtergelaten. Niets kan het verdriet wegnemen.”

In relatieve zin was de Duitse Jodenvervolging in Nederland een van de zwaarste van heel Europa: ongeveer driekwart van alle Nederlandse Joden werd vermoord door het naziregime. Merkel roemt de Nederlandse verzetsstrijders die hiertegen in opstand kwamen. „Dat waren moedige burgers, in de eeuwenoude Nederlandse traditie van vrijheid.” Ook nu maakt Nederland zich internationaal sterk tegen onderdrukking, benadrukt Merkel. Ze citeert de Joodse filosoof Baruch Spinoza, die in Nederland woonde: „Het doel van de staat is vrijheid”.

Ook haalt ze de huidige pandemie aan en de grote vrijheidsbeperkingen die daarmee gepaard gaan. Volgens Merkel zijn die beperkingen alleen gerechtvaardigd als ze tijdelijk zijn en medemensen beschermen. Europa moet daarin solidair zijn, vindt de bondskanselier. Dat Nederland na de Tweede Wereldoorlog „de hand uitreikte” naar Duitsland voor verzoening, was volgens Merkel een begin van die Europese solidariteit. „We zijn dankbaar voor die vriendschap.”

Het is de eerste 5 mei-lezing die ooit is gegeven door een Duitse regeringsleider. In 2012 hield het Duitse staatshoofd, bondspresident Joachim Gauck, de 5 mei-lezing in Breda. In 1995 legde de Duitse bondskanselier Helmut Kohl een krans in Rotterdam.