Ze zijn zo leuk, die onderzoekjes naar verschillen tussen de generaties. Jongeren zijn egoïstischer dan ouderen, komt er bijvoorbeeld uit. Of: ouderen zijn materialistischer dan jongeren. De naoorlogse babyboomers zijn van het harde werken, het geld en de spullen. De mensen van de daarop volgende generatie X zijn cynisch maar ook op verbinding gericht. De millennials (nu 25 tot 40 jaar) zijn flexibel en gericht op de eigen ontwikkeling. En de jongeren van de aanstormende generatie Z zijn activistisch en hebben problemen met gezag.

Om de zoveel tijd verschijnt er een nieuw boek of rapport op dit terrein, dat dan gretig door kranten en tv-programma’s wordt opgepikt. Altijd interessant, die verschillen tussen generaties. Net als de verschillen tussen mannen en vrouwen, tussen denkers en doeners, tussen hoog- en laagopgeleiden, tussen groene en blauwe karakters. Zulke etiketten maken dat je de wereld ineens veel beter begrijpt, omdat alle mensen in een duidelijk hokje komen te zitten. En de hokjes maken het overzicht eenvoudiger. Denk je. Maar de vraag is: wat klopt er precies van al die hokjes?

Dát er verschillen zijn tussen groepen mensen ziet natuurlijk iedereen. En het spreekt vanzelf dat je als 35-jarige moeder graag eens met andere vrouwen van je eigen leeftijd praat, die óók jonge kinderen hebben. Of dat je als sportief ingestelde man graag eens gaat hardlopen of squashen met andere sportief ingestelde mannen. Als mens ga je nu eenmaal het liefst en het makkelijkst om met diegenen die qua achtergrond, opleiding, leeftijd, religie, interesses en gezinsomstandigheden zo veel mogelijk op je lijken. Dan hoef je niks uit te leggen, dan spreken de dingen vanzelf.

Thee en krant

Met generatiegenoten deel je bovendien ervaringen die andere generaties niet kennen. Het maakt nogal wat uit of je opgroeide in het Nederland van de jaren vijftig, met een zuinige huismoeder die altijd thuis klaarzat met de thee en de krant en die wellicht zelf de kleren voor haar kinderen maakte, of in het welvarende Nederland van rond de eeuwwisseling, met werkende ouders, buitenlandse reizen, internet en mobiele telefoons. Zulke dingen stempelen je ontwikkeling behoorlijk. Dus ja, logisch dat er zichtbare verschillen zijn tussen generaties.

Maar toch blijft het oppassen met dat generatiedenken, zo blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek van dr. Andries van den Broek, werkzaam bij het Sociaal en Cultureel Planbureau. De problemen beginnen al met de afbakening van de verschillende groepen. Waarom zou iemand die in 1979 geboren is (en dus bij generatie X hoort) ineens anders in elkaar zitten dan iemand die in 1981 geboren is (en dus bij de millennialgeneratie hoort)? Dat scheelt maar twee jaar, zo groot kan dat verschil toch niet zijn, denk je dan.

Daar komt bij: natuurlijk heeft iemand van 75 andere eigenschappen en andere behoeften dan iemand van 25. Maar waarom zou de 25-jarige over een halve eeuw niet heel erg op de 75-jarige van nu kunnen lijken? Mensen veranderen en ontwikkelen in de loop van de tijd, en de eigenschappen die aan generaties worden toegedicht, zouden ook gewoon bij een bepaalde leeftijdsfase kunnen horen. Flexibiliteit is bijvoorbeeld zo’n eigenschap die niet onveranderlijk aan iemand vastzit: de meeste mensen worden met het klimmen van de jaren wat minder flexibel.

In sommige opzichten is er bovendien niets nieuws onder de zon. De eeuwen door hebben ouderen geklaagd over de onhandelbare ”jeugd van tegenwoordig”, en de eeuwen door hebben jongeren zich afgezet tegen de ”verstarde” generaties boven hen. En daar zit ook het grootste risico van het generatiedenken: je gaat de tegenstelling benadrukken, je gaat de andere groep als tegenstander zien. En in het ergste geval ga je wrok koesteren tegen ouderen die vaste banen bezet houden en mooie huizen kunnen kopen, of tegen jongeren die zo weinig verantwoordelijkheidsgevoel hebben en zo met hun eigen dingen bezig zijn.

Generaliseren

Daarom is het geen onschuldig verschijnsel, dat het generatiedenken en doelgroependenken ook in de kerk behoorlijk aanwezig is. Vroeger waren ouderen (die de traditie belichaamden) vaak de norm bij alles wat er bedacht en georganiseerd werd. Nu lijken we soms door te slaan naar de andere kant en zijn jongeren steeds meer de norm – zoals in onze hele samenleving het geval is. Maar eenzijdige benaderingen vanuit óf de oudere leeftijdsgroep óf de jongere leeftijdsgroep zijn altijd problematisch.

In tijden van tegenspoed en spanning –zoals nu– is het heel makkelijk om generaties tegen elkaar uit te spelen. „Jongeren hebben het het moeilijkst van iedereen, want ze missen zo veel.” „Ouderen hebben het het moeilijkst van iedereen, want ze worden zo eenzaam.” „Ouders van gezinnen hebben het het moeilijkst van iedereen, want ze hebben het zo zwaar met thuis werken en kerken.” En ongetwijfeld heeft iedereen zo zijn problemen, en voelt iedereen die eigen problemen ook het ergste.

Maar het helpt niet om te generaliseren. De ene jongere is de andere niet. De ene oudere is ook de andere niet. En het werkt averechts als je als overheid of kerk de ene groep meer aandacht of voorrechten geeft dan de andere. Wij allemaal zullen moeten leren om onze medemensen niet allereerst als deel van een groep van jongeren of ouderen, denkers of doeners, gezinnen of singles, witte of zwarte mensen te zien, maar als afzonderlijke personen. Over groeps- en leeftijdsgrenzen heen in gesprek gaan met een ander en hem of haar als uniek persoon de hand reiken – dat is iets waar juist christenen goed in zouden moeten zijn.